برائت یا معافیّت در قرآن

رهایی یا معافیت از یک تکلیف. «بَراءة»، برآمده از ریشه‌ی عربی ب ر أ، دو بار در قرآن در دلالت بر این معنا آمده است. در آیه‌ی 43 قمر «بَراءة» به...

يکشنبه، 26 فروردين 1397

بدگویی و غیبت در قرآن

بحث بیهوده‌ درباره‌ امور شخصی عضو غایب. در قرآن ممنوعیت‌های صریحی وجود دارد که عمیقاً با پدیده‌ی «غیبت» یعنی نشر آگاهانه‌ی اطلاعاتِ صحیح یا غلط...

سه‌شنبه، 21 فروردين 1397

بدعت در قرآن

ایجاد یا باور به امری که سابقه‌ای یا تأییدی برای آن در متون وحیانی یا اجماع فقهی وجود ندارد. بدعت با دو واژه‌ی عربی («بِدعة» و «مُحدَث») بیان...

سه‌شنبه، 21 فروردين 1397

بدر یا نبرد بدر در قرآن

محل اولین پیروزی نظامی بزرگ اسلام که در ماه رمضان و در دومین سال پس از هجرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) از مکه به مدینه اتفاق افتاد. بدر...

سه‌شنبه، 21 فروردين 1397

بخل یا تنگ‌چَشمی در قرآن

تنگ چشمی. بخل رذیلتی چندوجهی است که نقش مهمی در سنجش سرشت و کردار انسان در اسلام دارد. علی‌رغم وجود مترادف‌هایی برای این رذیلت، نخستین واژه برای...

سه‌شنبه، 21 فروردين 1397

بدی‌هاو گناه، سیّئه در قرآن

اعمالی که به قصد آزار دیگران انجام می‌گیرد. واژه‌ای که معمولاً به معنای «بدی» یا گناه (سیّئة) دانسته می‌شود بیست و چهار بار در قرآن به صورت مفرد...

دوشنبه، 20 فروردين 1397

بخشش یا إعطاء در قرآن

اعطای امری بدون [توقع] بازگشت حتمی. در قرآن دو نوع بخشش وجود دارد: 1. عطای خداوند به انسان‌ها؛ 2. بخشش یا مبادله یا هدایای (نِحلَة) انسان‌ها....

دوشنبه، 20 فروردين 1397

بخشایش یا عطاء در قرآن

عفو کردن یا صفت رحمانیت. همه‌ی 114 سوره‌ی قرآن به جز یک سوره (توبه) با عبارت «بسم الله الرحمن الرحیم» (به نام خداوند بخشاینده‌ی بخشایشگر) آغاز...

دوشنبه، 20 فروردين 1397

بت و تمثال در قرآن

بازنمایی‌های مادی- معمولاً از خدایان یا نیروهای ماورای طبیعی؛ همچنین هر خدای دروغین. مفسران واژه‌های مختلفی را در قرآن، گاه نه عاری از غرض، در...

دوشنبه، 20 فروردين 1397

بت پرست و بت پرستی

پرستش شیء مخلوق به عنوان خدا و آنان که به چنین پرستشی مشغول‌اند. ریشه‌ی عربی‌ای که اغلب در قرآن در واژه‌ها و عبارات بیانگر مفهوم بت‌پرستی به...

يکشنبه، 19 فروردين 1397

باورپرسی یا بازجویی در قرآن

عمل یا فرایند بازجویی؛ بازجویی قضایی یا رسمی در حضور یک هیئت منصفه، که اغلب دارای معنای ضمنی جست‌وجوی الحاد و مجازات بدعت‌گذاران است. دو ریشه‌ی...

يکشنبه، 19 فروردين 1397

باستان‌شناسی و قرآن

در حال حاضر، رشته‌ی باستان‌شناسی کمک چندانی به درک قرآن و محیط نشو و نمای اسلام نمی‌کند. حفاری‌های باستان‌شناسی در مکه و مدینه ممنوع است و فقط...

يکشنبه، 19 فروردين 1397

بازرگانی و فعالیت اقتصادی در قرآن

فعالیت اقتصادی مبتنی بر مبادله‌ی کالاها بین مردم. زبان قرآن آکنده از واژگان بازار چه در کاربردهای روزمره و حقیقی و چه در استعمال‌های مجازی است....

يکشنبه، 19 فروردين 1397

بازار و تجارت در قرآن

اماکنی عمومی که در آنها تبادلات تجاری روی می‌دهد. واژه‌ی «أسواق»، بازارها، در دو جای قرآن به کار رفته است، اما استعمال آن به نحو فرعی بوده است...

سه‌شنبه، 14 فروردين 1397

بارگاه الهی در قرآن

بارگاه ملکوتی خداوند در مقام حاکم و قاضی. هیچ عبارت قرآنی مستقیماً با مفهوم بارگاه ملکوتی متناظر نیست، اما عبارت «الملاء الأعلی» که تنها دو بار...

سه‌شنبه، 14 فروردين 1397

بار یا باربری در قرآن

چیزی که، اغلب با دشواری، کشیده یا حمل شود. مفهوم بار قریب به پنجاه مرتبه در قرآن، به شکل‌های گوناگون، به کار رفته است و معانی گسترده‌ای را افاده...

سه‌شنبه، 14 فروردين 1397

بابِل در قرآن

شهر باستانی معروف بین‌النهرین. بابل یک بار در قرآن ذکر شده است: «و آنچه را که شیطان‌ها در سلطنت سلیمان خوانده بودند پیروی کردند. و سلیمان کفر...

سه‌شنبه، 14 فروردين 1397

ایوب در قرآن

یکی از پیامبران الهی قبل از محمد (صلی الله علیه و آله و سلم)، که مشترکاً در سنت‌های یهودی، مسیحی و اسلامی وجود دارد. فقط در چهار بخش از قرآن...

سه‌شنبه، 14 فروردين 1397

ایمان و کفر در قرآن

مواضع بنیادین در قبال وجود خدا، نبوت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) و پیام قرآن. این جفت اصطلاح «ایمان و کفر» و دو اصطلاح قرین آنها «مؤمن و...

سه‌شنبه، 14 فروردين 1397

ایمان در قرآن

اعتقاد به خداوند و منظومه‌ای از باورهای دینی متناسب با آن. برای فهم وحی خداوند از طریق محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) در قرآن هیچ مفهومی اساسی‌تر...

دوشنبه، 13 فروردين 1397