ریسک قانونی یا ریسک حقوقی
امروزه بازار بورس بسیار گسترده شده و نزد عموم مردم محبوبیت بسیار خاصی پیدا کرده است. سرمایه گذاری در بورس و کسب سود در بازار سرمایه با مفهوم ریسک گره خورده است. اکثر تازه کارها و افراد تازه وارد به بازار سرمایه ریسک در معاملات را فقط به شکل ریسک عادی که تعریف مشخصی نیز دارد، می بینند.

اما لازم است بدانید که بر خلاف باورهای عموم انواع مختلفی از ریسک در بازار بورس وجود دارد. آگاهی از این ریسک ها می تواند شما را در بازار بورس به طرز قابل توجهی جلو بیاندازد و درصد موفقیت شما را بالا ببرد، چرا که آگاهی دقیق تر و تخصصی تر از بورس موجب می شود تا شما استراتژی های بسیار بهتر و کاربردی تری را برای معاملات به کار ببرید.

در این مطلب قصد داریم تا شما را با ریسک قانونی یا همان ریسک حقوقی آشنا نماییم؛ یک مفهوم بسیار کاربردی و مهم در بازار بورس که برای حرفه ای تر شدن آگاهی از آن الزامی است! پس با ما همراه باشید تا شما را بیشتر با ریسک حقوقی آشنا کنیم.

ریسک قانونی چیست و چه مواقعی ظاهر می شود؟

به طور کلی می توان گفت که ریسک قانونی مواقعی مطرح می شود که یک معامله از نظر قانونی قابل انجام و اجرا نباشد. مفهوم اصلی ریسک قانونی یا همان ریسک حقوقی به طور تنگاتنگی با ریسک ارتباطی گره خورده است و این دو مورد کاملاً با هم مرتبط هستند. دلیل این ارتباط تنگاتنگ نیز کاملاً واضح است، چرا که طرفین معامله در صورت متحمل شدن ضرر و زیان در آن معامله به دنبال یک بستر قانونی می گردند که توسط آن اعتبار معامله را زیر سوال ببرند و از ضرر و زیان فرار کنند.

به طور کلی ریسک قانونی یا ریسک حقوقی وقتی ایجاد می شود که یکی از طرفین معامله در قبال تعهدات خودش در معامله، طبق قانون موجود و حاکم در معامله پاسخگو نباشد یا به عبارتی معامله به صورتی انجام شده باشد که نتوان از نظر قانونی معامله را به دادگاه برد. در واقع می توان اینگونه گفت که: معامله ای که از نظر قانونی صد در صد قابل پیگیری و بررسی نباشد موجب ایجاد ریسکی به نام ریسک قانونی یا ریسک حقوقی می شود.

چنین ریسکی ممکن است در اثر دلایل مختلفی ایجاد شود که رایج ترین آن ها در این مورد است که معامله به طور اصولی و خوب ثبت نشده باشد و پشتوانه قانونی نداشته باشد. لذا باید هنگام انجام معاملات در بازار سرمایه به خوبی از قوانین ثبت قرارداد آگاه بود، چرا که در صورت اصولی نبودن قرارداد و ضایع شدن حق شما در یک معامله، ممکن است که قانون نتواند به شما یاری خاصی برساند و ممکن است شما معاملات با ضررهای هنگفتی مواجه شوید. (1)

جالب است بدانید که در سال ۲۰۰۳ بود که طبق توافقنامه «بازل دوم»، ریسک قانونی به عنوان بخشی از ریسک عملیاتی تعریف شد. در واقع طبق این توافقنامه تایید شد که ریسک قانونی شامل خطر های وارد شدن خسارات مالی به معامله گران در اثر فقدان رعایت بندهای مختلف قانون در یک معامله است. (2)

البته نباید این مورد را فراموش کنیم که ریسک حقوقی یا قانونی می تواند ناشی از عدم آگاهی و یا برداشت اشتباه در مورد نحوه اعمال قوانین و مقررات در یک تجارت خاص باشد. اما به هر صورت جای بسی خوشحالی وجود دارد چرا که شرکت ها می توانند از راه های مختلفی برای کاهش این خطر استفاده نمایند.

برای مثال یک کمپانی می تواند از کارمندان و کارکنان خودش بخواهد آموزش های لازم و دوره های لازم در مورد حقوق و قوانین تجارت را بگذرانند و مدرک آن را ارائه دهند، بدین طریق ریسک قانونی معامله در این شرکت پایین خواهد آمد. (3)

انواع ریسک قانونی

به طور کلی ما چهار نوع ریسک قانونی داریم و این ریسک ممکن است ناشی از قراردادها، دادخواهی ها، عوامل نظارتی و تنظیمی و عوامل ساختاری باشد.

قراردادها

قراردادها روابط مختلف تجاری را برای یک شرکت ایجاد می کنند و پول را به عنوان درآمد وارد سازمان می کند. البته ممکن است پول به صورت مخارج از ساختار سازمان خارج شود. قراردادها دارای ریسک قانونی هستند چرا که در صورت عدم رعایت مسائل اصلی و قانونی در آن ها ممکن است سازمان دچار آسیب مالی بگردد البته لازم به ذکر است که شناسایی ریسک مربوط به قراردادها نیاز به آگاهی درست است قوانین دارد و شما باید این مورد را که در موقع امضای قرارداد فروش و چه در موقع امضای قرارداد خرید رعایت نمایید.

دادخواهی

ریسک دادخواهی بر اساس نحوه فعالیت و تجارت ایجاد می شود و ارتباط مستقیمی با سطح آموزشی کارمندان و کارکنان یک شرکت و تیم حقوقی فعال در آن شرکت دارد. البته این ریسک خطرناک ترین ریسک قانونی به حساب نمی آید اما در نوع خودش تاثیرات بسیار زیادی را دارد. به همین منظور لازم است که ما تمام سازمان را از نظر اطلاعاتی و حقوقی تغذیه کنیم تا با مسائلی که ناشی از آماتور بودن و ناآگاهی کارمندان است مواجه نشویم. برای مثال فرض کنید تیم حقوقی شرکت ما از هزینه های دادخواهی و دادرسی اطلاع خاصی نداشته و در حال بررسی یک پرونده است.

عدم آگاهی و عدم اطلاع تیم حقوقی اما از هزینه های دادرسی، قوانین دادخواهی و نحوه ارجاع درست پرونده به مراجع قانونی موجب این می شود که تیم حقوقی ما آگاهی درستی از ریسک حقوقی که بابت پیگیری پرونده متحمل می شود را نداشته باشد. نتیجه چنین پرونده ای نیز مشخص است و حاصل این پرونده چیزی به غیر از شکست و متغاقباً ضرر و زیان برای ما نخواهد داشت. (4)

قوانین نظارتی

مقررات و قوانین اقتصادی و دولتی همه بخش های مختلف یک تجارت را در بر می گیرد. مسلماً تجارت ما نیز از این قاعده مستثنا نیست. مقررات و قوانین نظارتی استانداردهای مراقبت، الزامات فعالیت های اقتصادی، چارچوب گزارش ها و صورت حساب های مختلف مالی و قوانین کلی تجارت را تعیین می کند. عدم آگاهی از آیین نامه های مختلف و قوانینی که به تازگی روی کار آمده اند، خطر هرگونه جریمه و مجازات را در اثر عدم رعایت این گونه قوانین، افزایش می دهد.

به همین دلیل می توان گفت که اگر علاقه ای به یادگیری موارد جدید و مطالعه آیین نامه های به روز شده را ندارید، بهتر است خودتان را برای جریمه شدن در لحظاتی که حتی فکرش را هم نمی کردید، آماده کنید! چرا که شما ریسک ناشی از قوانین نظارتی را به شدت بالا برده اید. (5)

ساختار بازار

تغییرات ساختار در بازار معمولاً ناشی از تغییرات گسترده در قوانین کلی است. این تغییرات باعث می شوند تا قیمت ها دچار نوسان شوند و متعاقبا ت های آگاه و مسلط به این قوانین و تغییرات اقدامات خودشان را برای اصلاح قیمت های شان آغاز می کنند. حال اگر شما با این تغییرات آشنایی نداشته باشید و یا تیم حقوقی خوبی برای انجام کارهای مربوط به اصلاحات نداشته باشید ریسک ساختاری را در خودتان افزایش داده اید.

عوامل موثر بر ریسک قانونی

باید این موضوع را نیز همیشه در خاطر داشته باشید که ریسک قانونی یکی از ریسک های فوق العاده تاثیر گذار روی فعالیت شرکت هاست. دو عامل مهم نیز در تعیین میزان ریسک حقوقی به شدت تاثیر گذار هستند که این دو عامل عبارتند از:

1. ساختار قوانین، نوع قوانین، روند قانونگذاری، تغییرات قوانین

۲. روابط حقوقی بین شرکت و اشخاص حقیقی و حقوقی (6)

نحوه محاسبه ی ریسک قانونی

در بعضی از موارد محاسبه ریسک قانونی ممکن است فرمول های ریاضی دقت ممکن و مطلوب را داشته باشند ولی در بسیاری از موارد هم به اینگونه نیست و بهتر است از راه های تجربی برای محاسبه ریسک قانونی استفاده کرد. برای مثال شرکت های بزرگی که داده های کافی در مورد ضررهای مالی و عملیاتی دارند می توانند بر اساس تجربه خودشان از میزان ریسک اقدام به محاسبه پیش بینی ریسک کنند.

فرمول کلی محاصره خطر از نظر آماری به صورتP * LGE) R = ( است که در آن R به معنی ریسک، P به معنی احتمال رویداد به صورت درصد و LGE نیز مخفف Loss Given Event است. (7)

ریسک قانونی چه تاثیری بر بازار سهام دارد؟

همه سرمایه گذاران و معامله گران در بازار بورس دوست دارند که سود خود را به حداکثر برساند و هیچ گونه مانع و یا دردسری را در این مسیر بر نمی تابند. وقتی صحبت است وجود ریسک قانونی و حقوقی برای یک سهم خاص به میان می آید، تغییر به سرمایه گذاران و مالکان آن سهم احساس خطر خواهند کرد، چرا که ضرر و زیان در معاملات را به خودشان نزدیک تر از قبل حس خواهند کرد. به طور کلی می توان گفت که وجود ریسک قانونی و یا بالا رفتن آن برای یک سهم آثار منفی بسیاری دارد و سرمایه گذاران با مشاهده این ریسک اقدام به فروش سهم می نمایند.

با یک بررسی ساده متوجه می شویم که وجود یا افزایش ریسک حقوقی برای یک سهم موجب بالا رفتن عرضه ی آن سهم در اثر بالا رفتن میزان فروش آن توسط مالکان آن سهم می گردد. در طرف مقابل هم هیچ کسی علاقه ای ندارد سهمی را خریداری کند که از نظر قانونی دچار مشکل باشد، لذا بدیهیست که اینگونه سهم ها تقاضای زیادی هم برای خرید نداشته باشند. در چنین شرایطی قیمت سهام خواهد کرد، پس می توان این نتیجه را گرفت که با بالا رفتن سن ریسک حقوقی، ارزش یک سهم افت می کند.

چگونه می توان ریسک قانونی را مدیریت کرد؟

اگر سهمی را در پرتفوی خودتان دارید که میزان ریسک حقوقی آن در حال افزایش است، باید دست به کار شوید و هر چه سریعتر آن سهم را به فروش برسانید، چرا که با گذر زمان از میزان ارزش آن کاسته خواهد شد. اگر هم قصد خرید سهمی را دارید که میزان ریسک حقوقی اش در حال افزایش است، بهتر است کمی بیشتر در مورد خرید خودتان فکر کنید. به طور کلی می توان گفت که آگاهی از مفهوم ریسک حقوقی می تواند در مدیریت مالی به شما کمک های بسیار زیادی بکند و شما را از ضرر های هنگفت دور نگه دارد. (6) و (7)

نتیجه گیری و جمع بندی

شاید در نگاه اول مطالعه درباره ریسک ها و کسب اطلاعات در مورد آن ها کمی سخت به نظر بیاید. شاید هم از نظر شما یاد گرفتن انواع مختلف ریسک یک مقوله ی اضافی به شمار بیاید. اما باید این مورد را همیشه در نظر داشته باشید که کسب اطلاعات در مورد ریسک های مختلف موجب می شود که شما مدیریت مالی خود را به نحو بسیار بهتری انجام دهید.

شک نداشته باشید که در صورت انجام در سطح فرآیند مدیریت مالی و پیاده سازی استراتژی های صحیح شما در درازمدت پاسخ کارهای اصولی خود را خواهید گرفت و سود بسیار خوبی را از بازار سرمایه کسب خواهید کرد. متعاقباً ما نیز در این مطلب سعی کرده ایم تا شما را با ریسک حقوقی آشنا کنیم تا در محاسبات خودتان و تجزیه و تحلیل ها، این مورد را نیز دخیل کنید.

پی نوشتها