مقدمه:
ماجرای نماز خواندن حضرت زهرا (س) در هنگام شهادت و دیگر نماز های حضرت زهرا (س) را در این مبحث از راسخون اشاره می کنیم.یکی از شفارش های معصوم به نقل از امام صادق (ع) فرمود .
من کسی را نمی شناسم که نزد رسول خدا(ص) بزرگ تر از حضرت فاطمه(س) باشد و چیزی را بهتر از آنچه پیامبر (ص) به دخترش تعلیم کرد، نمی دانم. سپس فرمود: در روز جمعه غسل کند و چهار رکعت نماز با دو سلام به جای آورد.
در رکعت اوّل پس از سوره «حمد» «پنجاه مرتبه» سوره «توحید» و در رکعت دوم، پس از سوره «حَمد» «پنجاه مرتبه» سوره «وَ العادِیات» و در رکعت سوّم پس از «حمد» «پنجاه مرتبه»
سوره «اِذا زُلزِلَت» و در رکعت چهارم پس از سوره «حمد» «پنجاه مرتبه» سوره «اذا جاءَ نَصرُ اللهِ » (که مراد از این سوره سوره مبارکه «نَصر» است یعنی آخرین سوره ای که نازل شده است)
ماجرای نماز خواندن حضرت زهرا (س) در هنگام مرگماجرای نماز خواندن حضرت زهرا (س) در هنگام شهادت و دیگر نماز های حضرت زهرا (س) را در این مبحث از راسخون اشاره می کنیم.یکی از شفارش های معصوم به نقل از امام صادق (ع) فرمود .
من کسی را نمی شناسم که نزد رسول خدا(ص) بزرگ تر از حضرت فاطمه(س) باشد و چیزی را بهتر از آنچه پیامبر (ص) به دخترش تعلیم کرد، نمی دانم. سپس فرمود: در روز جمعه غسل کند و چهار رکعت نماز با دو سلام به جای آورد.
در رکعت اوّل پس از سوره «حمد» «پنجاه مرتبه» سوره «توحید» و در رکعت دوم، پس از سوره «حَمد» «پنجاه مرتبه» سوره «وَ العادِیات» و در رکعت سوّم پس از «حمد» «پنجاه مرتبه»
سوره «اِذا زُلزِلَت» و در رکعت چهارم پس از سوره «حمد» «پنجاه مرتبه» سوره «اذا جاءَ نَصرُ اللهِ » (که مراد از این سوره سوره مبارکه «نَصر» است یعنی آخرین سوره ای که نازل شده است)
از مستحبات نماز آن است که انسان بوی خوش به بدن و لباسش بزند و با لباس پاکیزه نماز بخواند و بااحترام و وقار برای عبادت خدا مشغول شود.
لحظات آخر عمر حضرت فاطمه زهرا (س) بود. چند لحظه‌ای به اذان مغرب باقی مانده بود. نزدیک بود که وقت نماز فرا برسد. فاطمه (س) به «اسماء بنت عمیس» فرمود:
« عطر مرا بیاور تا خود را خوشبو سازم و آن لباس را که با آن نماز می‌خوانم بیاور.» سپس وضو گرفت و در این هنگام که می‌خواست نماز بخواند، حالش منقلب شد، سرش را به زمین نهاد.
به اسماء گفت : «کنار سرم بنشین، هنگامی که وقت نماز فرا رسید، مرا بلند کن تا نمازم رابخوانم، اگر برخاستم که چیزی نیست و اگر برنخاستم شخصی را نزد علی (ع) بفرست تا خبر فوت مرا به او بدهد.
اسماء می‌گوید : وقت نماز فرا رسید، گفتم : «الصلاه یا بنت رسول ا... » ای دختر رسول خدا وقت نماز است.»جوابی نشنیدم، ناگاه متوجه شدم که حضرت زهرا (س) از دنیا رفته است.()
نماز حضرت زهرا در روز شهادت
حضرت فاطمه زهرا (س) در سال ۱۱ هجری قمری به شهادت رسید؛ تاریخ دقیق شهادت ایشان در تقویم شمسی برابر با روز سه شنبه ششم دی سال ۱۴۰۱ است که اعمال مخصوصی برای آن توصیه شده است.
اعمال روز شهادت حضرت فاطمه (س)
۱- اقامه عزا: باید در این روز شیعیان به مراسم تعزیت آن حضرت قیام کنند، به همین جهت شیعیان آن حضرت صلوات الله علیه نیز باید که در اظهار اندوه و غصه و اقامه عزا در روز وفات خاتون و خواندن مصائب او بر امام خود تاسی کنند.
۲- زیارت: خواندن زیارت آن مظلومه و نفرین بر ظالمان و غاصبان حقّ او: السَّلاَمُ عَلَیکِ یا سَیدَهَ نِسَآءِ العَالَمینَ السَلاَمُ عَلَیکِ یا وَالِدَهَ الحُجَجِ عَلَی النَّاسِ اَجمَعینَ السَّلاَمُ عَلَیکِ اَیتُهَا المَظلُومَهُ المَمنُوعَهُ حَقَّهَا … (مفاتیح الجنان. فصل دهم. در اعمال ماه جمادی الثّانی ).
۳- گریه بر مصیبات وارده بر اهل خانه و بیت نبوّت و ولایت: ای اهل عالم بگریید… حق او را غصب و او را از ارث پدرش منع کردند، به صورتش سیلی زده و جنینش را سقط کردند و برای درب خانه‌ای که ملائکه‌ی مقرب خدا بر آن ایستاده و بدون اجازه ورود نمی‌نمودند، آتش خواستند (المراقبات. ص ۱۰۰).
تسبیحات حضرت فاطمه زهرا (ع)
تسبیحات حضرت زهرا (س) ذکری شامل ۳۴ بار الله اکبر، ۳۳ بار الحمدلله و ۳۳ بار سبحان الله است که بنابر روایات، این ذکر را پیامبر (ص) به حضرت زهرا (س) آموخت.
در منابع حدیثی، روایات فراوانی درباره اهمیت تسبیحات حضرت زهرا (س) پس از نمازهای واجب روزانه آمده و جز مشهورترین تعقیبات شمرده می‌شود که امام باقر (ع) آن را مصداق یاد خدا و ذکر کثیر دانسته است.
نماز شهادت حضرت زهرا (س)
در کتاب زوائد الفوائد آمده است: در ابتدا نماز زیارت یا نماز خود آن حضرت را به جا می آوری و نماز آن حضرت دو رکعت است در هر رکعت بعد از حمد، ۶۰ مرتبه سوره قل هو الله احد را می‌خواند .
و اگر نتوانی در رکعت اول بعد از حمد سوره "قول هو الله احد" را بخوان و در رکعت دوم سوره "قل یا ایها الکافرون" را بخوان و چون سلام نماز را گفتی زیارت حضرت فاطمه را بخوان.
به تحقیق که روایت شده است که هر کس با این زیارت آن مظلومه را زیارت کند و از خدا طلب آمرزش کند حق تعالی گناهانش را می‌آمرزد و او را داخل بهشت می‌گرداند.
همچنین در کتاب "اقبال" پس از ذکر وفات آن حضرت در این روز، این زیارت را برای آن بانوی بزرگ ذکر شده‌است:
" السَّلامُ عَلَیْکِ یَا سَیِّدَةَ نِسَاءِ الْعَالَمِینَ السَّلامُ عَلَیْکِ یَا وَالِدَةَ الْحُجَجِ عَلَی النَّاسِ أَجْمَعِینَ السَّلامُ عَلَیْکِ أَیَّتُهَا الْمَظْلُومَةُ الْمَمْنُوعَةُ حَقَّهَا پس بگو اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی أَمَتِکَ وَ ابْنَةِ نَبِیِّکَ وَ زَوْجَةِ وَصِیِّ نَبِیِّکَ صَلاةً تُزْلِفُهَا فَوْقَ زُلْفَی عِبَادِکَ الْمُکَرَّمِینَ مِنْ أَهْلِ السَّمَاوَاتِ وَ أَهْلِ الْأَرَضِینَ "
" سلام بر تو ای بانوی بانوان جهانیان، سلام بر تو ای مادر حجت‌های الهی بر همه مردم.
سلام بر تو ای ستمدیده محروم گشته از حق خویش. پس بگو: خدایا درود فرست بر کنیزت و دختر پیامبرت و همسر جانشین پیامبر، درودی که بر فراز جایگاه بندگان گرامی‌ات از اهل آسمان‌ها و زمین‌ها جایش دهد.
به یقین روایت شده هر که آن حضرت را به این شیوه زیارت کند و از خدا آمرزش بخواهد، حق تعالی گناهانش را بیامرزد و او را داخل بهشت کند.
دعای بعدازظهر روز جمعه حضرت فاطمه زهرا (س)
حضرت زهرا علیها السلام نسبت به دعای روز جمعه از رسول گرامی اسلام (ص) نقل فرمود که:
قالت: ان فی الجمعه لساعه لا یوافقها رجل مسلم یسال الله عزوجل فیها خیرا الا اعطاه ایاه
فقلت یا رسول الله ای ساعه هی؟
قال: اذا تولی نصف عین الشمس للغروب
(در روز جمعه ساعتی است که هر خواسته خیر و نیکوئی در آن ساعت به اجابت می‌رسد. پرسیدم یا رسول الله! کدام ساعت است. فرمود: آنگاه که نصف قرص خورشید در افق پنهان شود)
از آن پس حضرت زهرا علیها السلام در این ساعت از غروب جمعه در دعا و خیر خواهی مسلمانان همت می‌نمود و فردی را می‌گماشت تا غروب خورشید را به او اطلاع دهد.
نماز حضرت فاطمه (س)
در روایتی آمده است، حضرت زهرا (علیها السلام) دو رکعت نماز می‌خواند که جبرئیل به وی آموخته بود: در رکعت اوّل بعد از حمد، صد مرتبه سوره «انّاانزلناه» و در رکعت دوم بعد از حمد، صد مرتبه سوره «توحید» می‌خواند و پس از سلام این دعا را می‌خواند:
سُبحانَ ذی الْعِزِّ الشّامِخِ الْمُنیفِ، سُبْحانَ ذی الْجَلالِ الْباذخِ الْعَظیمِ،
منزه است (خدای) صاحب عزت بسیار بلند و مرتفع منزه است (خدای) صاحب جلال والای بزرگ،
سُبحانَ ذی الْمُلْکِ الْفاخِرِ الْقَدیمِ، سُبحانَ مَنْ لَبسَ الْبَهْجَةَ وَ الْجَمالَ،
منزه است (خدای) صاحب فرمانروایی فاخر قدیم منزه است کسی که در بردارد خرّمی و زیبایی را
سُبحانَ مَنْ تَرَدّی بالنُّورِ وَالْوَقارِ، سُبحانَ مَنْ یَری اَثَرَ النَّمْلِ فِی الصَّفا،
منزه است آنکه به ردای نور و وقار خود را آراسته منزه است آنکه جای پای مور را در روی سنگ صاف ببیند
سُبحانَ مَنْ یَری وَقْعَ الطَّیْرِ فِی الْهَواءِ، سُبحانَ مَنْ هُوَ هکَذ الا هکَذا غَیْرُهُ .
منزه است آنکه گذرگاه پرنده را در هوا ببیند منزه است آنکه او این چنین است و دیگری چنین نیست.
در روایت دیگری آمده است که فرد بعد از این نماز، تسبیح مشهور حضرت زهرا (س) را که پس از هر نمازی مستحب است، بگوید و بعد از آن صد مرتبه صلوات بفرستد.
نماز حضرت فاطمه(س) مجموعه: اعمال مستحبی
در روایتى آمده است، حضرت زهرا(علیها السلام) دو رکعت نماز مى خواند که جبرئیل به وى آموخته بود.کیفیّت این نماز بدین گونه است که در رکعت اوّل بعد از حمد، صد مرتبه سوره «انّاانزلناه» و در رکعت دوم بعد از حمد، صد مرتبه سوره «توحید» مى خواند و پس از سلام این دعا رامى خواند:
سُبحانَ ذِى الْعِزِّ الشّامِخِ الْمُنیفِ، سُبْحانَ ذِى الْجَلالِ الْباذِخِ الْعَظیمِ،
منزه است (خداى) صاحب عزت بسیار بلند و مرتفع منزه است (خداى) صاحب جلال والاى بزرگ، سُبحانَ ذِى الْمُلْکِ الْفاخِرِ الْقَدیمِ، سُبحانَ مَنْ لَبِسَ الْبَهْجَةَ وَ الْجَمالَ، منزه است (خداى) صاحب فرمانروایى فاخر قدیم منزه است کسى که در بردارد خرّمى و زیبایى را
سُبحانَ مَنْ تَرَدّى بِالنُّورِ وَالْوَقارِ، سُبحانَ مَنْ یَرى اَثَرَ النَّمْلِ فِى الصَّفا، منزه است آن که به رداى نور و وقار خود را آراسته منزه است آن که جاى پاى مور را در روى سنگ صاف ببیند
سُبحانَ مَنْ یَرى وَقْعَ الطَّیْرِ فِى الْهَواءِ، سُبحانَ مَنْ هُوَ هکَذ الا هکَذا غَیْرُهُ.
منزه است آن که گذرگاه پرنده را در هوا ببیند منزه است آن که او این چنین است و دیگرى چنین نیست.
در روایت دیگرى آمده است که بعد از این نماز، تسبیح مشهور حضرت زهرا(علیها السلام) را که پس از هر نمازى مستحب است، بگوید و بعد از آن صد مرتبه صلوات بفرستد.
نمازهای دیگر
در منابع روایی از نمازهای دیگری نیز با عنوان نماز حضرت فاطمه(س) یاد شده است؛ از جمله:
شیخ طوسی و سید بن طاووس نقل می‌کنند که محمد بن علی حلبی در روز جمعه از امام صادق(ع) سؤال کرد که می‌خواهم عملی به من تعلیم دهی که بهترین اعمال در این روز باشد. امام صادق (ع) فرمود:
من کسی را نمی‌شناسم که نزد رسول خدا(ص) بزرگ‌تر از حضرت فاطمه(س) باشد و چیزی را بهتر از آنچه پیامبر (ص) به دخترش تعلیم کرد، نمی‌دانم. سپس فرمود: در روز جمعه غسل کند و چهار رکعت نماز با دو سلام به‌جای آورَد.
در رکعت اول بعد از سوره حمد، سوره توحید را پنجاه مرتبه و در رکعت دوم بعد از سوره حمد، سوره العادیات را پنجاه مرتبه و در رکعت سوم بعد از سوره حمد، سوره زلزال را پنجاه مرتبه و در رکعت چهارم بعد از سوره حمد، سوره فتح را پنجاه مرتبه و هنگامی که از نماز فارغ شد، دعای خاصی را بخواند.[1]
بر پایه روایتی که شیخ صدوق از امام صادق(ع) نقل کرده، نماز حضرت فاطمه که نماز اوّابین نامیده می‌شود، چهار رکعت است و در هر رکعتِ آن پس از سوره حمد، پنجاه مرتبه سوره توحید خوانده می‌شود.2]
شیخ صدوق در ادامه می‌گوید که چون اهل کوفه، آن را به نام نماز حضرت فاطمه می‌شناخته‌اند، در کتابش آورده و ثوابش را ذکر کرده است.[3]
همچنین علامه مجلسی در بحار الانوار،[4] احمد رحمانی همدانی در کتاب فاطمة الزهراء بهجة قلب المصطفی،[5]
اسماعیل انصاری زنجانی در الموسوعة الکبری عن فاطمة الزهراء[6] و سید محمدباقر موسوی در الکوثر فی احوال فاطمه[7] نمازهای دیگری را به‌صورت متفاوت با نام نماز حضرت فاطمه(س) نقل کرده‌اند.
پی نوشت
1.شیخ طوسی، مصباح المتهجد، ۱۴۱۱ق، ص۳۱۵؛ ابن‌طاووس، جمال الاسبوع، ۱۳۷۱ش، ص۱۷۲.
2.شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۵۴۴.
3.شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۵۶۶.
4.علامه مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۸۸، ص۱۸۳–۱۸۵.
5.رحمانی همدانی، فاطمة الزهراء بهجة قلب المصطفی، ۱۳۷۸ش، ص۲۲۳–۲۲۸.
6.نصاری، الموسوعة الکبری، ۱۴۲۸ق، ج۲۲، ص۳۹۸–۴۲۶.
7.موسوی، الکوثر فی احوال فاطمه بنت نبی الاعظم، ۱۳۸۶ش، ج۴، ص۵۳۵–۵۵۶.
منابع:
.داستانها و حکایتهای نماز چهارده معصوم (ع)
https://namnak.com/namaz-hazrat-fatimah.p79641
https://fa.wikishia.net/view
https://fa.wikifeqh.ir
* این مقاله در تاریخ 1401/11/20 بروز رسانی شده است.
