ای خدایی که لطف و احسان تو بر آفریدگان، ازلی و همیشگی است، زیرا پیش از آن که ما را به عالم صورت بیاوری در برابر «الست بربکم» گفتم: آری تو پروردگار مایی و لطف تو را پیش از این عالم دریافته بودیم. ‌ای خدایی...

سخن از جلوه‌ی مردان حق است. آن کس که بوی خوش رحمانی را از یمن احساس می‌کند، چگونه ممکن است که بوی باطل را در وجود من نشناسد؟ پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) می‌فرماید: «انی لاجد نفس الرحمن من قبل الیمن»...

کوه طور محل تجلّی حق شد و بر اثر آن؛ استعداد و قابلیت فهم اسرار ربّانی را یافت، چندان که شراب شهودِ جمالِ حق را نوشید. اما باز آن چه در گلویش ریختند، بیش از تحمل او بود، کوه پاره پاره شد و از هم شکافت....

تا آن جا که می‌دانیم این گفتمان با همین جزئیات در منابع پیش از مثنوی نیست، اما در قصص صوفیه مواردی هست که شیطان، زاهدی را برای انجام وظایف دینی و روحانی ترغیب می‌کند. معاویه در تاریخ اسلام به دلیل مقابله...

آن رسول خوش اخلاق و آسان‌گیر فرمود: برای تو ذره‌ای عقل بهتر از روزه و نماز است. «خوش جواز» برگرفته از حدیث است: «کنت ابایع الناس و کان من خلقی الجواز؛ من با مردم عهد و پیمان می‌بندم و از جمله خوی‌های من...

عقل حقیقی آن است که از فیض حضرت حق بهره‌مند باشد، اما خَرَدی که عطارد می‌آورد آگاهی و ادراک دنیایی و مادی است. «عطارد» یا تیر، در اعتقاد قدما ستاره‌ی دانشوران و دبیران است. عقلِ سطحی یا عقلِ جزوی، دوراندیشی‌اش...

در قصص الانبیا می‌خوانیم که عزیر پیغمبر بر قریه ویرانی می‌گذشت و با خود گفت: پروردگار چگونه می‌تواند این ده ویران را آباد کند؟ مشیّت الهی او را صد سال مرده ساخت و بار دیگر زنده کرد و به او نشان داد که...

مولانا در این ابیات، هم از عقل جزئی و دنیایی سخن می‌گوید و هم از عقل کمال‌طلب. عقل جزئی روح را به نقل می‌آورد و به سوی تباهی می‌کشاند. مولانا می‌گوید: عقل مثل فرشته است، بعضی از فرشتگان چون هاروت و ماروت...

روی سخن مولانا با همه ی کسانی است که با معیارهای این جهانی، عوالم غیب را به داوری می کشند و رد می کنند. مولانا بر این باور است که هر کس نمی تواند در معرفت حق و بحث عالم غیب مثال بیاورد. لذا پیامبران الهی...

مولانا در بیان این که سطحی نگرانِ عافل، از شناخت حقیقی پدیده‌ها و نتایج اعمال خود و دیگران عاجزند و همواره حکم به ظاهر می‌کنند، حکایت لطیفی را ذکر می‌کند و می‌گوید: دزدی در نیمه‌های شب، دیوار منزلی را...