بازسازی تمدن اسلامی

نقش و جایگاه انقلاب اسلامی ایران در تقویت و گسترش بیداری اسلامی

انقلاب اسلامی ایران با هدف نشر و گسترش اندیشه های اسلامی، استقلال سیاسی و آزادی، تکامل روحی و اخلاقی انسان معاصر، تحقق کامل حکومت و جامعه دینی ظهور کرد و سیاست فرهنگی برگرفته از جهان بینی و انسان شناسی اسلامی بر اساس احترام به کرامت انسانی، سرنوشت معنوی بشر، خیرخواهی، کمال جویی، آرمان طلبی، استقلال گرایی، آزادی خواهی، عزت نفس و قدرت ایمان را محور فعالیت های خود قرار داد. این انقلاب در روند تکاملی خود منشأ تأثیرگذاری قابل توجه در منطقه خاورمیانه و دیگر مناطق جهان شد. انقلاب اسلامی ایران موجب شکل گیری موج جدید بیداری اسلامی در جهان اسلام برای احیای هویت بومی و اسلامی مسلمانان شد که تحولات معاصر در منطقه ملهم از این حرکت فکری و فرهنگی انقلاب اسلامی و نقش و تأثیر منطقه ای و جهانی آن بوده که در ادامه به تشریح آن پرداخته می شود.

نقش منطقه ای انقلاب اسلامی در فرایند بیداری اسلامی

در زمره تأثیرات منطقه ای انقلاب اسلامی ایران می توان به مواردی از جمله بازسازی تمدن اسلامی، ارتقای بیداری اسلامی، احیای هویت جهان اسلام و جهانی کردن مبارزه با صهیونیسم اشاره کرد که در زیر به تجزیه و تحلیل این جنبه ها پرداخته می شود.

بازسازی تمدن اسلامی

انقلاب اسلامی ایران با اعطای خودباوری فرهنگی به ملت های مسلمان و بهره گیری از فناوری های مدرن ارتباطی برای انتقال پیام نواندیشی دینی در جهان اسلام، توانست رویکرد تمدنی خود را به منصه ظهور رساند. همچنین از رهگذر احیای ارزش هایی چون عدالت محوری و عدالت گستری، توسعه و تعالی همه جانبه و درون زا، توسعه عدالت محور، کرامت انسانی و آزادی های مشروع، صلح طلبی، عزت نفس، استقلال گرایی، توسعه اخلاق و دین مداری، هنجار سازی، شکوفایی و بالندگی مجدد تمدن اسلامی توانست بلوک ایدئولوژیک واحدی را تشکیل دهد که غرب را مجبور به دست کشیدن از ادعای جهانشمولی خود سازد.
افزون بر این، انقلاب اسلامی تقویت بنیادهای تمدن اسلامی را از رهگذر اهتمام به چهار سطح تحلیل در این تمدن، مدنظر قرار داد: نخست در سطح تحلیل فردی، رفتار مسالمت آمیز و نیکوی هر فرد با دیگران بر اساس راست گویی، رأفت، وفاداری، احسان و اخلاق شایسته را ارج نهاد. دوم، در سطح تحلیل اجتماعی، بر تعامل جوامع مسلمان بر اساس همکاری فرهنگی و بازرگانی و تحکیم روابط دوستی، مودت و اخوت تأکید کرد. سوم، در سطح تحلیل سیاسی، بر ضرورت تعامل دولت ها با ملت ها و اهتمام رهبران سیاسی به خواست های ملت های مسلمان پای فشرد و چهارم، در سطح تحلیل فرهنگی، بر تبادل اندیشه ای میان تمدن اسلامی و دیگر تمدن ها تأکید ورزید.
بر این اساس، انقلاب اسلامی ایران با تکیه بر ترویج فرهنگ و تفکر استقلالی، توانست نوعی خودباوری فرهنگی و استقلال اندیشه ای را برای مسلمانان به ارمغان آورد و با از بین بردن خودباختگی در حوزه فکر و اندیشه، به بازسازی تمدن اسلامی بپردازد تا بدین ترتیب کشورهای اسلامی در عین اهتمام به ایجاد هویت مستقل، به تقویت توان تعاملی و تبادلی جهان اسلام مبادرت ورزند و ضمن تکیه بر ارزش های بومی و معنوی، دگرگونی سازنده در بینش و نگرش مسلمانان، تکیه بر فرهنگ خودی و باورهای دینی و عقیدتی، به استقلال تفکر نخبگان فکری، فرهنگی و اندیشه ای و ارتقای فعالیت های فرهنگی برای افزایش آگاهی و شناخت و معرفت عمومی اهتمام کنند.
علاوه بر این، انقلاب اسلامی با تشویق بهره گیری از فناوری های جدید ارتباطی و منابع نوین اطلاعاتی و رسانه ای، توانست به پیام رسانی بلیغ بر اساس بازسازی تمدن اسلامی، تبیین اصول دینی و ارزشی و ارتقای آگاهی های دینی و سیاسی جهان اسلام مبادرت ورزد و با تقویت مبانی حوزه استدلال، تولید فکر و اندیشه و تشویق رابطه همه جانبه جوامع مسلمان با یکدیگر، مشوق اصلی بازسازی تمدن اسلامی بر اساس مفهوم سازی و هنجارسازی بومی با تکیه بر ظرفیت های درونی و استفاده از الگوهای دینی و بومی جوامع مسلمان قلمداد شود.

ارتقای بیداری اسلامی

درخشش انقلاب اسلامی موجب شد که بارقه های امید در جهان اسلام پدیدار شوند و امید به حاکمیت آرمان های اسلامی، اصول و عقاید دینی مبتنی بر فطرت پاک انسانی از جمله حق جویی، استقلال خواهی، عدالت طلبی، آزادی خواهی، ظلم ستیزی، استکبارستیزی و حمایت از مظلوم دو چندان شود. انقلاب اسلامی توانست با ارتقای آگاهی و بیداری گسترده در بین مردم مسلمان، روحیه شهامت و شجاعت را برای مبارزه در آنان ایجاد کند و با ایجاد خودباوری به توان و امکانات درونی و تشویق لزوم به دست آوردن شناخت فزون تر درباره تجربه تاریخی و عملی حنبش های آزادی بخش، شهامت حرکت های مردمی را برای مبارزه بر اساس اندیشه های انقلابی اسلام، فزونی بخشد. پیروزی انقلاب اسلامی ایران موجب شد مردمی که از عظمت قدرت خود بی اطلاع بودند، با برداشتی نوین از اسلام راستین و ناب به حرکت درآیند و در صدد برآیند که با ایجاد دگرگونی سیاسی، حکومتی مبتنی بر ایدئولوژی اسلامی را بنا نهند. پیام امام خمینی (ره) به عنوان پیامی فراگیر و وحدت بخش در جهان اسلام توانست ضمن ایجاد روحیه اعتماد به نفس و خودباوری و ایستادگی و مقاومت در برابر ظلم، به مسلمانان عزت بخشد و نشان دهد که می توان با توجه به جایگاه مباحث معنوی، ارزشی و اعتقادی در جوامع اسلامی و با تکیه بر روحیه ایثار و مبارزه در میان امت اسلام به بسط ایدئولوژی نه شرقی و نه غربی و گسترش ارزش های اسلامی مبادرت ورزید.
انقلاب اسلامی به عنوان نقطه آغاز خیزش تفکر بیدارگر اسلامی، توانست از رهگذر شکل دهی به قشر جدیدی به نام نخبگان نرم افزاری به عنوان تولید گران اندیشه و تفکر اسلامی به احیای ارزش های دینی مبادرت ورزد و با تبیین سازگاری اسلام و دموکراسی، هویت اسلامی را به مسلمانان بازگرداند و عزت و اعتماد به نفس را در میان آنان ایجاد کند. انقلاب اسلامی توانست با تقویت انگیزه عاملان تهییج حرکت های مردمی، علاوه بر ایجاد خیزش و بیداری اسلامی منجر به پیدایش جنبش های عظیم اجتماعی شود. این انقلاب توانست با احیای تفکر دینی در جهان معاصر و تجدید حیاتاسلام و بازگرداندن آن به صحنه سیاست بین المللی، نشان دادن خصیصه جهانی و سیاسی اسلام، تجدید حیات مذهبی در بیشتر کشورهای جهان اسلام در قالب جنبش های جدید اجتماعی و دینی، تشویق حضور مجدد دین در زندگی مدرن و احیای معنادار دین و حیات دینی در زندگی روزمره، دین را به عنوان عامل ثابت و پایداری در عین حرکت آفرینی معرفی کند. این مهم موجب شد که اهمیت قدرت اعتقادی برای ارتقای نقش آفرینی مسلمانان، مضاعف شود، اسلام گرایی از نقش محوری در مبارزات آزادی خواهان مسلمان برخوردار شود، اسلام در مبارزات انقلابی، تمرکز و محوریت یابد و به عنوان بزرگ ترین عامل احیا کننده روح و تضمین کننده سعادت انسان ها معرفی شود. سرانجام با تأثیرگذاری معنوی بر نهضت های اسلامی و مردمی، موجبات گسترش بیداری اسلامی را در سراسر جهان اسلام فراهم آورد. هم اینک در خیزش های ملت های مسلمان در مصر، تونس، بحرین، یمن و لیبی، آثار عوامل نیروبخش انقلاب اسلامی و الهام گیری از نحوه بسیج توده های مردمی، به خیابان آمدن زنان، نفش آفرینی جوانان و آغاز حرکت های انقلابی از مساجد و تکایا و اوج گیری طنین الله اکبر پس از برگزاری نمازهای جمعه و جماعات به خوبی مشهود است.

احیای هویت جهان اسلام

انقلاب اسلامی ایران نشان داد که دین می تواند عنصری تأثیرگذار بر نظام تصمیم گیری جهان قلمداد شود و جهان اسلام با تکیه بر باورها و هنجارهای بومی از توان و قدرتمندی لازم برای شکل دهی به ساختارهای اجتماعی و سیاسی برخوردار است. انقلاب اسلامی، این خودباوری را به ملت های مسلمان اعطا کرد که می توان با شناخت دقیق از فرهنگ اسلامی و باز تعریف آرمان هایی چون استقلال، آزادی، عزت و عدالت و با تکیه بر الگوی تفکر، آگاهی، تصمیم گیری و اطلاع رسانی، باب خلاقیت اسلامی را گشود. این انقلاب با اثبات توانایی دین برای حکومتداری و احیای نقش دین به عنوان عنصری تأثیرگذار بر تحولات جهانی، توانست به زنده کردن هویت اسلامی بر اساس پیوند دین و سیاست مبادرت کند. احیای هویت تمدن اسلامی و نقش آفرینی اندیشه اسلامی در عرصه هنجارسازی و گفتمان سازی، حکایت از آن دارد که انقلاب اسلامی توانسته نقش دین را در نظام تصمیم گیری منطقه ای و بین المللی به منصه ظهور رساند. این مهم مدیون بازسازی تمدنی در پرتوی انقلاب اسلامی است که بر شاخص هایی از قبیل پیوند دیانت و سیاست، نفی قشری گری و ظاهرگرایی، نفی فساد و فحشا، اقامه و بسط عدالت اجتماعی، حمایت از مستضعفان و مبارزه با ظلم و جور، حق گرایی و برقراری حکومت حق، نفی گرایش های اومانیستی و مادی گرایانه، نفی انگیزه ها و تعصبات قومی نژادی، تکیه بر قدرت معنوی، تقویت خودباوری، شناخت و آگاهی مسلمانان از ظرفیت های بومی، تبیین جهانشمولی و فراگیری اسلام در ابعاد زندگی فردی، اجتماعی و سیاسی مسلمانان، فراهم آوردن زمینه های عملی وحدت و همبستگی جهان اسلام و پرهیز از دامن زدن به اختلافات مذهبی، ایجاد زمینه های وحدت اندیشه ای و عملی بین پیروان فرقه ها و مذاهب مختلف اسلامی، تأکید بر نقاط اشتراک شیعه و سنی برای وسعت بخشیدن به دامنه وحدت سیاسی، اقتصادی و فرهنگی جهان اسلام، تأکید بر نقش سازنده دین در سیاست و اثبات توانایی آن برای در دست گرفتن حکومت، نمایاندن اهمیت انگیزشی اسلام برای حرکت بخشی به مبارزات انقلابی ملت های مسلمان، محوریت بخشیدن به روحیه اسلامی و انگیزه و هدف اسلام خواهی، اثبات باور قدرت دین و انگیزه های مذهبی در مبارزه و انقلاب، احیای جنبش بازگشت به خویشتن در جهان اسلام، احیای اسلام در صحنه زندگی بشری و جوامع انسانی و تبیین اسلام در نظریه پردازی و تعریف گفتمان غالب در میان نخبگان مسلمان، استوار است.

محوریت ثبات منطقه ای

انقلاب اسلامی ایران با ایفای نقش سازنده در زمینه باز تولید منافع مشترک منطقه ای، مبارزه با تروریسم، توسعه همکاری های اقتصادی، سیاسی و فرهنگی در روند ثبات منطقه ای بر اساس امنیت دسته جمعی، تبیین الگوی توسعه همه جانبه و درون زا، بیداری اسلامی و احیای تفکر و ارزش های دینی، ایفای جایگاه محوری در کمربند طلایی ایران- سوریه- لبنان در منطقه، الهام بخشی در خاورمیانه بر اساس الگوی مردم سالاری دینی، بهره گیری از قدرت اطلاعاتی و رسانه ای برای تبیین پیام عدالت، صلح و عزت، حکمت و مصلحت، عضویت فعال و اثرگذار در سازمان های منطقه ای و فرا منطقه ای در جهت ارتقای نقش دین در عرصه تصمیم گیری، تقویت راهبرد چند جانبه گرایی و نفی سیاست های یک جانبه گرایانه آمریکا در منطقه، تلاش در جهت اعتماد سازی منطقه ای بر اساس گسترش همکاری های فرهنگی و رسانه ای بین ملت های مسلمان، تقویت تشکل های غیر دولتی برای همکاری با کشورهای اسلامی در جهت حفظ اصول و ارزش های اسلامی یا تقویت همکاری های نرم افزاری، سرمایه گذاری در دیپلماسی عمومی و سیاست فرهنگی بین المللی، بهره گیری از قدرت نرم افزاری در مدیریت افکار عمومی منطقه ای و بین المللی، اعتبار بخشیدن به فرایند اطلاع رسانی، خنثی سازی جنگ روانی دشمنان در منطقه، تقویت مؤلفه های هویت بخش تمدنی، انتقال پیام از طریق وسایل ارتباط جمعی سنتی و مدرن، تصویرسازی و هنجارسازی ارزشی، تقویت جایگاه ایدئولوژی در نظام تصمیم گیری منطقه ای و جهانی، گسترش همکاری های سازنده، مؤثر و چند جانبه منطقه ای و فرا منطقه ای بر اساس « منطقه گرایی نوین» و ارتقای سطح آگاهی و بیداری اسلامی ملت های منطقه، توانسته به اتخاذ تمهیداتی خلاق و سازنده برای تبدیل تهدیدها به فرصت ها یا خلق فرصت های نوین مبادرت ورزد و نشان دهد که در عصر اطلاعات، توجه به قدرت نرم نه تنها موجب افزایش توانایی برای همکاری می شود بلکه موجب افزایش تمایل دیگران به حرکت در این مسیر و تحقق ثبات منطقه ای نیز می گردد. در واقع تعامل مؤثر و سازنده انقلاب اسلامی با دیگر ملت های جهان، موجب شده که وجود و رویکردهای مشترک توسعه یابند، توان انقلاب اسلامی ایران برای مقابله با چالش ها افزایش یابد و جذابیت پیام انقلاب، موج جدیدی را در ملت های بیدار و آگاه منطقه ایجاد کند. از این رهگذر، اهتمام انقلاب اسلامی به یافتن مشترکات بشری دین داران و افزایش آگاهی آنان در زمینه گسترش ارتباطات منطقه ای و اعتلای ارزش های مشترک اخلاقی و تقویت همکاری علمی بین دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی کشورهای مسلمان، تبیین اندیشه «همبستگی جهانی برای صلح پایدار» به جای «اتحاد برای جنگ»، سرعت و عمق بخشیدن به جریان تولید اندیشه اسلامی و تاکید بر توسعه متوازن همراه با عدالت و معنویت، توانسته قابلیت های نرم افزاری فرهنگ غنی اسلامی را برای مدیریت تحول در عصر جهانی شدن ارتقا بخشد.

جهانی کردن مبارزه با صهیونیسم

پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، حمایت از حرکت ها و نهضت های آزادی بخش به ویژه در فلسطین از نقش و جایگاه ویژه ای برخوردار شد. انقلاب اسلامی ایران با تبیین اینکه «اسلام راه حل و جهاد، وسیله اصلی است»، به مبارزات مردم فلسطین و انتقاضه آنان جنبه ای فراملی بخشید و مبارزه با رژیم صهیونیستی را جهانی کرد. اعلام آخرین جمعه ماه مبارک رمضان به عنوان روز جهانی قدس از سوی امام خمینی (ره) شش ماه پس از پیروزی انقلاب اسلامی، نشان از عمق توجه ایران اسلامی به مساله فلسطین و اعتقاد به حمایت از مبارزات آنان داشت. انقلاب اسلامی ایران توانست با ارتقای بیداری و آگاهی جهان اسلام به آرمان فلسطین، مظلومیت های مردم مبارز فلسطین را آشکار کند و از فلسطینیان بی پناه در برابر جنایات رژیم صهیونیستی، حمایت جهانی به عمل آورد. بدین ترتیب خارج کردن مبارزات ضد صهیونیستی از حصارهای تنگ قومی، عربی، سرزمینی و ملی گرایانه و بخشیدن جنبه ای اسلامی و ایدئولوژیک به آن، موجب شد که مبارزات مردم فلسطین ابعاد گسترده تری یابد. از این رو انقلاب اسلامی ایران موجب شد که جهان اسلام به مقابله با رژیم اشغالگر صهیونیست تداوم بخشد.

تأثیرات بین المللی انقلاب اسلامی در فرایند بیداری اسلامی

نقش آفرینی قدرت نرم انقلاب اسلامی طی سال های اخیر به شکلی باور نکردنی افزایش یافته است. انقلاب اطلاعات و جهانی شدن، جهان را دستخوش تغییرات بنیادین کرده و موجب شکل گیری جوامع و شبکه های مجازی شده که مرزهای کشورها را در نوردیده و همکاری های فراملی و مناسبات غیر حکومتی را گسترش داده است. قدرت نرم سازمان های بین المللی غیر دولتی موجب جذب شهروندان برای ایجاد ائتلاف های بین ملتی شده است. در این رهگذر، استفاده از کانال های چندگانه ارتباطی، برخورداری از سنت ها و عقاید فرهنگی در جهان چند فرهنگی امروز و اعتباری که با ارزش ها و سیاست ها با توجه به اهمیت گزینه ها و انتخاب ها افزایش می یابد، می تواند قدرت بازیگران استقلال طلب و سلطه ستیز را ارتقا بخشد. منابع قدرت نرم انقلاب اسلامی توانسته از طریق غیر مستقیم موجبات شکل دهی به محیط پیرامونی به صورت نرم، آرام و پراکنده را فراهم آورد. از این رو قدرت اطلاعات و بازپروری و پردازش داده ها با توجه به حجم انبوه و گستردگی اطلاعات از اهمیت بسزایی برخوردار است.
با توجه به اهمیت شبکه ها و رسانه ها به عنوان عوامل تسهیل کننده سیاست های بازیگران روابط بین الملل و گسترش دهنده دیپلماسی عمومی، اتخاذ رویکرد فعال و مبتکرانه در فرایند جهانی شدن در دستور کار انقلاب اسلامی ایران قرار دارد. در این میان، انقلاب اسلامی ایران با تأثیرگذاری بر قاعده مندی ها و جریان های بین المللی تأکید بر عدالت گرایی و نفی تبعیض، عادلانه ساختن فضای جهانی و نیز افشای ماهیت سلطه طلبانه، غیر انسانی و غیر اخلاقی گفتمان غالب بر روابط بین الملل، بر ضرورت عرضه کالاهای عظیم فرهنگی و پیام های در خور توجه در تمدن اسلامی تأکید ورزیده است. انقلاب اسلامی ایران بر لزوم آگاهی از ابزارها و تکنیک های تبلیغات و اهتمام به شناخت تازه از آموزه ها و فرهنگ های دیگر و کسب آمادگی های لازم برای رقابت در جهان چندفرهنگی امروز، پای می فشرد.
واقعیت آن است که در جهانی که همه از اطلاعات، اشباع شده اند، آن چه اهمیت دارد اطلاعات نیست بلکه توجه ماست و این توجه به سمت اطلاعات معتبرتر جلب می شود. در این میان در عصر اطلاعات، بازیگری می تواند سردمدار دنیای سیاست باشد که در عرصه پیام رسانی و اعتمادسازی در دنیا نقش آفرین باشد زیرا مشروعیت، بخش مهمی از قدرت نرم آن را تشکیل می دهد و جذابیت آن بر قدرت قطعی آن می افزاید. در این میدان، پیروز کسی است که هنجارساز و دارای اعتبار باشد و بتواند با بهره گیری از قدرت نرم و تصویرسازی و ارائه وجهه ای مطلوب و مناسب به انتقال درست پیام با تکیه بر ساختارهای غیرمادی از جمله اجتماعی، هنجاری، ارزشی، نهادی و عوامل زمینی چون دین، فرهنگ، تاریخ و هویت اجتماعی مبادرت ورزد. در جریان موج سوم بیداری اسلامی که اخیرا در منطقه شکل گرفته، بهره گیری جوانان از شبکه های اجتماعی در عین استفاده آنان از ابزارهای سنتی ارتباطی چون مساجد و تکایا، نشانگر آن است که در موج جدید بیداری اسلامی، فضای مجازی و سایبری به عنوان ابزار جدید شکل دهی به افکار عمومی و تأثیرگذاری بر حرکت های مردمی، مورد توجه جدی قرار گرفته که البته محتوای آن برگرفته از آرمان های اصیل انقلاب اسلامی است.
از این رو شایسته است که تأثیرات فرامرزی و بین المللی انقلاب اسلامی در فرایند بیداری اسلامی از جمله به چالش کشیدن سلطه فرهنگی غرب، گشایش جبهه ثالث در نظام بین الملل و پرچمداری انقلاب فرهنگی جهانی مورد مداقه قرار گیرد.

به چالش کشیدن سلطه فرهنگی غربی

انقلاب اسلامی ایران با هدف متحول سازی نظام بین الملل از رهگذر ایجاد تحول و دگرگونی در افکار و اذهان و فراهم ساختن شرایط ذهنی برای تغییر قواعد و هنجارهای بین المللی، توانست با تفکرات رهایی بخش خود، نظام سلطه را به چالش بکشد و ابعاد اساسی اندیشه استکبار ستیزی، استقلال طلبی و راهبرد «نه شرقی نه غربی» را برای جهانیان آشکار کند.
انقلاب اسلامی ایران نه تنها به چالش فکری و سیاسی با غرب مبادرت ورزید بلکه توانست با اتکا به قدرت نرم افزاری خود و باز تعریف نوین از دین، معنویت و سیاست، الگوی روش زندگی و الگوی جدید اجتماعی جانشین را نمایان کند.
انقلاب اسلامی ایران با اعطای خودباوری به ملت ها مبنی بر توان آنان برای مقابله با سلطه گری قدرت های یکه تاز و شکستن قدرت دورغین آنها و دعوت ملت ها به خوداتکایی و پایداری در برابر سلطه جویی غرب، جریان ثالثی را در نظام بین المللی رقم زد و ضمن مقابله با نفوذ سیاسی و فرهنگی آنان، توانست مسلمانان را به عزت و کرامت خود آگاه سازد و با تکیه بر فرهنگ مستقل اسلامی، غرب را وادار به عقب نشینی در برابر قدرت اسلام کند. انقلاب اسلامی با پیشتازی در عرصه اندیشه ورزی و سیاست پردازی، آگاهی بخشی، اطلاع رسانی و ترویج گفتمان و آموزه های اسلام، توانست اهمیت جغرافیای فرهنگی جهان اسلام را آشکار سازد و اسلام را به عنوان یک شیوه زندگی و تمدن معنوی در عصر حاکمیت تمدن های مادی شرق و غرب معرفی کند. انقلاب اسلامی به عنوان یک انقلاب فکری و فرهنگی، تفکر و اندیشه سومی را در جهان مطرح کرد تا از این رهگذر انحصار ایدئولوژی های مادی لیبرالیسم و سوسیالیسم را به چالش کشد. انقلاب اسلامی با داعیه تأسیس نظم جهانی اسلامی، توانست خود را به عنوان یک نیروی سوم در معادلات جهانی عرضه کند تا جمهوری اسلامی به عنوان تنها تجربه واقعی مردم سالاری دینی در جهان که قابل تعمیم و گسترش به سایر کشورها و ملت ها اعم از شیعه و سنی است، مطرح باشد.
در این میان شایسته است جنبش های جدید مردمی در خاورمیانه در راستای حمایت از گفتمان استکبار ستیز انقلاب اسلامی به عملیات نرم افزاری از قبیل بهره گیری از شبکه های ماهواره ای برای جهت دهی به افکار عمومی جامعه بین الملل و سازماندهی ادراک نخبگان سیاسی و گروه های اجتماعی در این چارچوب در راستای سوق دادن فضای اطلاعاتی و اطلاع رسانی جهانی در جهت مقابله با سیاست های سلطه جویانه، تفرقه افکنانه و منفعت طلبانه آمریکا و غرب مبادرت ورزند و با گسترش جدال نرم افزاری و مقابله گرایی هنجاری با غرب به سازماندهی مقاومت و انگاره سازی تهاجمی با بهره گیری از ابزارهای نوین رسانه ای و به راه اندازی جنگ نرم علیه رهبران سیاسی آمریکا در راستای کاهش اعتماد جامعه بین الملل به سیاست های آمریکا مبادرت ورزند.

گشایش جبهه ثالث در نظام بین الملل

انقلاب اسلامی ایران بر اساس اصل «نه شرقی و نه غربی» توانسته علاوه بر شکستن ابهت استکبار جهانی و قطع دخالت بیگانگان در امور داخلی کشورهای مستضعف، پیام و راه ثالثی را به جهانیان و به ویژه مجاهدان اسلام گرا عرضه کند که بر استقرار و اجرای عدالت، اجرای قوانین و مقررات الهی، تکیه بر آزادی توأم با مسوولیت انسان در برابر خداوند، ایجاد محیط مساعد برای رشد فضایل اخلاقی، مبارزه با تمامی مظاهر فساد و تباهی، تأمین حقوق همه جانبه مستضعفان، نفی استعمار و سلطه خارجی در عرصه های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، حمایت از مسلمانان، گسترش فرهنگ اسلامی و اعتقادات معنوی در سراسر جهان و تحکیم وحدت امت اسلامی در جهت استقرار عدالت و نفی سلطه قدرت های استکباری، اهتمام ورزد.
انقلاب اسلامی با ایستادگی در برابر زورگویی های قدرت های شرق و غرب و مقابله با چپاولگران جهانی، حمایت از حرکت های ظلم ستیز و استقلال طلبانه، تکیه بر بیداری ملت ها و نجات آنان از دنیای سلطه، تشویق ملت ها به پیروی از معنویت و فرهنگ انسان ساز اسلام، نشان دادن توان انقلابی اسلام سیاسی به عنوان نیرو بخش ترین و با قدرت ترین عامل تحرک و پویایی و در مظان تردید قرار دادن هنجارهای نظام بین الملل، توانسته روابط و معادلات سیاسی جهان را بر هم زند و موجبات تحقق و بروز نظم جدیدی را در مناسبات بین المللی فراهم آورد. افزون بر این، تکیه بر ارزش های انسانی و اسلامی نظیر عفاف، فداکاری، اخلاق، اخلاص و فرهنگ استقلالی به عنوان شالوده های فکری و سیاسی اندیشه «نه شرقی و نه غربی» در انقلاب اسلامی، دستاوردهای جهانی برای تمامی مسلمانان و مستضعفان جهان و تمامی انسان ها ی آزادی خواه و استقلال طلب محسوب می شود، به گونه ای که در فرایند بیداری اسلامی، شاهد تأکید مردم انقلابی بر لزوم بازگشت به اسلام اصیل و پیاده کردن مبانی شریعت در جامعه اسلامی هستیم. بدین ترتیب، انقلاب اسلامی ایران در عمل قدرت و قطب سومی را در جهان ایجاد کرده است. بروز قطب و قدرت سوم در عرصه جهانی به دلیل عدم وابستگی به قطب های پذیرفته شده جهانی، ناشی از اعتقادات دینی، ایمانی و اسلامی و حمایت و پشتیبانی گسترده مستضعفان جهان از آرمان های انقلاب اسلامی که توانسته نظم تحلیلی مبتنی بر سرمایه داری و کمونیسم را در هم شکند به گونه ای که بیداری اسلامی در خاورمیانه و شمال آفریقا و متعاقب آن، بروز بحران اجتماعی در جامعه آمریکا در پی بروز جنبش ضد وال استریت، حکایت از افول نظام لجام گسیخته سرمایه داری و فروپاشی بنیادهای سست اومانیستی و مادی گرایی غربی دارد که از اهتمام به معنویت و خداباوری غفلت ورزیده است.

پرچمداری انقلاب فرهنگی جهانی

انقلاب اسلامی ایران با تبیین اندیشه تحول بر مبنای معنویت و اسلام و احیای دین در سطح جهان، توانسته ضمن به چالش کشیدن مکتب مادی گرای سرمایه داری لیبرال و ضد ارزش ساختن سلطه گری قدرت های جهانی، به دگرگون سازی معادلات سیاسی بین الملل مبادرت ورزد.
این رستاخیز فرهنگی که بر وحدت جهان اسلام و پی ریزی قطب جهانی دنیای اسلام تأکید می کند، توانسته پرچمداری مبارزه با تهاجم فرهنگی شرق و غرب را به عهده گیرد و با ارائه تصویر جدید از دین به عنوان مجموعه ای جامع از اعتقادات، ارزش ها و هنجارهای سامان یافته که قابلیت شکل دهی به ساختارهای سیاسی و اجتماعی و اقتصادی را دارد، به بازسازی تمدن اسلامی همت گمارد.
انقلاب اسلامی ضمن اهتمام به صدور پیام انقلاب، توانسته از قدرت نرم افزاری اندیشه به عنوان بستری برای تعامل پویا و تبادل سازنده استفاده کند و بدین ترتیب زمینه ساز تحقق انقلاب فرهنگی جهانی شود.
انقلاب اسلامی با ارائه تصویری کارآمد از دین به عنوان پدیده ای معنوی، ملموس و پویا و محتوی اعتقادات، عبادات، معاملات و اخلاقیات و در تعامل با مقوله های حق، اقتدار و تکلیف توانسته نقش آموزه ها و اعتقادات دینی را به عنوان منبع معرفتی و راهنمای زندگی فردی، اجتماعی و سیاسی به منصه ظهور رساند و توان دین را به عنوان پرچم معنوی مبارزه برای رفع استیلای بیگانگان فراروی بشریت قرار دهد و با شاخصه دین باوری و آرمان خواهی، دین را در مقام پدیده ای سیاسی و عنصری فرهنگی معرفی کند.
بدین ترتیب است که حرکت های نوین مردمی در منطقه خاورمیانه بر اساس الهام گیری از آرمان های انقلاب اسلامی از قبیل استبداد زدایی، عدالتخواهی، معنویت طلبی، اسلام خواهی، عزت جویی، کرامت طلبی، حقارت زدایی، استقلال طلبی، استکبار زدایی و صهیونیسم ستیزی توانسته موج جدیدی را در منطقه بیافریند و نشان دهد که از دل اسلام سیاسی، جریان دموکراسی خواهی و آزادی طلبی بر می خیزد و در فرایند استقرار نظام مردم سالاری، جریان های اسلام گرا از طریق انتخابات و مراجعه به آرای عمومی به قدرت و حاکمیت می رسند و این هم برگرفته از تجربه انقلاب اسلامی است که امکان سازواری و تلائم بین جمهوریت و اسلامیت را در قالب نظام مردم سالاری دینی فراهم آورد.
این رویکرد تکثیر گرایانه به مدرنیته و مردم سالاری که آن را روش و نه ارزش می داند و به عنوان الگویی قابل جمع با اسلام سیاسی، معرفی می کند، بیانگر آن است که الگوی واحد و تک ساحتی مدرنیسم غربی، قابلیت تحمیل خود را به جوامع مسلمان از دست داده و جهان در حال پیمودن تجربه انقلاب اسلامی در مسیر برقراری سازگاری بین سنت اسلام خواهی و روش های مدرن و مردم سالار حکومتداری فارغ از ظلم، سلطه، فساد و تبعیض است.
این جریان بیداری اسلامی توانسته با شناساندن ظرفیت های تمدن نوین اسلامی، موجبات بازآفرینی نقش دین را در نظام بین الملل فراهم سازد و رویکردی نوین را برای مقابله با نظام سلطه رقم زند که بر ارتقای قدرت نرم افزاری، فکری و فرهنگی جوامع مسلمان استوار است.
رشد گفتمان دینی در پی بازخوانی تفکر دینی از سوی انقلاب اسلامی بر اساس تلفیق جمهوریت و اسلامیت، موجبات بسط و گسترش کمی و کیفی هنجارهای دینی و ارتقای روند فکری جوامع مسلمان، متناسب با تحولات دنیای معاصر را فراهم آورده است. انقلاب اسلامی با تأکید بر لزوم ارتقای توسعه و کارایی عناصر درونی و بومی جوامع اسلامی و ضرورت سازگاری و انطباق پویای آنها با تحولات جهانی متناسب با مقتضیات زمان توانسته دیدگاهی منطقی و آگاهانه درباره واقعیات اعتقادی و تحولات اجتماعی عرضه کند و با تکامل بخشیدن به مبادی فکری بر اساس نگرش های عقلانی، بین نسل جدید و سنت های اسلامی گذشته پیوندی وثیق برقرار سازد.
از دیگر دلایل پرچمداری انقلاب اسلامی در انقلاب فرهنگی جهانی، ترویج روحیه استقلال طلبی در میان مستضعفان بوده است. انقلاب اسلامی با نفی وابستگی به قدرت های بزرگ شرق و غرب، تکیه بر اسلام گرایی و معنویت باوری، تأکید بر ضرورت احقاق حق ملت ها در تعیین سرنوشت خود، بر هم زدن هنجارهای سلطه جویانه بین الملل و خدشه دار کردن معادلات سیاسی و امنیتی قدرت های بزرگ، توانسته جایگاه واقعی سیاست غیر متعهد را بر اساس عزت اسلامی و افتخار جهانی باز نمایاند و استقلال عمل و نظر خود را در تصمیم گیری، سیاستگذاری و اجرای سیاست بین الملل به منصه ظهور رساند.

نتیجه گیری

با عنایت به آنچه گذشت، مشخص شد که آرمان های استکبار ستیز، استبداد ستیز، معنویت گرایانه و عدالت خواهانه انقلاب اسلامی ایران، الهام بخش بیداری اسلامی در خاورمیانه و شمال آفریقا بوده است. پیام جذاب انقلاب اسلامی توانسته راهگشای ملت های مسلمان منطقه در مسیر مبارزاتی خود برای حفظ کرامت و احیای هویت اسلامی خود باشد و بازسازی تمدن اسلامی را با تکیه بر خودباوری فرهنگی و پرچم داری انقلاب فرهنگی جهانی به ارمغان آورد. افزون بر این، انقلاب اسلامی ایران به عنوان سردمدار مبارزه با نظام سلطه، توانسته به حرکت آفرینی در منطقه بر اساس آموزه های اسلام ناب محمدی مبادرت ورزد. انقلاب اسلامی با تشویق مسلمانان به بازگشت به دین و نشان دادن توان اسلام در نظام سازی و سازماندهی تحولات اجتماعی، توانسته در فرایند بیداری اسلامی با تقویت روحیه کرامت، عزت، مسوولیت پذیری، استقلال طلبی و آزادی خواهی، نوعی هویت سازی مبتنی بر آموزه های اسلامی را در جوامع مسلمانان خاورمیانه و شمال آفریقا رقم زند. ایمان و اعتقاد نقش آفرینان بیداری اسلامی به بازیابی هویت خود بر اساس بازگشت به اصول اساسی دین مبین اسلام به عنوان مکتب توانا برای نجات مسلمانان و رهایی آنان از استبداد داخلی و استعمار خارجی حکایت از تجدید حیات اسلام در تمامی وجوه و ابعاد جنبش های جدید اجتماعی در منطقه دارد و این مهم بیانگر آن است که انقلاب اسلامی ایران الگوی فکری و عملی بیداری اسلامی در عصر حاضر به شمار می آید. زیرا که با توجه به بعد جهانشمولی و فرامرزی خود، توانسته الهام بخش مسلمانان در پیوند اسلامیت و جمهوریت و تقویت جریان مقاومت در برابر رژیم صهیونیستی و نظام سلطه باشد و ضمن بازگرداندن روح جهاد و مبارزه به جوامع مسلمانان به آنان بنمایاند که در نظام مردم سالاری اسلامی، دین، استقلال، آزادی و عزت مردم در فضای سالم، مشروع و سازنده رقم می خورد. امواج این حرکت ضد استبدادی و ضد استکباری روز به روز در حال تعمیق و گسترش است.
منبع: همشهری دیپلماتیک شماره 54