نویسنده: آنتونی هِرل جونز
مترجم: محمد طاهر ریاضی ارسی
یکی از پیامبران الهی قبل از محمد (صلی الله علیه و آله و سلم)، که مشترکاً در سنت‌های یهودی، مسیحی و اسلامی وجود دارد. فقط در چهار بخش از قرآن به نام ایوب اشاره شده است: در آیات83-87 انعام و آیه‌ی 163 نساء نام ایوب همراه با اسامی سایر پیامبران ذکر شده است، اما آیات 41-42 ص و 83-84 انبیاء به رسالت و موهبت خاص ایوب اشاره می‌کنند. ایوب خداوند خود را می‌خواند و او را به عنوان «مهربان‌ترین مهربانان» ستایش می‌کند، خداوند دعای او را اجابت می‌کند و آسیب‌های وارد بر او را برطرف می‌سازد و آنچه را از دست داده به او باز می‌گرداند. در آیات 83-90 انعام ایوب در کنار ابراهیم، اسحاق، یعقوب، نوح، داوود، سلیمان، یوسف، موسی و هارون، زکریا، یحیح، عیسی، الیاس، اسماعیل، الیشع، یونس و لوط در زمره پیامبرانی ذکر شده که خداوند ایشان را به راه راست هدایت فرموده، برگزیده و بر آدمیان عادی برتری داده است، کسانی که خدا به آنها کتاب، داوری و نبوت عطا کرده است و دیگران باید از ایشان پیروی کنند. در آیه‌ی 163 نساء، نام ایوب همراه با پیامبرانی آمده که وحی دریافت کرده‌اند تا مردم بهانه‌ای برای جهل از مشیت الهی نداشته باشند. در این آیه نیز اسامی همان پیامبران تکرار شده است- با این تفاوت که نام یوسف، زکریا، یحیی، الیاس، الیشع و لوط حذف شده و به «قبایل» (الاَسباط) و دو گروه کلی شامل همه‌ی پیامبران دیگران، آنها که سرگذشتشان برای محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) حکایت شده و آنها که سرگذشتشان بازگو نشده، اشاره شده است.
در آیات 41-42 ص که به شخصیت خاص ایوب اشاره شده است، وی خطاب به پروردگار خویش می‌گوید: «شیطان مرا به رنج و عذاب مبتلا کرد». خداوند به تضرع او چنین پاسخ می‌دهد: «با پای خود [به زمین] بکوب؛ اینک این چشمه‌ساری است سرد و آشامیدنی». ایوب اطاعت می‌کند. چشمه‌ای پدیدار می‌شود و ایوب خود را در آن چشمه می‌شوید و از آبش می‌نوشد. سپس خداوند به نشانه‌ی رحمت خویش، قوم ایوب و «نظایر آنها را همراه آنها» مجدداً زنده می‌گرداند. آن‌گاه خداوند (ص: 44) به ایوب فرمان می‌دهد که به منظور ادای سوگندی که خورده بود تَرکه‌ای به «آن زن» بزند (ضمیر محذوف در «فَاضرِب بِه» مرجع شخصی ندارد). این بخش با عبارتی تحسین‌آمیز پایان می‌یابد- «چه نیکو بنده‌ای! به راستی او توبه‌کار بود» (نِعمَ العَبدُ اِنَّهُ اَوّاب)- که فقط یک بار دیگر، در آیه‌ی 30ص، در تمجید از فضایل سلیمان به کار رفته است. همچنین در آیات 83-84 انبیاء آمده است که ایوب خداوند خود را می‌خواند و او را به عنوان «مهربان‌ترین مهربانان» ستایش می‌کند، خداوند دعای او را اجابت می‌کند و آسیب‌های وارد بر او را برطرف می‌سازد و آنچه را از دست داده به او باز می‌گرداند.
هر دو بخش قرآنی که به شخصیت خاص ایوب اشاره می‌کنند کاملاً اشاره‌وارند، اما در سنت تفسیری، که طبری (د.310؛ تفسیر، ذیل آیات)، آن را خلاصه کرده است، متن دیگری در کار می‌آید که در پرتو آن این اشارات بهتر درک می‌شوند. ایوب به درگاه خدا تضرع می‌کند، چرا که به شیطان اجازه داده تا برای امتحان وی، چهارپایانش را از بین ببرد، قومش را هلاک کند و خودش را به بیماری جانکاهی مبتلا سازد. از آنجا که ایوب در این امتحان ایمان خود را حفظ کرد، خداوند دای او را اجابت کرد، [بیماری] او را در چشمه‌ای معجزه‌آسا شفا داد و قوم و اموالش را دو چندان بازگرداند. «کسی» که در آیه‌ی 44ص می‌بایست با تَرکه مجازات می‌شد همسر ایوب بود. تنها او، به هنگام بیماری، در کنار ایوب مانده بود. اما تسلیم وسوسه شیطان شده و ایوب را واداشته بود تا برای کسب سلامتی بزغاله‌ای را قربانی شیطان کند. ایوب سوگند خورد که اگر شفا یابد او را با یکصد تازیانه مجازات کند. به سبب وفاداری این زن، خداوند مجازات او را تقلیل داد و به ایوب گفت که با شاخه‌ای دارای صد برگ ضربه‌ای به او بزند.
در پرتو این متن واسطه، موقعیت و نقش ایوب در تدبیر الهی هدایت پیامبران مشخص می‌شود. این دو بخش از قرآن فرهمندی متمایز ایوب را نشان می‌دهند، یعنی صبر و تحمل در مقابل عذاب طولانی و برخلاف استحقاق، بی‌آنکه او از خدا مطالبه کند تا حکمت امتحان کردنش را شرح دهد. بدین‌سان حکایت ایوب در قرآن عمدتاً روایتی است مبتنی بر پاداش و از این جهت با داستان ایوب در کتاب مقدس متفاوت است.
منابع تحقیق :
خواننده گرامی! منابع مقاله را در نسخه ی چاپی ملاحظه فرمایید.
منبع مقاله :
مک اولیف، جین دَمن؛ (1390)، دائرةالمعارف قرآن (جلد اول آ-ب)، ترجمه‌ی: حسین خندق آبادی، مسعود صادقی، مهرداد عباسی، امیر مازیار، تهران: انتشارات حکمت.
مترجم: محمد طاهر ریاضی ارسی
یکی از پیامبران الهی قبل از محمد (صلی الله علیه و آله و سلم)، که مشترکاً در سنت‌های یهودی، مسیحی و اسلامی وجود دارد. فقط در چهار بخش از قرآن به نام ایوب اشاره شده است: در آیات83-87 انعام و آیه‌ی 163 نساء نام ایوب همراه با اسامی سایر پیامبران ذکر شده است، اما آیات 41-42 ص و 83-84 انبیاء به رسالت و موهبت خاص ایوب اشاره می‌کنند. ایوب خداوند خود را می‌خواند و او را به عنوان «مهربان‌ترین مهربانان» ستایش می‌کند، خداوند دعای او را اجابت می‌کند و آسیب‌های وارد بر او را برطرف می‌سازد و آنچه را از دست داده به او باز می‌گرداند. در آیات 83-90 انعام ایوب در کنار ابراهیم، اسحاق، یعقوب، نوح، داوود، سلیمان، یوسف، موسی و هارون، زکریا، یحیح، عیسی، الیاس، اسماعیل، الیشع، یونس و لوط در زمره پیامبرانی ذکر شده که خداوند ایشان را به راه راست هدایت فرموده، برگزیده و بر آدمیان عادی برتری داده است، کسانی که خدا به آنها کتاب، داوری و نبوت عطا کرده است و دیگران باید از ایشان پیروی کنند. در آیه‌ی 163 نساء، نام ایوب همراه با پیامبرانی آمده که وحی دریافت کرده‌اند تا مردم بهانه‌ای برای جهل از مشیت الهی نداشته باشند. در این آیه نیز اسامی همان پیامبران تکرار شده است- با این تفاوت که نام یوسف، زکریا، یحیی، الیاس، الیشع و لوط حذف شده و به «قبایل» (الاَسباط) و دو گروه کلی شامل همه‌ی پیامبران دیگران، آنها که سرگذشتشان برای محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) حکایت شده و آنها که سرگذشتشان بازگو نشده، اشاره شده است.
در آیات 41-42 ص که به شخصیت خاص ایوب اشاره شده است، وی خطاب به پروردگار خویش می‌گوید: «شیطان مرا به رنج و عذاب مبتلا کرد». خداوند به تضرع او چنین پاسخ می‌دهد: «با پای خود [به زمین] بکوب؛ اینک این چشمه‌ساری است سرد و آشامیدنی». ایوب اطاعت می‌کند. چشمه‌ای پدیدار می‌شود و ایوب خود را در آن چشمه می‌شوید و از آبش می‌نوشد. سپس خداوند به نشانه‌ی رحمت خویش، قوم ایوب و «نظایر آنها را همراه آنها» مجدداً زنده می‌گرداند. آن‌گاه خداوند (ص: 44) به ایوب فرمان می‌دهد که به منظور ادای سوگندی که خورده بود تَرکه‌ای به «آن زن» بزند (ضمیر محذوف در «فَاضرِب بِه» مرجع شخصی ندارد). این بخش با عبارتی تحسین‌آمیز پایان می‌یابد- «چه نیکو بنده‌ای! به راستی او توبه‌کار بود» (نِعمَ العَبدُ اِنَّهُ اَوّاب)- که فقط یک بار دیگر، در آیه‌ی 30ص، در تمجید از فضایل سلیمان به کار رفته است. همچنین در آیات 83-84 انبیاء آمده است که ایوب خداوند خود را می‌خواند و او را به عنوان «مهربان‌ترین مهربانان» ستایش می‌کند، خداوند دعای او را اجابت می‌کند و آسیب‌های وارد بر او را برطرف می‌سازد و آنچه را از دست داده به او باز می‌گرداند.
بیشتر بخوانید: نکات آموزنده در داستان حضرت ایوب (ع)
هر دو بخش قرآنی که به شخصیت خاص ایوب اشاره می‌کنند کاملاً اشاره‌وارند، اما در سنت تفسیری، که طبری (د.310؛ تفسیر، ذیل آیات)، آن را خلاصه کرده است، متن دیگری در کار می‌آید که در پرتو آن این اشارات بهتر درک می‌شوند. ایوب به درگاه خدا تضرع می‌کند، چرا که به شیطان اجازه داده تا برای امتحان وی، چهارپایانش را از بین ببرد، قومش را هلاک کند و خودش را به بیماری جانکاهی مبتلا سازد. از آنجا که ایوب در این امتحان ایمان خود را حفظ کرد، خداوند دای او را اجابت کرد، [بیماری] او را در چشمه‌ای معجزه‌آسا شفا داد و قوم و اموالش را دو چندان بازگرداند. «کسی» که در آیه‌ی 44ص می‌بایست با تَرکه مجازات می‌شد همسر ایوب بود. تنها او، به هنگام بیماری، در کنار ایوب مانده بود. اما تسلیم وسوسه شیطان شده و ایوب را واداشته بود تا برای کسب سلامتی بزغاله‌ای را قربانی شیطان کند. ایوب سوگند خورد که اگر شفا یابد او را با یکصد تازیانه مجازات کند. به سبب وفاداری این زن، خداوند مجازات او را تقلیل داد و به ایوب گفت که با شاخه‌ای دارای صد برگ ضربه‌ای به او بزند.
در پرتو این متن واسطه، موقعیت و نقش ایوب در تدبیر الهی هدایت پیامبران مشخص می‌شود. این دو بخش از قرآن فرهمندی متمایز ایوب را نشان می‌دهند، یعنی صبر و تحمل در مقابل عذاب طولانی و برخلاف استحقاق، بی‌آنکه او از خدا مطالبه کند تا حکمت امتحان کردنش را شرح دهد. بدین‌سان حکایت ایوب در قرآن عمدتاً روایتی است مبتنی بر پاداش و از این جهت با داستان ایوب در کتاب مقدس متفاوت است.
منابع تحقیق :
خواننده گرامی! منابع مقاله را در نسخه ی چاپی ملاحظه فرمایید.
منبع مقاله :
مک اولیف، جین دَمن؛ (1390)، دائرةالمعارف قرآن (جلد اول آ-ب)، ترجمه‌ی: حسین خندق آبادی، مسعود صادقی، مهرداد عباسی، امیر مازیار، تهران: انتشارات حکمت.
