علما و دانشمندان
ابن سکّیت(1) مى گوید: خدمت امام رضا (علیه السلام) رسیدم و از آن حضرت پرسیدم:
قَالَ اِبْنُ اَلسِّکِّیتِ لِأَبِی اَلْحَسَنِ اَلرِّضَا عَلَیْهِ السَّلاَمُ لِمَا ذَا بَعَثَ اَللَّهُ مُوسَى بْنَ عِمْرَانَ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ بِالْعَصَا وَ یَدِهِ اَلْبَیْضَاءِ وَ آلَةِ اَلسِّحْرِ وَ بَعَثَ عِیسَى بِآلَةِ اَلطِّبِّ وَ بَعَثَ مُحَمَّداً صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ عَلَى جَمِیعِ اَلْأَنْبِیَاءِ بِالْکَلاَمِ وَ اَلْخُطَبِ فَقَالَ أَبُو اَلْحَسَنِ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ إِنَّ اَللَّهَ لَمَّا بَعَثَ مُوسَى عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ کَانَ اَلْغَالِبُ عَلَى أَهْلِ عَصْرِهِ اَلسِّحْرَ فَأَتَاهُمْ مِنْ عِنْدِ اَللَّهِ بِمَا لَمْ یَکُنْ فِی وُسْعِهِمْ مِثْلُهُ وَ مَا أَبْطَلَ بِهِ سِحْرَهُمْ وَ أَثْبَتَ بِهِ اَلْحُجَّةَ عَلَیْهِمْ وَ إِنَّ اَللَّهَ بَعَثَ عِیسَى عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ فِی وَقْتٍ قَدْ ظَهَرَتْ فِیهِ اَلزَّمَانَاتُ وَ اِحْتَاجَ اَلنَّاسُ إِلَى اَلطِّبِّ فَأَتَاهُمْ مِنْ عِنْدِ اَللَّهِ بِمَا لَمْ یَکُنْ عِنْدَهُمْ مِثْلُهُ وَ بِمَا أَحْیَا لَهُمُ اَلْمَوْتَى وَ أَبْرَأَ اَلْأَکْمَهَ وَ اَلْأَبْرَصَ بِإِذْنِ اَللَّهِ وَ أَثْبَتَ بِهِ اَلْحُجَّةَ عَلَیْهِمْ وَ إِنَّ اَللَّهَ بَعَثَ مُحَمَّداً صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فِی وَقْتٍ کَانَ اَلْغَالِبُ عَلَى أَهْلِ عَصْرِهِ اَلْخُطَبَ وَ اَلْکَلاَمَ وَ أَظُنُّهُ قَالَ اَلشِّعْرَ فَأَتَاهُمْ مِنْ عِنْدِ اَللَّهِ مِنْ مَوَاعِظِهِ وَ حِکَمِهِ مَا أَبْطَلَ بِهِ قَوْلَهُمْ وَ أَثْبَتَ بِهِ اَلْحُجَّةَ عَلَیْهِمْ قَالَ فَقَالَ اِبْنُ اَلسِّکِّیتِ تَاللَّهِ مَا رَأَیْتُ مِثْلَکَ قَطُّ فَمَا اَلْحُجَّةُ عَلَى اَلْخَلْقِ اَلْیَوْمَ قَالَ فَقَالَ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ اَلْعَقْلُ یُعْرَفُ بِهِ اَلصَّادِقُ عَلَى اَللَّهِ فَیُصَدِّقُهُ وَ اَلْکَاذِبُ عَلَى اَللَّهِ فَیُکَذِّبُهُ قَالَ فَقَالَ اِبْنُ اَلسِّکِّیتِ هَذَا وَ اَللَّهِ هُوَ اَلْجَوَابُ؛
چرا خدا حضرت موسی علیه السلام را با وسیله عصا و ید و بیضا و ابزار ابطال جادو فرستاد و حضرت عیسی علیه السلام را با وسیله طبابت و حضرت محمد را صلّی الله علیه و آله بوسیله کلام و سخنرانی؟ حضرت فرمود: چون خدا موسی علیه السلام را مبعوث کرد جادوگری بر مردم آن زمان غلبه داشت پس او از طرف خدا چیزی آورد که مانندش از توانایی آنها خارج بود و بوسیله آن جادوی آنها را باطل ساخت و حجت را برایشان ثابت کرد و عیسی علیه السلام را در زمانی فرستاد که فلج و زمینگیری زیاد شده بود و مردم نیاز به طب داشتند پس او از جانب خدا چیزی آورد که مانندش را نداشتند پس به اجازه خدا مردگان را زنده کرد و کور مادرزاد و پیسی را درمان نمود و حجت را برایشان ثابت کرد. و حضرت محمد صلّی الله علیه و آله را در زمانی فرستاد که خطبه خوانی و سخنوری -به گمانم شعر را هم فرمود- زیاد شده بود، پس آن حضرت از طرف خدا پندها و دستوراتی شیوا آورد که گفتار آنها را باطل کرد و حجت را برایشان تمام نمود. ابن سکیت گفت به خدا هرگز مانند شما را ندیدم بفرمایید در این زمان حجت خدا بر مردم چیست؟ حضرت علیه السلام فرمود: عقلست که بوسیله آن امام راستگو را می شناسد و تصدیقش می کند و دروغگو را می شناسد و تکذیبش می نماید. ابن سکیت گفت: به خدا جواب درست همین است.
اصول کافى، ج 1، ص 24 و 25؛ بحار الأنوار، ج 11، ص 70.
امام علی علیه السلام فرمودند:
قامَتِ الدُّنْیا بِثَلاثَة: بِعالِم ناطِق مُسْتَعْمِل لِعِلْمِه، وَ بِغَنِىّ لایَبْخَلُ بِمالِه عَلى اَهْلِ دینِ الله عَزَّوَجَلَّ، وَ بِفَقیر صابِر. فَاِذا کَتَمَ الْعالِمُ عِلْمَهُ، وَ بَخِلَ الْغَنِىُّ، وَ لَمْ یَصْبِرِ الَْفقیرُ، فَعِنْدَها الْوَیْلُ وَ الثَّبُورُ؛
دنیا بر سه چیز استوار است: دانشمند سخنورى که به دانش و سخنان خویش عمل مى کند و ثروتمندى که از دادن اموالش به بندگان نیازمند خداوند بخل نمى‌ورزد و نیازمندى که صبر و تحمّل دارد؛ بنابراین اگر دانشمند، دانش خود را مخفى کند (و در اختیار دیگران نگذارد) و ثروتمند بخل بورزد (و به فقرا کمک نکند) و فقیر صبر پیشه نکند، مصیبت و هلاک دنیا را فرا مى گیرد.
بحارالانوار، جلد 10، صفحه 119
امام علی علیه السلام فرمودند:
اِنَّ فى جَهَنَّمَ رَحىً تَطْحَنُ، اَفَلا تَسْئَلُونى ما طَحْنُها؟ فَقیلَ لَهُ: فَما طَحْنُها یا اَمیرَ الْمُؤْمِنینَ؟ قَالَ: اَلْعُلَماءُ الْفَجَرَةُ، وَ الْقُرّاءُ الْفَسَقَةُ، وَ الْجَبابِرَةُ الظَّلَمَةُ، وَ الْوُزَراءُ الْخَوَنَةُ، وَ الْعُرَفاءُ الْکَذَبَةُ؛
در جهنّم آسیابى وجود دارد که همواره کار مى کند. آیا نمى پرسید که چه چیزى را خرد مى کند؟ پرسیده شد: خوراک این آسیاب چیست؟ حضرت فرمودند: دانشمندان فاجر و منحرف، قاریان فاسق، حکمرانان ستمگر، وزیران خائن و کارشناسان دروغگو، خوراک آن آسیاب هستند!
میزان الحکمه، جلد دوم، صفحه 173، حدیث 2922
پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله فرمودند:
النَّظَرُ الَى العالِمِ عِبادَةٌ، والنَّظَرُ الَى الامامِ المُقسِطِ عِبادَةٌ، وَالنَّظَرُ الَى الوالِدَینِ بِرَأفَةٍ وَرحمَةٍ عِبادَةٌ، وَالنَّظَرُ الى أخٍ تَوَدُّهُ فى اللَّهِ‌عزّ و جل عِبادَةٌ.
نگریستن به دانشمند عبادت است، نگریستن به پیشواى دادگر عبادت است، نگاهِ دلسوزانه و مهرآمیز به پدر و مادر عبادت است و نگریستن به برادرى که براى خداوند عزّ و جل دوستش دارى عبادت است.
میزان الحکمه: 7/ 3418 ؛ امالى طوسى: 454