انتقال پول از محل مالیات به محل تولید، آینده سازی به جای آینده فروشی

جوامع مختلف و دولت ها درآمدهای خود را از منابع گوناگون کسب می کنند. میزان درآمدهای حاصل از این منابع در شرایط مختلف، متفاوت است. در مقابل اداره جامعه نیز هزینه هایی به همراه دارد. میزان این هزینه ها نیز در شرایط مختلف، متفاوت است. دولت ها با توجه به منابع درآمد و هزینه ها به برنامه ای نیاز دارند که با پیش بینی آن، انجام امور کشور را ممکن سازند.

در اولویت تمامی این امور رونق تولید بخش داخلی اهمیت بسزایی دارد و از آن جایی که امسال با نام جهش تولید نامگذاری شده است، بنابراین دولت باید بخش عظیمی از بودجه های خود را برای این کار اختصاص دهد. در ادامه این مقاله قصد داریم تا درباره نقش مالیات در تولید صحبت کنیم و بررسی کنیم که چگونه انتقال مالیات به تولید می تواند در آینده سازی و جهش تولید کشور موثر باشد.

مالیات و اهمیت آن در اداره کشور

مالیات قسمتی از دارایی و درآمد افراد است که توسط دولت و به موجب قانون از افراد جامعه دریافت می شود تا وسیله پرداخت هزینه های عمومی باشد یا در جهت اعمال سیاست های مالی کشور قرار بگیرد. آن دسته از خط مشی های دولت که با مالیات گرفتن تحقق می یابد، به سیاست های مالی معروف است. به عبارت دیگر سیاست مالی به بررسی آثار مالیات بر سایر متغیرهای کلان اقتصادی مانند تولید، اشتغال، درآمد و قیمت ها می پردازد.

در طول تاریخ، مالیات همواره یکی از منابع درآمد دولت ها بوده و امروز نیز در اثر کشورهای جهان یکی از ابزار موثر کسب درآمد برای دولت ها است. تغییر و تکامل شکل مالیات به وضعیت درآمد و سطح زندگی افراد جامعه بستگی دارد، به عبارت دیگر، مشخصات مالیات در هر کشور تابع شرایط اجتماعی و اقتصادی آن است.

امروزه در اکثر کشورها، قانون مالیات به وسیله مجلس نمایندگان وضع می شود و در صورتی که عدالت مالیاتی مورد توجه قرار بگیرد، مالیات یکی از ابزارهای موثر در رفع نابرابری های اقتصادی، اجتماعی و جهش تولید خواهد بود. (1)

دولت ها معمولاً با سه هدف مبادرت به اخذ مالیات می کنند:

مالیات برای دولت یک منبع درآمد محسوب می شود.

مالیات گامی در جهت رفع نابرابری های اقتصادی اجتماعی و توزیع عادلانه درآمدها است.

مالیات ابزاری برای سیاستگذاری های اقتصادی است.

بودجه ناشی از مالیات کجا صرف می شود؟

دولت هزینه هایی دارد که مالیات دریافت شده از مردم و نهاد را در این بخش ها صرف می کند. این هزینه ها معمولا به دو دسته عمده تقسیم می شود و دولت بودجه ناشی از مالیات را معمولاً در این بخش ها صرف می کند. (2)

هزینه های جاری و عادی

هزینه هایی که به صورت دائم وجود دارد و متناسب با سیاست های دولت تغییر پیدا می کند. با توجه به رشد جمعیت و افزایش درآمد جامعه در طی زمان، کمتر موردی پیش می آید که هزینه های جاری سیل نزولی داشته باشد. هزینه های جاری را به شرح زیر می توان طبقه بندی کرد:

1.هزینه های پرسنلی

شامل حقوق و مزایای کلیه کارکنان، کارمندان ادارات دولتی و سایر سازمان ها و نهادهای کشوری و لشکری است. مانند حقوق و مزایای نظامیان، معلمان، قضات و نمایندگان مجلس.

2.هزینه های اداری

هزینه هایی که برای چرخش کار جاری ادارات و نهادها صرف می شود. مانند هزینه های حمل و نقل، اجاره و آب و برق.

3.پرداخت های انتقالی

هزینه هایی که دولت به منظور تامین اجتماعی، ایجاد تقاضا و رفع نابرابری ها به صورت بلاعوض صرف می کند. مانند حقوق ایام بیکاری از کار افتادگی، یارانه ها و سایر موارد. (2)

هزینه های سرمایه ای و عمرانی

اما دولت علاوه بر هزینه های جاری، هزینه های دیگری دارد که در بخش تولید صرف می شود. به این هزینه ها، هزینه های «سرمایه ای و عمرانی» می گویند و می تواند در جهش تولید موثر باشد. ساخت سدها، جاده ها، مدارس، بیمارستان ها، خرید ماشین آلات تولیدی مانند بولدوزر، احداث کارخانه هایی مانند پتروشیمی و فولاد سازی.

این گونه تاسیسات بیش از یک سال است و به این دسته از هزینه های دولت که صرف احداث یا خرید کالا می شود، هزینه های سرمایه ای می گویند. هزینه های سرمایه ای صرف خرید ماشین آلات و تجهیزاتی می شود که می تواند به سرعت مورد استفاده قرار بگیرند.

سرمایه گذاری های جدید در امور ساختمان، سدسازی و زمینه های دیگری از این مورد صورت می گیرد که عواید آن ممکن است چندین سال آینده نصیب جامعه شود.(3)

انواع سرمایه گذاری های تولیدی را می توان در موارد زیر طبقه بندی کرد:

1.سرمایه گذاری های مولد

سرمایه گذاری صرف ایجاد و استقرار کارخانه ها و صنایع می شود که خدمات و کالاهای ضروری مورد نیاز مردم را تولید می کنند. مانند کارخانه های نساجی، اتومبیل سازی، تراکتورسازی و مواد غذایی.

2.سرمایه گذاری های زیربنایی

این نوع سرمایه گذاری در اقتصاد بسیار ضروری است. می دانیم اگر آب نباشد، کشاورزی امکان پذیر نیست و بدون برق، صنعت معنایی ندارد. خطوط آهن مناسب لازم است تا کالاهای تولید شده به سرعت به دست مصرف کنندگان برسد.

بنابراین هزینه های سرمایه گذاری زیربنایی که صرف ساخت و احداث جاده ها، خطوط راه آهن، شبکه های بزرگ آبرسانی، سدسازی، ساخت نیروگاه ها و کارهایی از این قبیل می شود، لازمه تحقق و بهره برداری مطلوب از فعالیت های تولیدی است.

3.سرمایه گذاری های اجتماعی

این سرمایه گذاری ها نیز همچون سرمایه گذاری های زیربنایی مستقیماً به تولید کلام منجر نمی شود، بلکه زمینه لازم را برای تولید سایر کالاها فراهم می سازد. مانند سرمایه گذاری در آموزش و پرورش و آموزش عالی. می دانیم که محور تولید، انسان و تفکر اوست. بنابراین در اهمیت سرمایه گذاری های اجتماعی باید بگوییم که زمینه را برای تربیت نیروی انسانی ماهر و متخصص فراهم می کند. (3)

مالیات و تاثیر آن در جهش تولید

در بخش های قبلی به بررسی اهمیت مالیات به عنوان مهم ترین عامل رشد و توسعه جامعه پرداختیم و گفتیم این موضوع منجر به رونق اقتصادی، تحقق عدالت اجتماعی و افزایش خدمات به عمران و آبادی کشور می شود. دولتمردان باید در راستای تقسیم مالیات اهداف بلندی داشته، برنامه ریزی های مناسب داشته باشند و با اتخاذ سیاست های مناسب، به برطرف کردن بیماری های مزمن اقتصادی مانند بالا بودن نرخ بیکاری، تورم و رکود همت گمارند.

از سوی دیگر حمایت وسیع از تولیدات ملی کشور، موجبات پیشرفت توسعه را فراهم کند. اثرات میزان تولید فقط محدود به مالیات بر درامد حقوق و مالیات بر درآمد اشخاص نیست. بلکه می تواند تاثیر فزاینده ای بر درآمد مشاغل نیز داشته باشد. زیرا تنوع تولیدات کشور، افراد بسیاری را به فروش و ارائه خدمات مشغول می کند که در نهایت این اشتغال زایی می تواند منجر به کسب درآمد شده و منبع آن برای دولت از طریق اخذ مالیات مفید باشد. (4)

همانطور که می بینیم نقش مالیات در حمایت از تولیدات داخلی بسیار چشمگیر است؛ زیرا با افزایش مالیات بر کالاها، می توان به رونق بیشتر تولیدات داخلی مبادرت نمود و با حمایت از تولیدات داخلی و افزایش آن، منابع درآمدی قابل توجهی از محل مالیات نصیب دولت می شود. در برخی از کشورهای در حال توسعه، عملکرد نامناسب دولت منجر می شود که مردم همواره به دنبال فرار مالیاتی باشند.

به همین منظور سیاستمداران موظفند که شرایط مناسب را برای پرداخت مالیات ها فراهم کنند. وجود سیستم مالیاتی مناسب یک راهکار مهم تامین منابع مورد نیاز دولت و ارائه خدمات مناسب به مردم محسوب می شود. همانطور که گفتیم عواید به دست آمده از آن می تواند صرف ایجاد زیرساخت های تولیدی و بهبود فناوری شود که زمینه ساز افزایش تولید و اشتغال خواهد بود. (4)

چگونه مالیات وارد چرخه تولید می شود؟

رواج فرهنگ پرداخت مالیات می تواند منجر به اقتصاد مقاومتی گردد و هرگونه تحول در نظام مالیاتی اقتصادی کشور بدون خواست و اراده مردم تاثیری نخواهد داشت. با اینکه نظام مالیاتی نقش مهم در فرآیند جهش تولید و اشتغال ایفا می کند، اما عملکرد نهادهای دولتی در تصویب قوانین مالیاتی، نحوه مصرف مالیات و نظارت بر آن ها در جهت فرآیند تولید و اشتغال بسیار ضروری است.

در صورتی که برنامه ریزی های مالیاتی به درستی صورت نگیرد، مالیات در راه های نادرستی خرج شده و بیهوده هدر می شود. بنابراین دولتمردان باید در اصول کاری خود جهش تولید را اولویت قرار داده و مالیات را در راستای سرمایه گذاری های عمرانی خرج کند. (5)

آینده سازی یا آینده فروشی؟

همان طور که گفتیم دولت با اجرای مالیات و هدایت آن در مسیر درست، می تواند اقتصاد را به حمایت از تولید داخلی و ثانویه رقابتی هدایت کند. بدین صورت که دولت با اجرای مالیات بر مصرف و فروش، از هزینه بنگاه های اقتصادی می کاهد و بار مالیاتی را از تولید انتقال می دهد تا صنعتگران و تولیدکنندگان انگیزه لازم برای سرمایه گذاری مجدداً در بنگاه ها را داشته باشند.

همچنین دولت می تواند به منظور حمایت از تولیدات داخلی و جلوگیری از ورود کالاهای غیر ضروری و تجملی، مالیات بر واردات را افزایش داده و از سوی دیگر برای افزایش انگیزه صادرکنندگان، مالیات بر صادرات را با نرخ صفر محاسبه کند. همچنین دولت می تواند در قانون مالیات های مستقیم، قوانینی را وضع کند که در راستای حمایت بیشتر از تولید و اشتغال باشد. (6)

کمبود منابع مالی و مواد اولیه رونق تولید و فعالیت های اقتصادی ایران را با مشکل جدی مواجه می کند. نباید مالیات یک مانع جدی برای رشد واحدهای تولیدی و صنعتی باشد. اغلب افرادی که می خواهند در این راستا سرمایه گذاری کنند یا یک واحد تولیدی جدید راه اندازی کنند، باید مالیات زیادی را به دستگاه های دولتی بپردازند که این خود مانعی بزرگ بر سر راه جهش تولید خواهد بود و منجر به کساد تولید می شود.

در صورتی که نظام مالیاتی کشور شفاف سازی نشود، بنگاهای مولد از غیرمولد تفکیک نمی شود و شناسایی منابع مالیاتی به یک سیستم سالم و معرفی واحدهای فعال موفق در جهت کمک به اقتصاد و شناسایی و افشای فعالیت هایی که باعث تورم بالا رفتن نرخ بیکاری در جامعه می شوند نیز صورت نخواهد گرفت.

تمامی این ها منجر به کساد اقتصادی و نابودی کشور خواهد شد و بر تولید ملی آثار مخربی خواهد داشت. به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان در مصاحبه با حسین وکیلی، استاد اقتصاد دانشگاه شهید بهشتی تهران، پرداخت مالیات به مودیان مالیاتی از عوامل نابودی واحدهای مولد در چرخ دنده های تولید و بدتر شدن اوضاع اقتصادی کشور است. (7)

در مورد مالیات بر اشخاص حقوقی، مهمترین مشکل تبعیض مالیاتی و وجود برخی از معافیت های مالیاتی غیر ضروری است که موجب خدشه دار شدن رقابت اقتصاد و خارج شدن بسیاری از واحدهای تولیدی کارآمد از چرخه تولید می شود. از سوی دیگر مالیات بر ارزش افزوده بسیاری از حلقه های زنجیره تولید در ایران هنوز شناسایی نشده و این خود عدالت مالیاتی را خدشه دار می کند و زمینه فرار مالیاتی را فراهم می نماید.

وجود سیستم مالیاتی مناسب یک منبع مهم در تامین منابع مورد نیاز دولت و ارائه خدمات مناسب به مردم است و عواید حاصل از مالیات می تواند صرف ایجاد زیرساخت های تولیدی و بهبود تکنولوژی گردد که زمینه ساز افزایش تولید و اشتغال خواهد بود. از سویی دیگر مالیات موجب کاهش تولید و بالا رفتن بهره وری کل در جامعه می شود. در یک کشور در حال توسعه، مالیات موثرترین وسیله جهت انتقال منابع به بخش دولتی و هدایت آن ها به سمت طرح های مولد است.

تاثیر متقابل مالیات و تولید

جالب است بدانید که مالیات و تولید بر هم دیگر آثار متقابل دارد. بدین منظور که دولت به منظور افزایش درآمدهای مالیاتی نخست باید برای بیرون آمدن از رکود اقتصادی بکوشد و کسب و کار پر رونق نیز در سایه تقویت تولید داخلی ایجاد می شود.

برای تقویت تولید داخلی باید بخشی از بودجه کشور را که همان مالیات ها هستند، صرف تحقق بخشی به این اهداف کرد. شرکت ها و بنگاه های اقتصادی در صورتی که سود داشته باشند، می توانند مالیات بیشتری پرداخت کنند. به بیانی دیگر مالیات ها و تولید با یکدیگر اثر متقابل داشته و دولتمردان باید در اصلاح قوانین حوزه تلاش بیشتری کند.

جمع بندی و نتیجه گیری

جهش تولید هر جامعه ای به زیرساخت های اقتصادی، صنعتی و سرمایه بودجه ای بستگی دارد که دولت در قالب مالیات از مردم و دریافت می کند. در صورتی که دولت از مالیات موجود در خزانه به منظور سرمایه گذاری در منابع انسانی و زیرساخت های فیزیکی استفاده نکند، رونق تولید و رفاه اجتماعی با مشکلات جدی مواجه خواهد شد و شعار سال تحقق نخواهد یافت. عدم وجود امنیت و شفافیت اقتصادی و حضور فساد در جامعه نیز از عوامل مهم نابودی اقتصاد است.

در این مقاله به نقش مالیات به عنوان یکی از اصلی ترین عوامل رشد و توسعه زیرساخت ها اشاره کردیم و اقداماتی را که سیاستمداران به منظور انتقال پول از محل مالیات به محل تولید می توانند انجام دهند، به صورت خلاصه مرور کردیم. در صورتی که این اقدامات به موقع صورت بگیرد، به جای آینده فروشی می توانیم آینده خود را بسازیم و از فقر و تورم بیشتر در جامعه جلوگیری کنیم.

پی نوشتها