فیس بوک در حال ساخت یک هوش مصنوعی برای دستیابی به درکی مناسب از چگونگی فکر کردن ما است. Google , IBM و ارتش آمریکا نیز بر روی کامپیوترهای متفکر خود کار می‌کنند. Rob Leane این سؤال منطقی را مطرح می‌کند: "آیا ماشین‌ها قرار است قیام کرده و همه‌ی ما را به قتل برسانند؟"
دانشمندان در حال خلق ماشین‌هایی هستند که می‌توانند فکر کنند و / یا روبات‌هایی به وجود می‌آورند که در مقایسه با ما قوی‌تر و هوشمندتر هستند و خیلی بهتر می‌توانند ادامه‌ی حیات خود را فراهم نمایند. از زمان HAL 9000 در فیلم "2001: یک ادویسه‌ی فضایی" تا Skynet فیلم ترمیناتور نمونه‌های تخیلی بسیار زیادی به وجود آمده که باعث هراس ما از هوش مصنوعی شده است.
بسیاری از هنرپیشه‌ها، از ویل اسمیت (در فیلم من، روبات) تا ویلیام شاتنر (در اپیزود The Ultimate Computer: از مجموعه فیلم‌های پیشتازان فضا یا Star Trek)، سال‌ها با این قاتلان کامپیوتری مبارزه کرده‌اند و هراس انسان‌ها از این تکنولوژی فوق هوشمند و انگیزه‌های بالقوه‌ی آنان (که به طور طبیعی می‌توان از آن با عنوان "همه‌ی ما را به قتل می‌رسانند") را به نمایش گذاشته‌اند. تنها در سال 2015، ما شاهد سه فیلم در حوزه‌ی "همه چیز غلط از آب در می‌آید" بر پرده‌ی سینماها بوده‌ایم: Tony Stark با خلق یک برنامه‌ی "حفظ صلح" که به روشی نادُرُست پیاده می‌شود در فیلم Avengers: Age Of Ultron تقریباً کل سیاره‌ی زمین را از سکنه پاک می‌کند، و شخصیت Arnie در فیلم Terminator: Genisys تلاش می‌کند Skynet را از اجرای یک برنامه‌ی کاربردی قاتل باز دارد و Ex Machina شگفت‌انگیز شاهد نقش‌آفرینی هنرپیشه‌ی ایرلندی Domhnal Gleeson است که شاهد خلق نسل بعدی یک گجت مهم، یک روبات شبه انسان که براساس دیدگاه‌های رسانه‌های اجتماعی ساخته شده، در لابراتوار است.
در تمام این داستان‌ها همه چیز به شدت غلط از آب درمی‌آید و منجر به بروز فاجعه می‌گردد. هر چند هوش و درایت انسان‌ها نمی‌تواند با این نمایش فیلم‌ها دست کم گرفته شود. در جهان واقعی لابراتوارهای سرتاسر جهان بر روی توسعه و خلق هوش‌های مصنوعی بهتر و بزرگ‌تر کار می‌کنند. اهداف برنامه‌ریزی شده برای این ماشین‌ها شامل هر چیزی؛ از بهینه‌سازی رسانه‌ی اجتماعی تا کامپایل هوش نظامی می‌شود بنابراین ما تصمیم گرفتیم با امید رمزگشایی از این که آیا باید نگران قیام روبات‌ها باشیم یا نه نگاهی به برخی از پروژه‌های موجود بیندازیم.
اینترنت و رسانه‌ی اجتماعی
اینترنت مدت‌ها است کارها را برای ما به انجام می‌رساند. به عنوان مثال وقتی شما شروع به یک جست‌وجو در Google می‌کنید نیازی به اتمام تایپ جمله یا عبارت مورد نظر خود ندارید زیرا این کار برای شما انجام شده است. Google و سایر سرویس‌های اینترنتی "همه چیز" را می‌دانند. آن‌ها می‌توانند الگوهای رفتاری ما را پیش‌بینی نمایند و چیزهایی که به آن‌ها علاقه داریم برای مدتی طولانی به خاطر بسپارند و از این طریق آگهی‌های هدفمند برای ما ارسال کنند.اگر صفحه‌ی فیس‌بوک یک کمپانی تولید لباس را Like کنید، احتمالاً با انبوه آگهی‌هایی که از طریق آن کمپانی ارسال می‌شود روبرو می‌گردید. البته این هوش مصنوعی نیست. این‌ها فقط اطلاعات دسته‌بندی و پردازش شده هستند. جست‌وجوهای مدام، ارجحیت‌های بیان شده و رفتارهای خرید همه و همه به روش‌های گوناگون ثبت و نگهداری می‌شوند، مگر این که تاریخچه‌ی جست‌وجوی خود را هر 5 ثانیه یک بار حذف کنید، هیچ چیزی را Like نکنید و از به کارگیری کوکی‌های وب‌سایت‌ها خودداری نمائید.
هرچند، سرویس‌های آن‌لاین شروع به ورود به جهان واقعی هوش مصنوعی کرده‌اند. ممکن است عکس‌ها و تصاویری که با استفاده از Deep Dream، پروژه‌ای که از طریق آن گوگل نرم‌افزار تشخیص تصویر خود را درون خودش قرار می‌دهد و از شما سؤال می‌کند آیا می‌خواهید آن تصویر در هر جایی بر روی اینترنت تشخیص داده شده و پردازش شود دیده باشید.
عکس‌هایی که به این ترتیب ایجاد می‌شوند تا حدی زیبا، عجیب و غریب و مخدوش هستند. هیچ کس این تصاویر را "ترسیم" نمی‌کند بلکه خود نرم‌افزار آن‌ها را با استفاده از اطلاعاتی که به آن داده شده تطبیق و تنظیم می‌نماید. این ممکن است "هوش" به معنای سنتی‌اش نباشد اما مسلماً نشان می‌دهد که کامپیوترها خودشان قادر به انجام کارها هستند و نتایج جالبی خلق می‌کنند. گوگل اخیراً در حال توسعه‌ی 23 ماشین بدون سرنشین است و اگرچه رشته‌ای از حوادث و سوانح در به کارگیری آن‌ها رخ داده است (البته به نظر می‌رسد اکثر این تصادف‌ها به واسطه‌ی خطای انسان اتفاق افتاده) آن‌ها در ایالت‌های آمریکا قانونی هستند. این اتوموبیل‌ها هنوز در شرایط یخ‌بندان تست نشده‌اند و براساس گزارش‌های موجود با مشکلاتی در زمینه‌ی تشخیص برخی از اشیاء روبرو بوده (زباله‌های روی جاده، به عنوان مثال) و بی‌ضرر هستند.
این اتوموبیل‌ها قادر به تشخیص و شناسایی چراغ‌های راهنمایی نیستند زیرا آن‌ها از اطلاعات مربوط به مسیر از پیش برنامه‌ریزی شده به عنوان راهنما استفاده می‌کنند. هر چند، در صورتی که همه چیز برابر برنامه پیش برود این پروژه می‌تواند به یک دست‌آورد مهم تکنولوژیکی بدل شود. گوگل پیش‌بینی کرده چنین خودروهایی تا سال 2020 برای خرید عموم مردم در دسترس قرار خواهند گرفت.
John Markoff از New York Times پیش‌بینی کرده این تکنولوژی باعث تغییر قوانین رانندگی خواهد شد زیرا، "این تکنولوژی حالا به اندازه‌ای در حال پیشرفت است که قوانین فعلی را که برخی از آن‌ها به دوران حمل و نقل واگن اسبی برمی‌گردند در معرض خطر از بین رفتن قرار می‌دهد".
گوگل تنها کمپانی آن‌لاینی نیست که بر روی هوش مصنوعی تحقیق می‌کند، بلکه فیس‌بوک نیز در این کسب و کار جدید حرف‌هایی برای گفتن دارد. شرکت رسانه‌ی اجتماعی مارک زاکربرگ نیز Yann Lecun متخصص هوش مصنوعی و deep learning (شکلی از یادگیری مبتنی بر الگوریتم، شبیه Deep Dream از گوگل) را در سال 2013 استخدام کرده تا لابراتوار جدید خود را که بر "طیف کاملی از عناوین مهم مرتبط با هوش مصنوعی نظیر: تئوری، الگوریتم‌ها، برنامه‌های کاربردی، زیرساختار نرم‌افزاری و سخت‌افزاری متمرکز است" به کار گیرد.
اهداف دراز مدت این لابراتوار درک هوش مصنوعی و خلق ماشین‌های هوشمند عنوان شده است. علاوه بر استفاده از این آزمایش‌ها که در لابراتوار و در جهت شخصی‌سازی کارآمدتر فیدهای خبری شما انجام می‌گیرند آن‌ها بر روی پیاده‌سازی روش‌های امنیتی هوشمند برای هشدار به شما در زمانی که سلفی‌های بد و نامناسب را پُست می‌کنید کار می‌کنند. نمونه‌ای از deep learning که قبلاً توسط فیس‌بوک مورد استفاده قرار گرفته در روش به خاطر سپردن چهره‌هایی که قبلاً چندین بار آن‌ها را در عکس‌های tag کرده‌اید متجلی شده است.
فیس‌بوک این پروژه را با انجام تحقیق بر روی پهپادهای توزیع کننده‌ی سیگنال اینترنت و تکنولوژی واقعیت مجازی Oculus Rift تکمیل کرده است. هدف این پروژه‌ها حفظ برتری فیس‌بوک در صدر رسانه‌های اجتماعی و همگام ماندن با گرایش‌های روزآمد تکنولوژی و ارائه‌ی هوشمندترین روش‌ها برای پیشرفت رو به جلو بوده است. Twitter نیز در حال تحقیق بر روی deep learning است و start-up آن‌لاین DigitalGenius اخیراً 3 میلیون دلار بر روی تحقیق در زمینه‌ی کاربردهای بالقوه‌ی هوش مصنوعی در حوزه‌ی خدمات مشتری سرمایه‌گذاری کرده است. ساده بگوییم: اینترنت در حال حاضر سرمایه‌گذاری بسیار زیادی بر روی تکنولوژی هوش مصنوعی صَرف می‌کند.
کاربردهای پزشکی
در عین حال پتانسیل زیادی برای کاربردهای دارویی و پزشکی هوش مصنوعی وجود دارد که ممکن است اخیراً اجباری در این مورد شنیده باشید. IBM در هفته‌ی اول ماه آگوست کمپانی Merge Healthcare را به قیمت 700 میلیون دلار به تملک خود درآورد. به نظر می‌رسد دلیل این کار در اختیار داشتن مجموعه‌ای متشکل از 30 میلیارد تصویر پزشکی توسط Merge Healthcare بوده است. این‌ها شامل X-ray، توموگرافی کامپیوتری، اسکن‌ها و خیلی چیزهای دیگر می‌شود.IBM حالا با داشتن این بانک اطلاعاتی عظیم قصد دارد تمام اطلاعات ممکن درباره‌ی جهان دارو و پزشکی را به کامپیوتر Watson خود بیاموزد. ممکن است Watson را از زمان ظاهر شدنش در مسابقه‌ی تلویزیونی Jeopardy در سال 2011 به خاطر داشته باشید. Watson اساساً برای برنده شدن در این مسابقه ساخته شده بود و ثابت کرد که هوش مصنوعی می‌تواند دانش انسان را مغلوب نماید، حتی بدون یک اتصال اینترنتی.
او بر دو نفر از برندگان سابق این نمایش پیروز شد و 1 میلیون دلار جایزه را با خود به خانه بُرد. در سال 2013، اولین کاربرد تجاری Watson در جهان پزشکی و دارویی اجرایی شد. دانش تخصصی او در حوزه‌ی سرطان ریه توسط Maine Center for Cancer Medicine و Westmed Medical Group در نیویورک در حال آزمایش و بررسی است. به طور خاص، آن‌ها از Watson برای "اتخاذ تصمیم‌های مدیریتی" و به عنوان یک "سیستم پشتیبانی تصمیمات بالینی" بهره می‌گیرند و این یعنی او "نظرات" خود درباره‌ی روش‌های درمانی بالقوه را در اختیار آنان قرار می‌دهد.
Watson براساس حجم عظیم اطلاعاتی نظیر سابقه‌ی بیمار، روش‌های درمانی، داده‌های الکترونیکی پزشکی ثبت شده، نظرات پزشکان و پرستاران، تحقیقات انجام گرفته، مطالعات بالینی و مطالب درج شده در ژورنال‌های پزشکی که در اختیار دارد پیشنهادهای درمانی ارائه می‌کند. حالا و به واسطه‌ی تملک Merge Healthcare و 30 میلیارد تصویری که به IBM تعلق دارد آن‌ها می‌توانند به Watson "آموزش" دهند بیماری‌هایی نظیر سرطان و بیماری‌های قلبی را تشخیص دهد.
به نظر می‌رسد قرار است این ایده دانش Watson را افزایش دهد و علاوه بر ارائه‌ی توصیه‌های درمانی آن را به سمت تشخیص بیماری‌ها نیز سوق دهد. IBM در حال تحقیق بر روی این است که آیا فرآیندهای مشابهی که از طریق آن فیس‌بوک دوستان شما را تشخیص می‌دهد یا گوگل تصویر یک سگ را شناسایی می‌کند می‌توانند برای تشخیص تومورها و سایر نشانه‌های بیماری مورد استفاده قرار گیرد یا نه.
به نظر می‌رسد کار آن‌ها براساس تئوری deep learning مشابه با گوگل و فیس‌بوک بنا شده باشد، اگر کامپیوترها بتوانند عکس‌ها را تحلیل کرده و الگوها را بدون کمک تشخیص دهند، دنیای پزشکی به مزایای بی‌شماری دست پیدا می‌کند. هر چند، John Eng دانشیار رادیولوژی در دانشگاه Johns Hopkins که Wall Street Journal درباره‌ی این پروژه از او سؤال کرده بود می‌گوید: "داشتن یک ماشین تشخیصی عمومی کاملاً نادرست است. در داده‌های پزشکی ابهامات و پیچیدگی‌های زیادی وجود دارد این‌ها داده‌هایی به شدت پراکنده هستند و من فکر می‌کنم همین عاملی محدود کننده برای کاری که IBM قصد دارد با Watson انجام دهد به شمار می‌رود".
بنابراین، قبل از این‌که IBM بتواند یک ماشین تشخیصی عملیاتی و کارآمد تولید کند به زمان بسیار زیادی نیاز دارد اما دانستن این‌که آن‌ها اصولاً بر روی چنین چیزی کار می‌کنند نکته‌ای بسیار جالب و هیجان‌انگیز محسوب می‌شود. اگر آن‌ها بتوانند در این راه به موفقیت دست پیدا کنند Watson قادر است زندگی بسیاری از انسان‌ها را نجات دهد.
کاربردهای نظامی
The Defence Advanced Research Project Agency یا آژانس تحقیقات پیشرفته‌ی دفاعی (DARPA) بخشی از وزارت دفاع آمریکا است که به تحقیق و تفحص و تأمین بودجه‌ی توسعه و ایجاد تکنولوژی‌های نوین برای استفاده در ارتش ایالات متحده اختصاص دارد. این آژانس از سال 1958 به این طرف فعالیت می‌کند و نقشی کلیدی در توسعه‌ی Shakey The Robot، که از آن با عنوان نسل اول روبات موبایل همه‌منظوره که از قابلیت تحلیل برخوردار است نام بُرده می‌شود، بین سال‌های 1966 و 1972 ایفا نموده است. کار DARPA نقشی حیاتی در درک ما از هوش مصنوعی دارد.اخیراً این آژانس وارد حوزه‌ی هوش مصنوعی نیز شده است. اگر شما قبلاً چیزی درباره‌ی pattern forming نشنیده‌اید باید اشاره کنیم توانایی‌های کامپیوترها در اسکن سریع‌تر عکس‌ها در مقایسه با چشم انسان هسته‌ی اصلی بسیاری از تحقیقات هوش مصنوعی که در حال حاضر انجام می‌گیرد به شمار می‌رود. DARPA بر روی یک سیستم هوش مصنوعی به نام Visual Media Reasoning که قادر است محتوای یک تصویر را تشخیص داده و آن را با عکس‌ها یا ویدئوهای مشابه در یک گروه قرار دهد کار می‌کند. از منظر جست‌وجو برای یک هدف نظامی خاص، سیستمی که بتواند کتاب‌خانه‌ی عظیمی از تصاویر را در عرض چند ثانیه جست‌وجو نموده و فرد، اتوموبیل یا دیوایس مورد نظر را ردیابی کند مطمئناً به بخشی حیاتی از امنیت جهانی بدل خواهد شد. البته برنامه‌های نظارت و تجسس از قبل وجود داشته‌اند اما یک نسخه‌ی فوق سریع از هوش مصنوعی می‌تواند این فرآیند را بهینه کرده و توسعه بخشد.
محققان دانشگاه دولتی آریزونا نیز در همین زمینه کار می‌کنند. از آن جایی که گروه‌های تندرو از اینترنت برای استخدام افراد و برقراری ارتباط با سایر گروه‌ها استفاده می‌کنند، این دانشگاه در حال بررسی قابلیت‌های هوش مصنوعی برای کمک به عقیم نمودن طرح‌های آنان و مشخص نمودن مکان این گروه‌ها است. تحقیقات انجام گرفته می‌گویند هوش مصنوعی می‌تواند در این زمینه راه‌گشا باشد. با استفاده از الگوریتمی که بیش از 2200 فعالیت یکی از این گروه‌های تندرو را تحلیل کرده بود، محققان توانستند ارتباطی بین حملات هوایی و بمب‌های کنار جاده‌ای پیدا کنند و از این تحلیل‌ها برای آگاهی از تاکتیک‌های این گروه استفاده نمودند.
آن‌ها به نشانه‌ها و شواهدی دست یافتند که نشان می‌داد حملات هوایی بر علیه این گروه منجر به تغییر تاکتیک آن‌ها به سمت به کارگیری بمب‌های کنار جاده‌ای به جای حمله‌های بزرگ‌تر شده است. این نوع دانش تاکتیکی می‌تواند به هوشی حیاتی بدل شود و شانس این که این نوع تحقیق مبتنی بر هوش مصنوعی برای دولت ایالات متحده بسیار سودمند واقع شود بالا است. Elizabeth Quintana، مدیر علوم نظامی در Royal United Services Institute درباره‌ی این تحقیقات گفته بود: "ارتش به اطلاعات بسیار زیادی دسترسی دارد. آن‌ها به روشی برای تبدیل این اطلاعات به فرمتی قابل استفاداه نیاز دارند. ابزار تحلیلی، دقیقاً همان چیزی است که می‌تواند برای انجام این کار مورد استفاده قرار گیرد". به عنوان مشخص کننده‌ی الگوها، هوش مصنوعی ثابت کرده بهتر از چشم یا مغز انسان عمل می‌کند. هیچ دلیلی برای توقف تلاش‌های مشابه از سوی نمونه‌هایی مثل فیس‌بوک وجود ندارد. همکاری بین لابراتوارهای مناسب و ارتش می‌تواند منجر به ایجاد یک دارایی ارزشمند برای محافظت از جان انسان‌ها شود.
خوب، سلاح‌های مبتنی بر هوش مصنوعی چه می‌شوند؟ آیا حرفی هم درباره‌ی آن‌ها وجود دارد؟ بدیهی است که این سلاح‌ها نیز قابل بحث هستند. در واقع اخیراً ارتباط بین سلاح و هوش مصنوعی باعث نگرانی جامعه‌ی علمی جهان شده است. ارتباط بین هوش مصنوعی و جنگ اساساً رویدادهای فیلم‌های مجموعه Terminator را تشکیل می‌دهد.
البته Steve Wozniak از مؤسسان Demis Hassabis ,Apple مدیر DeepMind در Google و پروفسور استفن هاوکینگ مشهور (و بیشتر از 1000 محقق هوش مصنوعی و روباتیک) نامه‌ای را امضاء کرده‌اند که در آن از دولت‌ها خواسته شده از هوش مصنوعی در حوزه‌ی نظامی استفاده نکنند.
در بخشی از این نامه قید شده: "تکنولوژی هوش مصنوعی به نقطه‌ای رسیده که پیاده‌سازی (سلاح‌های خودمُختار یا autonomous)، اگر نه به شکل قانونی اما به شکلی عملی، طی چند سال، و نه چند دهه، آینده عملی خواهد شد. و عواقب این کار بسیار عظیم خواهد بود: از سلاح‌های خودمُختار با عنوان انقلاب سوم، بعد از باروت و سلاح‌های اتمی در حوزه‌ی جنگ یاد شده است. نقطه‌ی نهایی این پیشرفت تکنولوژیک بدیهی است: سلاح‌های خودمُختار به کلاشنیکُف‌های آینده بدل خواهند شد. سؤال کلیدی که امروز برای نسل بشر وجود دارد این است که آیا باید یک مسابقه‌ی تسلیحاتی هوش مصنوعی را آغاز کنیم یا از آغاز چنین مسابقه‌ای جلوگیری به عمل آوریم". استفن هاوکینگ در سایر رویدادها نیز به همین موضوع پرداخته است. او سال قبل گفته بود "اشکال ابتدایی هوش مصنوعی که ما از قبل در اختیار داشته‌ایم ثابت کرده‌اند بسیار سودمند هستند. اما من فکر می‌کنم توسعه و دستیابی به تمام توان هوش مصنوعی می‌تواند به معنای پایان نژاد انسان باشد". متوقف کردن توسعه‌ی سلاح‌های هوش مصنوعی ممکن است دشوار باشد و در زمان نگارش این مطلب روشن نیست که آیا چنین تحقیقاتی در مکان ناشناخته‌ای از جهان در حال انجام است یا نه.
بنابراین آیا باید بترسیم؟
Elon Musk مدیر ارشد اجرایی SpaceX از هوش مصنوعی با عنوان: "بزرگ‌ترین تهدید وجودی ما" یاد کرده است و Steve Wozniak اعتقاد دارد توسعه‌ی روبات‌هایی که از هوش مصنوعی بهره می‌گیرند می‌تواند باعث ایجاد جامعه‌ای شود که در آن انسان‌ها نقش "حیوان خانگی" را برای جامعه‌ای که "از ما هوشمندتر هستند" ایفا می‌نمایند.وقتی عباراتی مثل این را با نظریه‌ی "پایان نژاد انسان" از هاوکینگ تلفیق کنیم هراس از پیشرفت تکنولوژی هوش مصنوعی بسیار منطقی جلوه می‌کند. اگرچه در حال حاضر به عنوان نویسنده‌ی این مقاله می‌توانم به شما بگویم هیچ خطری وجود ندارد. اگرچه آن‌ها به طور دائم بر روی روبات‌ها کار می‌کنند، جدیدترین داستان‌هایی که از DARPA در مطبوعات منعکس شده نشان می‌دهد آن‌ها در حال کار بر روی ماشین‌هایی هستند که بتوانند موسیقی جاز بنوازند. این بخشی از پروژه‌ای برای تشویق بداهه‌نوازی با استفاده از هوش مصنوعی محسوب می‌شود. البته "بداهه" می‌تواند مهارتی کلیدی در میدان نبرد هم باشد. اگر DARPA به عنوان یکی از بزرگ‌ترین لابراتوارهای نظامی جهان با بودجه‌ای نامحدود فقط در چنین مرحله‌ای ابتدایی باشد احتمالاً می‌توانیم از داستان روبات‌هایی که موسیقی جاز می‌نوازند اندکی احساس آرامش خاطر کنیم.
اما در گرایشی جدی‌تر باید اشاره کنیم تحقیقات اخیر بر روی هوش مصنوعی در جهت نفع نوع بشر انجام گرفته است. تعامل اجتماعی ما، دانش ما درباره‌ی تهدیدات نظامی، و ماهیت حفظ سلامتی ما همه و همه برای توسعه و تسری پیشرفت‌های ما به سرتاسر جهان انجام گرفته است.
بسیاری از دانشمندان مشهور و پیشروی جهان در حال لابی کردن در مورد تسلیحات مبتنی بر هوش مصنوعی هستند. شاید روزی، در حالی که منتظرم یکی از این ماشین‌های "موسیقی نواز" من را پیدا کند و به قتل برساند دوباره به این مقاله رجوع کنم، از یک بانکر پساآخرالزمانی شاید، و به این که جمله‌ی پایانی مقاله‌ام تا چه حد غلط بوده زهرخندی بزنم اما در هر صورت این جمله را می‌نویسم: "در زمان نگارش این مقاله، من فکر می‌کنم ما از قیام روبات‌ها در امان هستیم".
منبع مقاله :
ماهنامه کامپیوتری بزرگراه رایانه شماره‌ی 188، سال هجدهم، شهریور 1394
