طه حسین ادیب بزرگ عرب

طه حسين نويسنده توانا و جنجالي مصر در سال 1889 ميلادي در عزبه از روستاهاي مصر متولد شد. او كه هفتمين فرزند خانواده اش بود، در سه سالگي قدرت بينايي اش را از دست داد اما خداوند به او هوش و استعدادي وافر اعطا كرد كه همين هوش او را زبانزد خا و عام كرد. پدر «طه حسين » طبق سنت آن روزگار، فرزندش را براي تعليم قرآن به مكتبخانه روستا فرستاد تا كودكش اصول قرائت قرآن را بياموزد. او كه كارمند دون پايه يك شركت كشاورزي بود، در مدت زمان كوتاهي ديد كه پسر نابينايش توانسته كه قرآن را از حفظ كند. خود طه در اين مورد در كتاب «الايام » (آن روزها) كه توسط «حسين خديو جم » به زيبايي هر چه تمامتر به فارسي ترجمه شده است چنين مي نويسد: «آن روزها كه من پسربچه يي بيش نبودم و از قدرت بينايي هم محروم بودم ، به همراه پدربزرگم در ايوان خانه مان مي نشستم ، او با صداي بلند قرآن ، ادعيه و اشعار قديمي ادبيات عرب را برايم مي خواند، من هم با جان و دل گوش فرا مي دادم و طولي نكشيد كه در مدت زمان كوتاهي آنها را از حفظ كردم .»
طه حسين در سن 14 سالگي تمامي محفوظات كودكيش به كمكش آمد و توانست در آزمون ورودي الازهر قبول شود و با برادرش به فراگيري علوم ديني و زبان بيگانه پرداخت .
وی با روزنامه نگاری اولین فعالیت خود را آغاز کرد، شيخ المرصفي يكي از برجسته ترين اساتيد الازهر وقتي به استعداد طه حسين پي برد، به او پيشنهاد كرد تا از درياي ادبيات كهن زبان عربي از جمله كتاب الكامل مبرد و حماسه ابي تمام استفاده تمام را ببرد. او نيز پند استاد را با جان و دل پذيرفته و شروع به مطالعه و تعمق پيرامون نوشته هاي اين دو كتاب برجسته كرد.
در ساعات فراغت ، او به محضر يكي از اساتيد الازهر كه به زبان فرانسه تسلط كامل داشت مي رود تا از او اين زبان را بياموزد. بعدها آموختن اين زبان زندگي طه حسين را بطور كامل تغيير داد.
به هر روي طه حسين در سال 1914 توانست از پايان نامه دوره دكتراي خود دفاع و با نمره عالي قبول شود. هنوز هم پايان نامه او تحت عنوان «جايگاه ابوالعلاء المعري در ادبيات عرب » يكي از مهمترين كتاب هايي است كه اساتيد و دانشجويان اين رشته از آن استفاده و در بسياري از دانشگاه ها تدريس مي شود.
آن زمان دانشگاه ملي مصر تصميم گرفت تا هياتي از اساتيد را براي تدريس علوم تاريخي شرق به فرانسه بفرستد، از آنجايي كه او به زبان فرانسه تسلط داشت ، توانست نام خود را در اين ليست بگنجاند. او به مدت يك سال به مونپليه سفر كرد اما به دليل شرايط نامساعد مالي به وطن بازگشت اما شانس با او بود چرا كه بعد از سه ماه ، مشكلات مالي اش رفع و دوباره به فرانسه رفت . اين بار پاريس را انتخاب كرد. در مدت اقامت در اين شهر زيبا، او از فرصت استفاده كرده و به سخنراني هاي اساتيد دانشگاه سوربن و كالج دي فرانس ، در خصوص تاريخ يونان و رم قديم گوش فرا مي داد.
در همين احوال بود كه توانست زبان يوناني را نيز فرا گيرد. او تمام آنچه كه در سه سال اقامتش در فرانسه ياد گرفت را مرهون دختر فرانسوي بود كه به او در رفع اشكالاتش به زبان فرانسه كمك مي كرد. دختري كه بعدها شريك زندگي طه حسين شد.
او چند سال پياپي در روزهاي يكشنبه قصه هاي خلاصه شده ادبيات فرانسه و در روزهاي چهارشنبه مباحثي در مورد شعر عربي را در روزنامه السياسه به چاپ مي رساند كه اتفاقا هواداران بي شماري داشت .
او در سال 1936 به عنوان استاد در زبان و ادبيات عرب در دانشگاه ملي مصر شروع به تدريس كرد. در همين اثنا كتاب « في الشعر الجاهلي » را به رشته تحرير در آورد. كتابي كه در كشورهاي عربي سر و صداي فراواني به پا كرد كه هنوز هم اين صداها به گوش مي رسد. طه حسين در اين كتاب ادبيات پيش از اسلام شبه جزيره عربستان را زير سوال بوده و با ارايه دلايل متعددي آن را تكذيب مي كند. تاكنون اساتيد بسياري با آرا و عقايد طه حسين در اين كتاب به مخالفت پرداخته و با ارايه مداركي آن را بي پايه و اساس مي دانند.

مشاغل :

در سال 1919 طه حسین به مصر برگشت و به سمت استادی دانشکده ٔ ادبیات منصوب گردید و فعالیت های روزنامه نگاری خود را تعقیب کرد. در سال 1932 بریاست دانشکده ٔ ادبیات (دانشگاه قاهره ) انتخاب شد ولی چون در اوامر دیکتاتوری ملک فؤاد اول مقاومت میکرد و با دستورهای او مخالفت میورزید از خدمت برکنار شد. در سال 1936 به مقام سابق دوباره منصوب گشت . در سال 1942 به مقام معاونت وزارت فرهنگ برگزیده شد و سپس ریاست دانشگاه اسکندریه به او محول گردید و آن راتأسیس کرد. در سال 1950 وزیر فرهنگ شد و تعلیمات مجانی دوره ٔ مقدماتی و ابتدائی و متوسطه را برقرار کرد و سپس به تأسیس دانشگاه آسیوت (ناحیه ای در مصر علیا) پرداخت . علاوه بر این ، تأسیس انستیتوی تحصیلات اسلامی در مادرید و ایجاد کرسی در شهر نیس و تأسیس مدرسه ٔ زبان های مختلف در قاهره از اموری است که در تحت توجهات او انجام گرفت .
در سال 1955 به ریاست انجمن رجال ادب مصر انتخاب گردید و در سال 1956 به عضویت شورای عالی ادب و هنرهای زیبای مصر منصوب شد. و به عضویت فرهنگستان مصر و فرهنگستان ادبی پاریس و فرهنگستان تاریخی مادرید پذیرفته شد. طه حسین عضو فرهنگستان های مایانس (آلمان ) و دمشق و طهران و بغداد و رم نیز بوده و به اخذ دیپلم دکترای افتخاری دانشگاه های مونپولیه ، و لیون و آتن و رم و اکسفورد و مادرید نائل آمده است .

مسافرتها :

بصورت رسمی و یا خصوصی به ممالک فرانسه ، انگلستان ، هلند ، بلژیک ، سویس ، اتریش ، ایتالیا ، اسپانیا ، یونان ، لبنان ، سوریه ، فلسطین ، عربستان مسافرت کرده است . در تمام کنگره های مستشرقین شرکت کرده و نماینده کشور مصر در کنفرانس های یونسکو بوده است .
به هر روي طه حسين در سال 1950 به عنوان وزير آموزش و پرورش مصر منصوب شد. شعار او آموزش رايگان همچون آب و نان و هوا بود. وي آموزش را براي همه افراد جامعه امري ضروري و غيرقابل اجتناب توصيف مي كرد.
طه حسين در سال 1959 بخاطر تلاش هاي ادبي اش موفق به دريافت جايزه ملي مصر شد. او در سال 1973 چشم از جهان فرو بست و در همان جا به خاک سپرده شد .

آثارش :

طه حسين ، اين نويسنده سرشناس مصري كتاب هاي زيادي در زمينه هاي گوناگون از جمله ادبيات ، علوم سياسي و تاريخ دارد. او همچنين كتاب هاي معروف فرانسه از جمله «اندر روماك » اثر زاسين ، روح تربيت لوبون را به زبان عربي ترجمه و منتشر كرد.
کتاب مشهورش که «الایام» «روزها» نام دارد به بیشتر از دوازده زبان از جمله فرانسه ، انگلیسی ، آلمانی ، ایتالیائی ، اسپانیولی ، روسی ، فارسی و چینی و غیره ترجمه شده است . آثار متعددش متجاوز از چهل جلد میشود از جمله نوول های بسیار و مطالعات اجتماعی و ادبی مختلف را میتوان نام برد و انتقادهای تاریخی ، و نیز او را ترجمه های متعدد است از جمله از یونانی قدیم (سوفکل ) و از زبان فرانسه ترجمه ٔ بعضی آثار راسین و آندره ژید که دوست عزیز او بود آثاری دارد. کتاب «آینده ٔ تعلیم و پرورش در مصر» او بزبان انگلیسی ترجمه شده و در امریکا انتشار یافته است .
بعضی از آثار فارسی او عبارتست از:
1- بیچاره طفل! ترجمه (الایام)
2- گفت و شنود فلسفی در زندان ابوالعلاء مصری
3- قسمتی از «الفتنة الکبری» تحت عنوان انقلاب بزرگ و قسمتی دیگر از آن تحت عنوان علی علیه السلام و فرزندانش
4- آئینه اسلام
5- در پیرامون سیره نبوی
6- رؤیاهای شهرزاد
7- وعده راست ....
نام طه حسین مکرر برای جایزه ٔ نوبل پیشنهادشده است . طه حسین هر هفته در الجمهوریه مهمترین روزنامه ٔ مصر مقالاتی مینگاشت و در دانشگاه تدریس می کرد.کتابی درباره ٔ دموکراسی تألیف کرده است . رجوع به معجم المطبوعات ج 2 ستون 1223 و ترجمه ٔ تاریخ ادبیات ایران تألیف برون ص 523 شود.
از كتاب هاي تاليفي او مي توان به احلام شهرزاد (روياهاي شهرزاد) شجره الئبوس (درخت نااميدي ) المعذبون في الارض (شكنجه شدگان در زمين ) الايام (روزها) مرآه الاسلام (آينه اسلام ) و علي بن ابي طالب اشاره كرد.
منابع :
طه حسين قلندر سرزمين نيل : آزاده بابايي نژاد
روزنامه اعتماد
لغت نامه دهخدا
کتابخانه طهور