«ام» ‌به معنای اصل و اساس شیء و نیز به معنای مادر است. برخی گفته‌اند اصل آن «اُمَّهَةٌ» بوده است و به همین دلیل جمع آن «امّهات» است؛ ولی در پاسخ گفته‌اند اصل آن «امّات» است كه حرف «هاء» به آن اضافه شده...

«القی» از ماده «لقی» گرفته شده است و در لغت، گاه با حرف الی، علی، با متعدی می‌شود و گاه متعدی بنفسه می‌آید. فیومی می‌نویسد: «القیت الشیء یعنی آن را دور انداختم» و «القیت الیه القول و بالقول» یعنی به او...

لغت شناسان برای كلمه «الّا» این معانی را نقل كرده‌اند: 1. استثنا؛ 2. لكن؛ 3. غیر؛ 4. معنای واو ؛ 5. حرف جزا به معنای «ان لا». جوهری معتقد است در استثنای منقطع، الّا به معنای لكن است؛ زیرا در این صورت مستثنا...

«افواه» جمع «فم» است و ریشه اصلی آن «فوه» است و چون در جمله «هذا فوهُه» دو فاء اجتماع می كرد،‌ های لام الفعل را حذف كردند و گفتند: «هذا فو زیدٍ» و اگر آن را به خود نسبت دهی می‌گویی «فی» و در صورتی كه «فو»...

«افك» به معنای وارونه كردن شیء و بازگردان آن از جهت اصلی‌اش است. همچنین به معنای دروغ است. زمخشری در كشاف می‌نویسد: «افك» رساترین و آشكارترین دروغ و افتراست و گفته شده كه «افك» ‌بهتانی است كه انسان به...

«اعمی» از ماده «عمی» است كه مؤنث آن عمیاء و جمع آن عُمی و عُمیان است؛ مثل كلام الهی كه می‌فرماید: «صُمٌّ بُکْمٌ عُمْیٌ» و مثل «صُمّاً وَ عُمْیَاناً».

«اظهار» برگرفته از ماده «ظهر» به معنای قوت و آشكار شدن است و جمله «ظهر الشیء» بدین معناست كه آن شیء آشكار شد و به همین جهت است كه روشن‌ترین زمان روز را «ظهر» گویند. اصل در تمامی معانی ماده‌ی ظهر پشت انسان...

«اصبح» برگرفته از ماده «صبح» ضد «امساء» است و به معنای وارد بامداد شدن و صبح كردن است. ابن فارس در مقاییس می‌نویسد: معنای اصلی آن رنگ سرخ است و بدین جهت به سپیده‌دمان صبح گفته‌اند؛ زیرا در آن زمان، در...

«اشترا» از ماده «شری» از اضداد است كه به معنای فروختن و خریدن به كار می‌رود. در بیع كالا به كالا می‌توان هر یك از دو طرف را بایع و مشتری لحاظ كرد و به همین دلیل است كه لفظ «بیع» و «شراء» به جای یكدیگر...

به آنچه ذات شیء را می‌نمایاند، اسم گویند و به اعتقاد برخی در اصل برگرفته از «سموّ» به معنای رفعت و بلندی است؛ زیرا به وسیله آن یاد مسمی رفعت می‌یابد و شناخته می‌شود. و به دلیل اینكه «سُمی» و «اسماء» تصغیر...