| شناسنامه | |
| 1260 ه.ق | تولد |
| 1339 ه.ق (به روایتی 1329 ه.ش) | درگذشت |
| - | علت درگذشت |
| تپه مناجات ملایر | آرامگاه |
| ایرانی | ملیت |
| اسلام | دین |
| شیعه | مذهب |
| سیف الدوله، سلطان محمد قاجار، آقای داماد | دیگر نام ها |
| - | تحصیلات |
| - | دانشگاه |
| - | زمینه فعالیت |
| - | سبک |
| 1289 ه. ق تا حدوداً 1326 ه. ش | سال های فعالیت |
| - | آثار مهم |
| - | جایزه ها |
| - | وبگاه رسمی |
| خانم نواب متعالیه تاج کلاه و سکینه سلطان خانم | همسر |
| امیرخان سردار(سیف الدوله دوم)، رضامیرزا(اعتضاد الملک، ناهیده | فرزندان |
| پدر: سلطان احمد میرزا عضدالدوله | والدین |
زندگی نامه
تولد
حاج سلطان عبدالمحمد میرزا یا سلطان محمد میرزا ملقب به سیف الدوله و معروف به آقای داماد برادر بزرگ عبد المجید میرزا عین الدوله صدر اعظم مظفر الدین شاه و فرزند احمد میرزا عضدالدوله فرزند چهل و هشتم فتحعلی شاه قاجار بوده است که در سال 1260 ق در تهران متولد شد.درگذشت
سیف الدوله در سال ۱۳۳۹ ه.ق (یا 1329 ه.ق) در ملایر درگذشت و بنا به وصیت خود در همان مکانی که تصمیم به وقف شهر گرفت، به خاک سپرده شد.سمت و فعالیت ها
فعالیت های سیاسی
سیف الدوله در ماه ربیع الثانی ۱۲۸۹ ه.ق، به جای میرزا ابوالقاسم معین الملک. . . به سمت نیابت تولیت آستان قدس رضوی تعیین شد و تا شعبان ۱۲۹۰ ه.ق در سمت مزبور باقی بود. در ماه صفر ۱۲۹۱ ق، سیف الدوله از تولیت آستان قدس برکنار شد و در سال ۱۲۹۸ ه.ق به سمت ژنرال آژودانی خاصه حضور ناصرالدین شاه انتخاب گردید و به سال ۱۳۰۱ ه.ق بیگلربیگی تبریز و در سال ۱۳۰۵ ه.ق حاکم ملایر، تویسرکان و نهاوند شد.سیف الدوله از مریدان مشایخ سلسله شیخ صفی علیشاهی بود و به همین جهت خانقاه صفی علیشاه را در تهران بنا نمود. وی به سال ۱۳۰۹ ه.ق به جای پدر خود حاکم همدان شد و چندی بعد نیز معزول گردید. بر طبق مندرجات تاریخ رجال ایران، سیف الدوله در سال ۱۳۲۰ ه.ق حاکم گرگان، در ۱۳۲۴ ه.ق وزیر تجارت ، در ۱۳۲۷ ه.ق حاکم کرمانشاه و در سال ۱۳۲۶ ه.ق حاکم خوزستان بوده است. متأسفانه در تاریخ رجال ایران به دوران حکمرانی او در اصفهان اشاره نشده است و همین مساله سبب اشکال در تشخیص دو سیف الدوله یاد شده می‌باشد.
چنانچه اشاره شد، قسمتی از این اشکالات به دلیل تشابه اسمی با برادرزاده وی؛ نوه فتحعلی شاه است که تحقیقا در تاریخ قاجار و به ویژه بخش فتحعلی شاهی، اولین و آخرین بار نیست. بخشی دیگر از این اشکالات در مورد سیف الدوله، شاید ناشی از این باشد که به دلیل آن که پس از عزل ، مغضوب برخی از رجال قاجار، مانند حاج میرزا آقاسی بود، مورخانی چند، مانند مؤلف تاریخ عضدی، بهره دوم زندگی او را مسکوت گذارده و به اشاره، به بخش اول بسنده کرده‌اند.
موقوفات
سیف الدوله پس از تلاش برای کودتا علیه شاه و پایه گذاری انجمنی سری بنام انجمن اخوت دستگیر شد و به شهرستان ملایر که فاصله نه چندان زیادی با پایتخت نداشت تبعید شد تا ماموران حکومتی براحتی وی را زیر نظر داشته باشند. مرحوم محمد میرزا سیف الدوله که صدارت امیر تومان کرمانشاه را عهده دار بوده است به هنگام سفر از کرمانشاه به تهران در ملایر برای استراحت یک روزه اقامت می کند که مردم شهر را در عسر و حرج از نظر بهداشت عمومی و علم و دانش می بیند. مردم به بیماری حاد مبتلا و با فقر شدید مواجه بوده اند و املاک ملایر خالصه دولت بوده است .می گوید در بین الصلاتین با خدای خود راز و نیاز کردم که پیشنهاد خرید املاک خالصه را نمایم و اگر موافق افتد آن را وقف بیمارستان و بهداشت و درمان و تعلیم و تعلم و کمک به فقرا نمایم . به محض رسیدن به تهران اقدام به پیشنهاد خرید املاک می کند و مورد موافقت دولت وقت قرار می گیرد پس از تملک قانونی اقدام به تنظیم وصیتنامه می کند.
این وقفنامه در 24 فراز و در بیست و چهار لیله متبرکه از جمله لیالی قدر ، نیمه شعبان ، سیزده رجب ، عید مبعث ، عید غدیر ، عاشورا و لیالی ولادت با سعادت امام حسین (علیه السلام) ، حضرت ابوالفضل (علیه السلام) ، و امام سجاد و . . . تنظیم می شود . اصل درآمد به احداث بیمارستان و کمک هزینه بیماران نیازمند ، احداث مدرسه عالی و امر تعلیم و تدریس و دیگر مصارف مانند کمک به فقرا ء ، کمک به زائرین عتبات عالیات و اطعام زائرینی که از مسیر ملایر عازم عتبات هستند حتی علوفه برای چهارپایان کاروان های زوار و خرج سفر و تعمیرات و روشنایی حرم مطهر حضرت علی (علیه السلام) و سیدالشهداء (علیه السلام) و حضرت ابوالفضل (علیه السلام) و کمک هزینه تحصیلی و جهیزیه افراد محتاج اختصاص می یابد.
مرحوم سیف الدوله اقدام به احداث بیمارستان و مدرسه کرده و پارک ملایر مشهور به پارک سیفیه را به سبک بسیار عالی برای تفرج گاه عام احداث می کند. چندین مرکز آموزشی ، درمانی ، بهداشتی ، کتابخانه ، مدرسه شبانه روزی ، دانشکده علوم قرآنی و چندین مرکز عام المنفعه از اثرات و ثمرات مورد وقف آن مرحوم است. شهرستان ملایر یکی از شهرهای معین موقوفه می باشد بطوریکه 4/5 دانگ از شش دانگ شهر و تعدادی از روستاهای آن وقف و 80 % سهام موقوفات از نظر عرصه و اعیان متعلق به موقوفه سیف الدوله است .
درباره پارک سیفیه
این پارک حدود یکصد سال پیش توسط مرحوم سیف الدوله نوه فتحعلی شاه قاجار که چندی حکومت ملایر داشته است احداث گردید و به گردشگاه عمومی اختصاص یافته است. با توجه به اقامت سیف الدوله در اصفهان، معماران در ساخت باغ سیف الدوله از شیوه‌های باغ‌سازی دوران صفویه در اصفهان الهام گرفته‌اند. سیف الدوله جهت احداث پارک ابتدا زمین مورد نیاز را خریداری و پس از آن توسط مقنیان یزدی قناتی حفر کرده و از 8 کیلومتری آب را به پارک رساند.پارک توسط یکی از مهندسان ایتالیائی که جهت احداث پارک ها آمده بود طرح ریزی شده است. بنا به در خواست سیف الدوله از دربار ناصرالدین شاه در جنوب پارک در بلندی تپه کم ارتفاعی که به تپه مناجات معروف است بنای زیبای آجری قرار دارد که آرامگاه خانوادگی سیف الدوله می باشد. در اویل دوران مشروطیت که هرج و مرج در شهرهای کشور غوغا می‌کرد باغ سیف الدوله نیز به دفعات تخریب شد و مورد بازسازی مجدد قرار گرفت. پس از وفات سیف الدوله بنابه وصیتش وی را بر فراز تپه مناجات در همین باغ دفن کردند. بر روی مزارش، مقبره‌ای آجری با پلانی چهار ضلعی و سقفی گنبدی شکل ساختند و با تزئینات کاشی‌کاری فیروزه‌ای آن را آراستند. در اطراف اتاق اصلی ساختمان باغ 4 اتاق با پوشش نیم‌گنبدی قرار دارد. این مقبره در سال 1305 ه.ش بر روی مزار مرحوم سیف الدوله ساخته شده و پس از آن 7 تن دیگر از اعضای خانواده ایشان از جمله امیر مؤید ، نوه سیف الدوله که او نیز چندی حاکم ملایر بوده به خاک سپرده شد.
مقبره سیف الدوله امروز به عنوان یکی از مکان های تاریخی ملایر به شمار می رود، در نزدیکی پارک سیفیه ایجاد شده است. پس از مرگ سیف الدوله، نوه‌ی او امیر الموید مسئولیت باغ را بر عهده گرفت و در سال 1354 ه.ش آن را به شهرداری ملایر واگذار کردند.
آثار
چنانچه مؤلف را همان پسر سی و هشتم فتحعلی شاه بدانیم، آثار ذیل را به وی منسوب داشته اند:«سفرنامه یا دلیل المسافرین»، « ملوک الکلام »، « تحفه العراقین »، « تحفه الحرمین ».
و اگر ایشان را نوه فتحعلی شاه بدانیم می توان به اثر زیر اشاره کرد:
سفرنامه سیف الدوله معروف به سفرنامه مکه
اندیشه / نظرات
در وصیت نامه خود اشاره می کند که : اگر احکام شرع مقدس اسلام و عاطفه پدر و فرزندی مانع نبود بجز ثلث اموال تمامی اموالم را وقف می نمودم.آن مرحوم در وصیت نامه خود از بی عدالتی دولت قاجار شکایت دارد هر چند که خود از خانواده قاجار بوده است و در وقفنامه خود اعلام می نماید که اداره ظالمه مالیه (دارایی) و وزارت فرهنگ و معارف و صنایع مستظرفه حق دخالت در امور وصیت و موقوفه را ندارد و طبق موارد مندرج در کتاب خیرین استان همدان در شرح حال وی چنین آمده است که مرحوم سیف الدوله انسانی عارف و خداجویی با چهره مردمی و پیوسته از عملکرد دولت وقت نسبت به رعایا معترض بوده و اکثراً مغضوب دربار بوده و چندین بار به خارج از تهران تبعید گردیده است .
مرحوم واقف در وقفنامه خود می نویسد: اگر پیک اجل در تهران سر رسید مرا در آرامگاه خود در تهران و اگر در ملایر سررسید در تپه مناجات همان جایی که نیت خرید و وقف املاک خالصه را نمودم و آرامگاه خود را بدست خود احداث نمودم مرا دفن نمائید که سرانجام در ملایر به دیار باقی می شتابد و در تپه مناجات در آرامگاه ابدی خود آرام می گیرد .
در نگاه دیگران
کتاب
در «شرح حال رجال ایران»، نوشته مهدی بامداد، در مورد حاج سیف الدوله آمده: حاج سلطان عبدالمحمد میرزا یا سلطان محمد میرزا، ملقب به سیف الدوله، معروف به آقای داماد، برادر مهتر سلطان عبدالمجید میرزا عین الدوله، صدر اعظم مظفرالدین شاه قاجار و پسر بزرگ سلطان احمد میرزا عضدالدوله، فرزند چهل و هشتم فتحعلی شاه قاجار بوده و در شوال ۱۲۹۹ ق، ملقب به سیف الدوله شد.سایت
مصاحبه خبرگزاری دانشجو با هوشنگ عضدی، یکی از بازماندگان مرحوم سیف الدوله
دانشجو: در خصوص موقوفات مرحوم سیف الدوله توضیح دهید؛ چرا وی مصمم بوده تا بخش مهمی از املاک خود را وقف کند؟
مرحوم سیف الدوله معاصر با دوران سلطنت ناصرالدین شاه، حاکم ملایر بوده است و به آبادانی و عمران شهر اهتمام می‌ورزد. ملایر آن زمان منطقه مرکزی از یک شهرستان کوچک بوده که نه آب مناسبی داشته و نه راه مناسب، بهداشت هم وضعیت خوبی در این شهر نداشته است. این وضعیت را در یکی از بند‌های وقف نامه وی متوجه می‌شویم. مرحوم سیف الدوله قصد خود را از این وقف «رفع بلا از این ولایت بی همه چیز» عنوان می‌کند و این نشان می‌دهد که شهر در وضعیت مناسبی به سر نمی‌برده است.
مرحوم سیف الدوله در دوران حاکمیت خود در ملایر برای این شهر قنات احداث می‌کند و آب را به شهر می‌آورد. بوستانی در شهر برای تفریح عموم می‌سازد و تصمیم به آبادانی آنجا می‌گیرد. پس از آنکه وی بازنشسته می‌شود هم در ملایر می‌ماند و پس از آن است که عمرانی بیشتری برای شهر انجام می‌دهد؛ بیمارستان و مدرسه می‌سازد و در نهایت یک سوم اموال خود را وقف می‌کند.
سه نیت اصلی موقوفات سیف الدوله در حوزه درمان، آموزش و روضه خوانی حضرت سیدالشهدا (علیه السلام) در شب‌های جمعه و بر سر مزار خودش است. دو نیت فرعی هم در وقف نامه ذکر شده است؛ با توجه به اینکه ملایر در مسیر زائران عتبات بوده، اولین نیت فرعی برای در راه ماندگان سفر عتبات بوده است. به این شکل که زواری که از این مسیر عبور می‌کنند، اگر مشکلی پیدا کردند از محل موقوفات هزینه سفرشان پرداخت و به آنان لباس و کفش برای سفر داده شود. در همین راستا هفته گذشته حدود ۱۱۰ نفر از نیازمندان محروم ملایر را که امکان سفر به عتبات را ندارند، به صورت کاملا رایگان با هزینه حدود ۲۲۰ میلیون تومان به این سفر معنوی اعزام کردیم.
دانشجو: چرا مرحوم سیف الدوله در بحث آموزش تأکید داشت؟ رویکرد وی در وقف آموزشی چگونه بوده است؟
سیف الدوله فردی تحصیل کرده بوده است. امسال صدمین سال درگذشت او است و در همان بیش از ۱۰۰ سال پیش این واقف بزرگ، زبان فرانسه می‌دانسته و اهل علم و دانش بوده است؛ بنابراین برای اینکه ملایر مدرسه‌ای داشته باشد و بچه‌های این شهرستان تحصیل کرده شوند، یک مدرسه مجهز در ملایر می‌سازد و در وقف نامه خود ذکر می‌کند که هزینه‌های این مدرسه باید از محل موقوفات پرداخته شود؛ به طوری که در دورانی حتی لباس دانش آموزان هم از محل موقوفات تأمین می‌شده و همه این‌ها نشان دهنده این است که مرحوم سیف الدوله به امر آموزش حساسیت خاصی داشته است.
در آن زمان حتی سیف الدوله تلاش می‌کند معلم زبان فرانسه هم به این مدرسه بیاورد تا دانش آموزان آن با یک زبان بین المللی هم آشنا شوند. او روشنفکر بوده و به آموزش و تحصیل اهمیت می‌داده، چون می‌دانسته که کلید رشد جوامع و رشد و تعالی افراد در آموزش و تعلیم و تربیت افراد است. مدرسه سیفیه همچنان فعال است؛ مدرسه‌ای نمونه دولتی است که هر ساله تعداد زیادی از دانش آموزان آن در رشته‌های پزشکی و غیرپزشکی وارد دانشگاه می‌شوند. از محل موقوفات برای تشویق دانش آموزان این مدرسه برای تحصیل و تلاش برای کسب دانش مصارف زیادی صورت می‌گیرد.
دانشجو: در لیست موقوفات مرحوم سیف الدوله یک مدرسه عالی هم به چشم می‌خورد، در این مورد توضیح دهید
همین مدرسه سیفیه است. آن زمان آموزش عالی به معنای امروز در جامعه وجود نداشته و منظور از مدرسه عالی مکانی مجهز برای تحصیل بوده است. با این حال بخشی از موقوفات آموزشی برای هزینه تحصیلی دانشجویان نیازمند اختصاص می‌یابد. به این صورت که ما سالانه مبالغی را به دانشگاه‌های ملایر پرداخت می‌کنیم و دانشگاه با صلاح دید خود برای دانشجویانی که نیاز به کمک هزینه تحصیلی دارند، پرداخت می‌کند. سالانه حدود ۱۵۰ تا ۱۶۰ میلیون تومان در این زمینه می‌پردازیم.
دانشجو: از محل موقوفات چه هزینه‌هایی در حوزه علوم پزشکی صورت می گیرد؟
در همان زمان بیمارستانی ساخته می‌شود با ۱۲ تخت که با توصیه سیف الدوله صرفا برای بیماران نیازمند استفاده می‌شود و خدمات در آن کاملا رایگان است. این بیمارستان را بعدا اداره موقوفه اداره می‌کرده و پس از انقلاب نیز به وزارت بهداشت واگذار می‌شود. در سال ۱۳۱۵ ه.ش هم تفاهم نامه ای بین متولی موقوفات و وزارت بهداری صورت می‌گیرد که این بیمارستان را به وزارت بهداری می‌دهند و مبلغی را در ازای آن می‌گیرند.
از محل موقوفات درمانی چند سال پیش قصد ساخت بیمارستان داشتیم که به ما گفته شد سرانه تخت در ملایر در مرحله اشباع است و به همین دلیل ما وقف درمانی را به صورت خرید تجهیزات بیمارستانی یا ساخت بخش‌های درمانی ادامه دادیم. مثلا در چند سال گذشته حدود ۴ میلیارد تومان در بیمارستان امام حسین (علیه السلام) ملایر هزینه کرده ایم و هم اکنون بخش درمانی با هزینه یک میلیارد تومان در حال ساخت داریم که هم در حوزه عمرانی و هم تجهیزات هزینه‌ها را پرداخت می‌کنیم. در کنار این خدمات، تلاش می‌کنیم برای بیماران نیازمند هم کمک‌هایی داشته باشیم و به همین صورت برای بیماران خاص یا صعب العلاج حدود یک و نیم میلیون تومان و بیماران عادی تا ۵۰۰ هزار تومان هزینه درمان پرداخت می‌کنیم.
این موقوفات به شکلی تنظیم شده اند که هیچ وقت کهنه نمی‌شوند و تا زمانی که انسان‌ها هستند، این موقوفات به کار جوامع انسانی می‌آید. مرحوم سیف الدوله با یک افق دید باز نیات خود را تنظیم کرده است.
منابع:
1. ویکی پدیا
2. بانک اطلاعات رجال
3. خبرگزاری تابناک
4. ویکی فقه
5. ویکی نور
6. خبرگزاری دانشجو
7. خبر آنلاین
8. وبسایت علاءالدین
