واژه‌ی کلمه در قرآن

لغویان در تعریف کلمه گفته‌اند: «لفظ وضع شدن برای معنای مفرد.» و «آنچه که بر معنای تام و غیر تام دلالت کند.» نحویان و متکلمان همین را گفته‌اند...

يکشنبه، 2 خرداد 1400

معنی «الله الصمد» در سوره‌ی توحید

«صمد» بر وزن فَعَل به معنای مفعول است؛ مانند واژه «سَلَب» به معنی «مسلوب» و «صمد» به معنی «مصمود» یعنی شخصی که در نیازها به طرف او روی می‌آورند.

سه‌شنبه، 28 ارديبهشت 1400

واژه‌ی ملکوت در قرآن

در لغت، مصدر «مَلَک» می‌باشد؛ و تاء برای مبالغه در شدت و تملک به آن اضافه شده است؛ مثل رحموت و رهبوت که مبالغه‌ی رحمت و رهبت است. به نظر راغب،...

دوشنبه، 20 ارديبهشت 1400

واژه‌ی زکات در قرآن

کلمه زکات برای برخی از مفسران در این آیه ، تفاسیر مختلفی نقل کرده‌اند، همانند عمل صالح، اطاعت خداوند و اخلاص، صدقه اعطا شده [از جانب خدا] به...

دوشنبه، 30 فروردين 1400

هماهنگی عقل و وحی

قرآن کریم چون کتاب حق است ندایش همواره دعوت به تحقیق است و دستوری که به جوامع انسانی می دهد این است که هر فرد موظف است یاخود پژوهشگر و اهل تحقیق...

چهارشنبه، 8 خرداد 1398

لفظ و برهان در قرآن

کتاب و سنت از پیروی آنچه که قطعا و صراحتا در مقابل معارف قطعی دینی قرار می گیرد، نهی می کند. این هم در واقع بازگشتش به همان حجیت عقل است؛ زیرا...

چهارشنبه، 8 خرداد 1398

عقل و دین در تفکر اسلامی

آکوئیناس مسائلی مانند «تثلیث» و «تجسد» و «فدیه» را از مصادیق قسم دوم می داند و معتقد است بخش هایی از وحی از تمامی مراتب عقل انسانی برتر است که...

چهارشنبه، 8 خرداد 1398

تفکر و تعقل و تذکر در آیات الهی

اصولا بین روش انبیا در دعوت مردم به حق و حقیقت و بین آنچه انسان از طریق استدلال درست و منطقی به آن می رسد فرقی وجود ندارد. تنها تفاوت، این است...

چهارشنبه، 8 خرداد 1398

تعقل و تفکر در قرآن کریم

از دیدگاه قرآن، عقل فهمی است که مطابق فطرت انسان باشد. به عبارت دیگر فهمی است که با سلامت فطرت و دوری از هواهای نفسانی حاصل میشود. «إن المراد...

چهارشنبه، 8 خرداد 1398

حاکم در قرآن و انواع آن

اسم فاعل از حُکم (= فرمان، رأی، دانش، حکمت). از این کلمه در قرآن کریم ذکری نشده است ولی از جمع آن به صورت حُکّام در یک آیه (بقره، 188) و به صورت...

شنبه، 12 خرداد 1397

حِجر در آیات قرآن کریم

این کلمه در قرآن در چهار سوره و پنج آیه آمده است: «وَقَالُواْ هَذِهِ أَنْعَامٌ وَحَرْثٌ حِجْرٌ لاَّ یَطْعَمُهَا إِلاَّ مَن نّشَاء (انعام، 138)؛...

جمعه، 4 خرداد 1397

وجوه معانی نفس در قرآن کریم

برخی از مفسران و لغت‌شناسان درصدد تعیین وجوه معانی نفس برآمده‌اند. طبرسی در مجمع البیان می‌نویسد: نفس در کلام بر سه وجه است: 1. به معنای روح؛...

شنبه، 29 ارديبهشت 1397

حبل الله در قرآن و روایات

حَبل در لغت به معنی ریسمان و هر دست آویزی است که آدمی را به محل مورد نظر خود برساند؛ مانند ریسمانی که به کمک آن از چاه بیرون آیند یا از محل پست...

سه‌شنبه، 25 ارديبهشت 1397

امّی یعنی چه؟

وصفی قرآنی برای محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) که در طول تاریخ اسلام تفسیرهایی بسیار متفاوت از آن عرضه شده است. مسلمانان به طور سنتی امّی را...

چهارشنبه، 12 ارديبهشت 1397

معناشناسی واژه اِلاف ؛ ایلاف در قرآن

مصدری از ریشه‌ی عربی أ ل ف که مفسران مسلمان و نیز پژوهشگران جدید آن را به شیوه‌های گوناگونی توضیح داده‌اند. این واژه در سوره‌ای از قرآن (قریش:...

يکشنبه، 9 ارديبهشت 1397

ویژگی‌هایِ اَعراب / بادیه نشینان در زمان پیامبر

اَعراب: کسانی که محل سکونت خویش را در جاهای مختلف و غالباً بسته به شرایط آب و هوایی برمی‌گزینند و تغییر می‌دهند. اعراب اقوامی غیر شهرنشین از...

شنبه، 8 ارديبهشت 1397

اَیکه به چه معناست؟

این عبارت در چهار سوره‌ی مکی آمده است (حجر: 78؛ شعراء: 176؛ ص: 13؛ ق: 14). اجماعی درباره‌ی هویت این قوم، که به سبب کفر خود به عذاب نابودی گرفتار...

چهارشنبه، 5 ارديبهشت 1397

اصحاب رَسّ چه کسانی هستند؟

عبارت «اصحاب الرَسّ» دو بار در قرآن به کار رفته است: «برای ستمکاران عذابی پردرد آماده کرده‌ایم و [نیز] عادیان و ثمودیان و اصحاب رس و نسل‌های...

سه‌شنبه، 4 ارديبهشت 1397

انسان‌هایی که دوزخ برای ایشان مقدّر نگشته است

اعراف، عنوان معادشناختی انسان‌هایی که دوزخ برای ایشان مقدّر نگشته است. واژه‌ی «الأعراف» (مفـ عُرف) در آیات 46 و 48 اعراف (که به صورت «اصحاب الاعراف»...

سه‌شنبه، 4 ارديبهشت 1397

اصحاب اُخدود چه کسانی بودند

قرآن به اصحاب ناشناس اخدود اشاره می‌کند و می‌گوید: «مرگ بر اصحاب اخدود- همان آتش مایه‌دار- آن‌گاه که آنان بالای آن نشسته بودند و خود بر آنچه...

دوشنبه، 3 ارديبهشت 1397