جهش تولید چگونه با ایجاد اشتغال پایدار به سلامت زیست اجتماعی یاری می رساند؟

امام علی (ع) در حدیثی فرموده اند «از هر دری که فقر وارد شود از در دیگر ایمان خارج می شود.» فقر را اگر یکی از نمادهای براز ضعف اقتصادی بدانیم، عملا این گونه می توان این سخن را تفسیر کرد که جامعه اسلامی باید از نظر اقتصادی و اشتغال زایی قوی و غنی باشد. اگر این چنین نباشد نبود اشتغال پایدار و فقر در جامعه بیداد کند عملا آن جامعه از اسلام دور شده است و نمی توان به سادگی در آن رنگ و بویی از ایمان را پیدا کرد.

از این رو می توان به قطعیت گفت که یکی از پایه های اساسی جهش تولید، باید اشتغال پایدار باشد. اما این یک رابطه دو طرفه است. یعنی برای داشتن اشتغال پایدار نیز نیاز به جهش تولید داریم.

برای حل این مسئله بهتر است با دو مفهوم اشتغال پایدار و جهش تولید آشنا شویم. البته همانطور که مشخص است جهش تولید یک مفهوم عام تر و کلی تر است. در ادامه سعی داریم جهش تولید را با دید رسیدن به اشتغال پایدار و در نهایت سلامت زیست اجتماعی بررسی کنیم. (1)

اشتغال به چه معنی است؟

تعریف شغل در دوره های مختلف متفاوت بوده است. حتی این تعریف بسته به محل زندگی و حکومتی که زیر آن نفس می کشیم نیز می تواند متفاوت باشد. گرچه سازمان های جهانی سعی کرده اند تعریف درست و یکسانی از بیکاری و اشتغال ارائه بدهند اما این شاخص در نهایت یک شاخص حکومتی و درون کشوری محسوب می شود و هر دولت یا حکومت می تواند بر اساس برنامه های خود این شاخص را تغییر دهد.

به طور کلی تعریف اشتغال و بیکاری می تواند تا حدود بالایی تعریف درستی از اقتصاد آن کشور را به ما نشان دهد. اصلی ترین تعریفی که در دنیا برای اشتغال استفاده می شود افرادی که در هفته بیش از 15 ساعت فعالیت منجر به کسب درآمد دارند را شاغل می داند. در تعریف بیکاران اقتصادی نیز کسانی مد نظر گرفته شده اند که به دنبال کار یا فعالیت اجتماعی هستند و هنوز نتوانستند به فعالیت مستمر 15 ساعت در هفته برسند.

طبق این تعریف زنان خانه دار یا تمام کسانی که به دنبال فعالیت اقتصادی نیستند از لیست بیکاران خط می خورند. این افراد به دور از دایره مشارکت اجتماعی قلمداد می شوند.

اما در تعریف بیکاری و اشتغال در ایران ما یک مرجع مشخص نداریم. مرکز آمار ایران و وزارت کار دو نوع تعریف جدا از این مفاهیم استفاده می کنند و جالب اینجاست که هر دو این ارگان های دولتی مدعی هستند که بر اساس تعریف جهانی، نرخ بیکاری و اشتغال را محاسبه کرده اند.

در واقع هیچ دولتی دوست ندارد که نرخ بیکاری را بالا نشان بدهد و همیشه می خواهد وضعیت اقتصادی را خوب جلوه کند. آخرین نرخ بیکاری گفته شده در ایران چیزی بیش از 20 درصد است. اما در این آمار افرادی که بیش از 1 ساعت فعالیت اقتصادی در هفته دارند یا به هر دلیل مستمری دریافت می کنند شاغل محسوب شده است. با این حساب سربازان و زنان خانه دار و همه کسانی که بیمه دریافت می کنند شاغل هستند. در حالی که در بهترین حالت این افراد خارج از دایره اقتصاد باید محسوب شوند. (2)

اشتغال پایدار چیست؟

ما در بالا با تعریف اشتغال از دید جهانی و داخلی آشنا شدیم. مسلما یک ساعت کار در هفته را نمی توان به عنوان شک شغل در نظر گرفت. امروز وضعیت هزینه ها به اندازه ای است که یک شاغل واقعی باید چند ده ساعت در هفته کار کند تا بتواند هزینه های خودش را برساند.

اما در این بین اشتغال پایدار چیست؟ اشتغال پایدار مفهومی است که ارتباط با مستقیم با امنیت شغلی دارد. به طور کلی اشتغال پایدار را می توان شغلی دانست که:

میانگین درآمد ثابت و مشخصی داشته باشد.

درآمدی در سطح هزینه ها داشته باشد.

نیاز به کار دوم یا سوم وجود نداشته باشد.

امنیت روانی داشته باشد.

هر کدام از این موارد را به صورت جداگانه توضیح خواهیم داد. (3)

اشتغال پایدار و میانگین درآمد ثابت

یکی از مهمترین اصول اقتصاد، برنامه ریزی است. زمانی شما می توانید به آینده امیدوار باشید که خودتان را برای آن آماده کرده باشید. هرچه قدر این آمادگی و افق برنامه ریزی شما بلند مدت تر باشد، همانقدر شما موفق تر خواهید بود. یک اشتغال زمانی پایدار است که عملا این قدرت را بتواند به شما بدهد که برای مدت مشخصی بتوانید روی درآمد آن برنامه ریزی داشته باشید.

این که نتوانید برای خود برنامه ریزی درستی داشته باشید عملا باعث ایجاد عدم اطمینان به آینده می شود. این عدم اطمینان می تواند روح یک فرد را آزار دهد و به نوعی یکی از مهمترین عوامل از بین رفتن سلامت روانی فرد محسوب می شود. وقتی افراد بیشتری درگیر این معضل می شوند در واقع جامعه دچار یک نوع بی ثباتی فکری می شود در این حالت عملا سلامت اجتماعی به خطر می افتد.

شاید این سوال برای شما ایجاد شود که اگر خود اقتصاد به عنوان یک عامل کلان غیر قابل پیش بینی باشد، چه اتفاقی رخ می دهد؟ این حالتی است که متاسفانه اقتصاد ایران درگیر آن است. در واقع اشتغال ناپایدار خود یکی از عوامل مهم ایجاد اقتصاد شناور است. اگر مشاغل گروه های مختلف به شکل تامین شده باشد و بتواند بر اساس میزان درآمد خود اقدام به برنامه ریزی کند، عملا بخش بزرگی از اقتصاد کشور نیز ثبات خوبی پیدا می کند. پس اینگونه می توان گفت که عدم وجود اشتغال پایدار باعث ایجاد اقتصاد ناپایدار و عدم وجود اقتصاد پایدار باعث ایجاد اشتغال ناپایدار می شود. (4)

اشتغال پایدار و برابری سطح درآمد و هزینه

همانطور که گفتیم مسئله فقر به عنوان یکی از مهمترین نمادهای زوال اقتصادی مطرح می شود. اما فقر به چه معنی است؟ احتمالا تاکنون مفهوم خط فقر را شنیده اید، این مفهوم چه معنایی دارد؟

به طور کلی وقتی هزینه های خانوار یا فرد بیش از درآمد حاصل از اشتغال او باشد، فرد درگیر فقر شده است. به معنی دیگر وقتی فرد نتواند به سادگی بر اساس درآمد خود مایحتاج خود را تامین کند، عملا فقیر محسوب می شود.

خط فقر مفهومی است که بر اساس آن نسبت میانگین هزینه های زندگی در جامعه را مشخص می کند. در کلام ساده تر مثلا اگر خط فقر در حدود 5 میلیون تومان باشد، یعنی این که حداقل درآمد فرد باید بیشتر از 5 میلیون تومان باشد تا زندگی بالاتر از خط فقر را تجربه کند.

اشتغال پایدار این امکان را باید داشته باشد که فاصله مناسبی با خط فقر داشته باشد. مسلما با بروز تورم در اقتصاد، هزینه ها افزایش پیدا می کند. درآمد در اشتغال پایدار باید متناسب با این هزینه ها افزایش داشته باشد تا فرد زیر فشار کمتری از تورم قرار بگیرد. همین مفهوم ما را به ویژگی سوم یعنی عدم نیاز به کار دوم و سوم می رساند.

اگر اشتغال پایدار به درستی ایجاد شود و بتواند با تورم مقابله کند، یعنی فرد درآمد مناسبی خواهد داشت و دیگر نیازی برای انجام کارهای دیگر برای کسب درآمد نخواهد داشت. در این حالت علاوه بر این که جای مشاغل برای حضور افراد بیشتر باز می شود، عملا خانواده فرصت بیشتری را در کنار یکدیگر می گذرانند. این خود به خود اجتماع را به سمت یک نوع سلامت روانی می برد. چرا که هم مسئله بیکاری را تا حدودی پوشش می دهد و هم می تواند سلامت روانی بیشتر به خانواده ها بدهد. (4)

امنیت روانی در اشتغال پایدار

به طور کلی تمامی ویژگی هایی که از اشتغال پایدار تا به اینجا بیان کردیم مشمول امنیت روانی می شود. وقتی شما کاری داشته باشید که بتواند حد درآمد شما را بالاتر از نیازتان قرار دهد، شما را از انجام کارهای دوم و سوم معاف کند، فرصت بیشتری برای حضور در کنار خانواده به شما بدهد و بتواند اطمینان بیشتری نسبت به آینده برای شما ایجاد کند، عملا در مجموع باعث می شود که اشتغال پایدار یک امنیت روانی برای ذهن شما ایجاد نماید.

اما امنیت روانی مفهوم بسیار مهم در جامعه محسوب می شود. امنیت روانی یعنی این که ذهن فرد از درگیری های روزمره آزاد می شود و می تواند با توان ذهن بالایی کارهای خودش را انجام دهد. در کلام ساده تر انسان از دو نیروی احساس و منطق برخوردار است. منطق نیروی ضعیف تر از احساس است اما پیشران اصلی موفقیت انسان نیز محسوب می شود. زمانی منطق می تواند کار خود را به درستی انجام دهد که احساس آرامش داشته باشد. بسیاری از روانشناس ها معتقد هستند که برای کنترل رفتارهای انسانی و بهبود آن باید روان و احساس فرد را کنترل کرد. وقتی امنیت روانی وجود داشته باشد عملا فرد در بهترین حالت منطقی خود قرار دارد و این می تواند برای جامعه بسیار موثر باشد. (4)

ارتباط جهش تولید و اشتغال پایدار

اما تا اینجای داستان بیشتر سعی شد از اشتغال پایدار صحبت شود و ویژگی های مختلف آن را مورد بررسی قرار دهیم. اما رابطه بین اشتغال پایدار و جهش تولید چیست؟

همانطور که در ابتدای داستان بیان کردیم، جهش تولید و اشتغال پایدار یک نوع رابطه دوطرفه با یکدیگر دارند. به قطع نمی توان گفت که اشتغال پایدار محصول جهش تولید خواهد بود یا نه. اما بر اساس فرم اشتغال و شاخص بیکاری که یک نوع موج پس رونده محسوب می شود، (یعنی موجی که در پی موج های دیگر ایجاد می شود) می توان انتظار داشت در شرایط نابسامانی اقتصادی و تورم و ... بیکاری افزایش پیدا کند. این نوع شاخص بیکاری می تواند به ما این مفهوم را برساند که جهش تولید می تواند کمی مقدم بر اشتغال پایدار باشد.

وقتی تولید رونق بگیرد، نیاز به نیروی انسانی افزایش پیدا می کند و این اولین قدم در تولید اشتغال است. هرچه تولیدات قوی تر و بهتر باشد و چرخ اقتصاد بیشتر بچرخد این مشاغل عملا اطمینان پذیری بهتری خواهند داشت و به نوعی امنیت روانی خوبی برای فرد ایجاد می کند. از این رو می توان اینگونه گفت که جهش تولید یک پایه اساسی اشتغال پایدار محسوب می شود.

نتیجه گیری و جمع بندی

به طور کلی می توان گفت که اشتغال پایدار رابطه مستقیم با روح و روان فرد دارد. وقتی فرد از نظر مادی و اقتصادی بتواند زندگی خود را تامین کند، عملا از نظر احساسی آرامش روانی بهتری پیدا می کند. وقتی این آرامش روانی ایجاد شود، فرد بهتر می تواند عملکرد خودش را انجام دهد.

جهش تولید می تواند اشتغال پایدار را ایجاد کند و اشتغال پایدار می تواند به جهش تولید قوام بیشتری بدهد و عملا تولید را قوی تر جلو ببرد. اما از همه این ها مهم تر این است که اشتغال پایدار می تواند امنیت روانی و سلامت زیست اجتماعی را تامین کند و این همان چیزی است که جامعه اسلامی ما به آن نیازمند است.

پی نوشتها