نظام اسلامی و دستاوردهای زنان
ما اکرم النساء الاکریم و ما اهانهن الا لئیم
زنان را جز بزرگواران، بزرگ نمیدارند و جز لئیمان پست نمیشمارند. (پیغمبر اکرم«ص»)
صدای زنانی که شعار «استقلال»، «آزادی»، «جمهوری اسلامی» را سر داده بودند هنوز در گوشهایمان طنینانداز است. آنان داوطلبانه و بدون هیچگونه فشاری علیرغم جو حاکم بر جامعه و خواست برنامهریزان فرهنگی رژیم شاه، با حجاب اسلامی، همراه و همگام با مردان در صفوف منظم و به ندای رهبر و امامشان، نیازها، آرزوها و ارادهاشان را برای به تحقق رساندن و پیاده کردن اصول اسلامی به گوش جهانیان میرساندند.
در هفده شهریور 57 و سایر تظاهرات، حضور زنان آگاه و مصمم در صفوف فشرده و تقدیم شهدای بسیار، در طول دوران انقلاب، در ترغیب مردان به حضور بیشتر تأثیر بسزایی داشت، که در انقلاب اسلامی تلاش برای رسیدن به آرمانها، اهداف و حفظ دستاوردها بین «زن» و «مرد» فرقی نداشت و همه یکپارچه و به عنوان «انسان» در جستجو و دستیابی به «نیازها» بودند.
زنان در هر کسوتی، «مادر»، «همسر»، «خواهر» و «فرزند»، مشوق اصلی مردان برای حضور و تداوم مبارزه بودند. از همین رو است که حضرت امام خمینی(ره) در تعبیر بسیار زیبایی فرمودهاند: «از دامن زن مرد به معراج میرود»
با همه نقشی که زنان در به ثمر رساندن انقلاب اسلامی در حضور و تشویق به حضور مردان داشتند، آیا متناسب با سهمشان در پیروزی، از انقلاب سهم بردهاند؟ چه بخشهایی از مشکلات و مسائل این قشر عظیم که نیمی از پیکره جامعه را تشکیل میدهند تا کنون حل شده است؟ چه اقداماتی برای رشد و تعالی این گروه از جامعه صورت گرفته است؟ طبق اصل بیست و یکم قانون اساسی، دولت موظف به حفظ حقوق زنان در همه جهات و ایجاد زمینههای مساعد برای رشد شخصیت زن و احیای حقوق مادی و معنوی او، حمایت از مادران بخصوص در دوران بارداری و حضانت فرزند و حمایت از کودکان بیسرپرست، ایجاد دادگاه صالح برای حفظ کیان و بقای خانواده، ایجاد بیمه خاص بیوگان و زنان سالخورده و بیسرپرست و سرانجام، اعطای قیمومت فرزندان به مادران شایسته در جهت غبطه آنها در صورت نبودن ولی شرعی، میباشد. به مناسبت هفته دولت بخشی از اقداماتی که برای حمایت از حقوق «زنان» صورت پذیرفته و به صورت قوانین و ... تدوین گردیده در سرفصلهایی به اطلاع خوانندگان خواهد رسید.
زنان: آموزش *
همیشه دختر امروز مادر فرداست
ز مادر است میسر بزرگی پسران
«پروین اعتصامی»
آموزش زنان عامل مهمی در پیشرفت کشورهای جهان سوم و از مهمترین ابزارها برای حضور قویتر آنان در عرصههای مختلف میباشد. سرمایهگذاری افزونتر در امر آموزش زنان به معنای باور ضرورت رشد و تعالی بیشتر این قشر و پذیرش حضور عمیقتر آنان است.
بررسی وضعیت آموزش زنان پس از انقلاب اسلامی در مقایسه با سالهای قبل از 57، نکاتی را در این زمینه روشن میکند.
نسبت با سوادی زنان از 5/35 درصد در سال 1355 به 1/67 درصد در سال 1370 ارتقاء یافته است. (به این ترتیب در این سال 8/76 درصد زنان در نقاط شهری و 2/54 درصد زنان در نقاط روستایی کشور با سواد بودهاند.) گروههای سنی 9 ـ 6 ساله و 14 ـ 10 ساله بالاترین میزان با سوادی را در گروه زنان به ترتیب با 4/90 درصد و 8/90 درصد داراست. به سخن دیگر، از این گروههای سنی تقریبا 9 درصد فاقد سواد هستند. اهمیت آموزش و سوادآموزی و تشویق و ترغیب خانواده‌ها به آموزش دختران موجب کاهش درصد بیسوادی در این گروه شده است. به موازات افزایش سن دختران از درصد با سوادی آنان کاسته میشود. در گروه سنی 24 ـ 20 سال که آموزشهای اجباری نیز به پایان میرسد، فقط 2/76 درصد از این دختران با سواد هستند. کمترین میزان سوادآموزی را در گروههای سنی بالا و 64 ـ 60 ساله با 8/11 درصد مشاهده میکنیم.
برنامههای ارائه شده دولت بر محور پذیرش و آموزش از سنین پایین شروع میشود و درصد بیسوادی زنان که در سال 55 برابر 5/64 درصد بود، در سال 70 به حدود 33 درصد کاهش یافته است.
در بین استانهای کشور، تهران با 1/81 درصد بیشترین، درصد زنان با سواد و سیستان و بلوچستان با 8/40 درصد، کمترین میزان با سوادی را در بین خانمها دارا هستند. عوامل مختلفی از قبیل دسترسی به امکانات آموزشی و بافت فرهنگی ـ اجتماعی در این امر دخیل بوده است.
روند پذیرش دانشجویان دختر در دانشگاهها و مراکز آموزش عالی حاکی از سیر صعودی است. تعداد دانشجویان دختر از 71822 نفر در سال تحصیلی 68 ـ 67 به 105667 نفر در سال تحصیلی 72 ـ 71 بالغ شده است که حدود 47 درصد افزایش را نشان میدهد. در همین دوره تحصیلی تعداد دانشجویان دختر تربیت معلم نیز از 17122 نفر به 27109 نفر رسیده است؛ یعنی 58 درصد نسبت به دوره قبل به آمار آنها اضافه شده و مشغول به تحصیل بودهاند. تحصیل زنان نه تنها در افزایش بازدهی، بلکه در بهبود سلامت خانواده‌ها و تنظیم خانواده نقش مؤثری را ایفاء میکند. زنان تحصیلکرده از فرزندان کمتری برخوردارند و در کشور ما که افزایش جمعیت و نرخ رشد بالای آن مشکلآفرین است، حساسیت آموزش این قشر عظیم بیشتر نمود پیدا میکند.
«لونس سامرز» اقتصاددان برجسته جهانی اظهار داشته که هر یک سال تحصیل اضافی، کاهشی معادل 5 تا 10 درصد در میزان باروری زنان دارد.
کاهش نرخ رشد جمعیت از 8/3 به 8/1 در سال جاری میتواند یکی از آثار افزایش سطح تحصیلی زنان باشد.
از دیگر تسهیلات و مواردی که در خصوص آموزش و تحصیلات بانوان در نظر گرفته شده است میتوان به این موارد اشاره کرد:
** تأسیس دانشگاه زنان در تهران، قم و رودهن.
** لغو محدودیت پذیرش دانشجوی دختر برای کلیه رشتههای دانشگاهی که در 6/9/72 اعلام گردید.
** تأسیس اولین دانشگاه بانوان در مهر 73 تحت عنوان «دانشکده روانشناسی بالینی زنان» زیر نظر معاونت فرهنگی خواهران دانشگاه آزاد اسلامی در رودهن
** تأسیس دانشگاه زنان در تهران و دانشکده پزشکی در قم و تعیین سهمیه برای زنان در رشتههای مختلف.
** قانون تخصیص سهمیه برای زنان در پذیرش دستیاری رشتههای تخصصی پزشکی که بر طبق ماده واحده، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی موظف است حداقل 25 درصد از سهمیه پذیرش دستیاری در رشتههای جراحی اعصاب، ارولوژی، ارتوپدی، گوش و حلق و بینی، چشم، رادیولوژی و روانپزشکی، در صورت وجود داوطلب 50 درصد سهمیه جراحی عمومی داخلی و قلب را به خانمهای پزشک قبول شده در گزینش کتبی دستیاری اختصاص دهد.
** با اصلاح قوانین ایجاد تسهیلات برای ورود رزمندگان در دورههای آموزش عالی، همسران جانبازان بالای 50 درصد میتوانند از سهمیه ورود رزمندگان استفاده کنند.
** بنا به اظهار وزیر کار، به زنان نیز از سال 70 مجوز تأسیس آموزشگاه فنی داده شده است.
** گشایش آموزش دوره فیلمسازی برای دختران از تاریخ دهم آبانماه سال 67.
سهم زنان در نیروی کار در جمهوری اسلامی در سال 1371 (1992) برابر 19 درصد و پس از کشورهای چین با 43 درصد، ژاپن 38 درصد، مالزی 35 درصد، کره جنوبی 34 درصد، ترکیه 34 درصد، اندونزی 31 درصد و هند با 25 درصد قرار دارد.
تا پایان سال 1370 جمعا یک میلیون و 231 هزار نفر زن در مشاغل مختلف اشتغال داشتهاند. از این تعداد 752000 نفر در نقاط شهری و 479000 نفر در نقاط روستایی بودهاند. اکثریت زنان ساکن مناطق روستایی به عنوان کارگران مشاغل تولیدی و حمل و نقل اشتغال به کار داشتهاند، در حالی که از مدیران و کارمندان عالیرتبه اداری در مناطق روستایی زنی شاغل نبوده و یا آماری در دست نیست. اما بیشترین تعداد زنان ساکن مناطق شهری در مشاغل علمی، فنی، تخصصی مشغول به کار بوده و هزار نفر نیز در رده مدیران و کارمندان عالیرتبه اداری قرار داشتهاند.
برای بهبود شرایط کار زنان در عرصههای مختلف، دولت
شاغلان زنان 10 ساله بیشتر برحسب گروههای عمده شغلی در نقاط شهری و روستایی
مهر 1370 (هزار نفر)
جمهوری اسلامی با تصویب شرایط کار زنان در مهرماه 66 موجب تسهیل شرایط اشتغال زنان گردید. از موارد مهمی که در این بخش بدان پرداخته شده است عبارت است از:
* در ماده 75، انجام کارهای خطرناک، سخت و زیانآور و نیز حمل بار بیشتر از حد مجاز با دست و بدون استفاده از وسایل مکانیکی برای کارگران زن ممنوع شد. همچنین این ماده، شورای عالی حفاظت فنی و بهداشتی کار را مکلف کرده که ضوابط و نوع و میزان این قبیل موارد را مشخص و به تصویب شورای عالی کار برساند.
* در ماده 76، این قانون به ممنوعیت انجام کار در شب برای کارگران زن تصریح شده و در ماده 77 قانون کار، مرخصی بارداری و زایمان کارگران زن جمعا به 90 روز افزایش یافته و در تبصره 1 این
ماده آورده شده است «کارگر زن پس از مرخصی زایمان به کار خود بازمیگردد و این مدت با تأیید سازمان تأمین اجتماعی جزء سوابق خدمت وی محسوب شده و حقوق طبق مقررات تأمین اجتماعی پرداخت میشود.»
در تبصره ماده 79 آمده است: آییننامه اجرایی ضوابط تأسیس و اداره شیرخوارگاه و مهد کودک توسط سازمان بهزیستی کل کشور و پس از تصویب وزیر کار و امور اجتماعی به مرحله اجرا گذاشته میشود.
از دیگر قوانین حمایتی که در مورد اشتغال زنان از تصویب گذشته، میتوان به این موارد اشاره کرد:
*** طبق ماده 3 از قانون ترویج تغذیه با شیر مادر و ... مرخصی زایمان تا سه فرزند برای مادرانی که خود بچه را شیر میدهند در بخشهای دولتی و غیر دولتی 4 ماه میباشد.
** تبصره 1ـ مادران شیرده پس از شروع به کار مجدد در صورت ادامه شیردهی میتوانند حداکثر تا 20 ماهگی کودک، روزانه یک ساعت از مرخصی (بدون کسر از مرخصی استحقاقی) استفاده کنند.
**تبصره 2- امنیت شغلی مادران پس از پایان مرخصی زایمان و در حین شیردهی باید تأمین شود.
*** در خصوص مشارکت زنان در مشاغل بالایی قضایی نیز پیشرفتهایی نسبت به چند سال گذشته حاصل شده است. زنان در سمت مشاور در دادگاهها خدمت میکنند و پایه قضایی دارند و برحسب آمار از 2661 نفر وکیل ثبت شده، 185 نفر زن هستند.
بنابه قانون مصوب 29/1/74، رئیس قوه قضائیه میتواند بانوانی را هم که واجد شرایط انتخاب قضات دادگستری مصوب 14/12/61 میباشند با پایه قضایی جهت تصدی پستهای مشاورت دیوان عدالت اداری، دادگاههای مدنی خاص، قاضی تحقیق و دفاتر مطالعات حقوقی و تدوین قوانین دادگستری و اداری سرپرستی صغار و مستشاری اداره حقوقی و سایر اداراتی که دارای پست قضایی هستند استخدام نماید.
*** براساس قانون اصلاح شده مقررات بازنشستگی مشمولان استخدام کشوری مصوب دیماه سال 70، کارمندان زن با 20 سال سابقه خدمت میتوانند بازنشسته شوند.
*** در مجلس چهارم نیز شغل و حرفه پرستاری جزء کارهای سخت و زیانآور محسوب
شد. از اینرو سن بازنشستگی پرستاران کاهش یافت. ضمنا بر طبق قوانین لشگری که به تصویب رسید این گروه از زنان نیز میتوانند با 20 سال خدمت، بازنشسته شوند. طرح بازنشستگی زنان کارگر با 20 سال سابقه کار که در مجلس چهارم به بحث گذاشته شد به تصویب نهایی و اجرا نرسید و در حال حاضر کارگران زن برخلاف زنان کارمند طبق قوانین تأمین اجتماعی در صورت انجام 30 سال تمام کار و پرداخت حق بیمه در سن 45 سالگی میتوانند تقاضای بازنشستگی کنند.
*** اصلاح مواد 72 و77 و تبصره ماده 76 قانون تأمین اجتماعی مصوب 1354 و الحاق دو تبصره به ماده 76 و تغییر نسبت یک سی و پنجم مزد یا حقوق متوسط بیمه شده به یک سیام در ماده 72 قانون و الحاق دو تبصره به ماده 76 مبنی بر کاهش سن بازنشستگی مردان به 50 سال و زنان به 45 سال. این عده در صورت 30 سال خدمت و پرداخت حق بیمه میتوانند تقاضای بازنشستگی کنند. در صورت کار کردن در مناطق بد آب و هوا و یا کارهای سخت و زیانآور و پرداخت حق بیمه کامل، یا 20 سال خدمت متوالی و یا 25 سال خدمت متناوب میتوانند درخواست بازنشستگی کنند.
*** تصویب طرح نیمه وقت بانوان شاغل در مراکز دولتی در تاریخ آذرماه سال 62 و الحاقیه آن مبنی بر تقلیل ساعت کار بانوان به سه چهارم ساعت مقرر بر حسب درخواست بانوان کارمند رسمی ثابت و موافقت بالاترین مقام مسؤول سازمان.
*** مستخدمین زن شاغل و بازنشسته و وظیفهبگیر که دارای همسر نبوده و یا همسر آنها معلول و قادر به کار نباشد و خود به تنهایی متکفل مخارج همسر و فرزندان خود میباشند از مزایای کمک هزینه عائلهمندی موضوع بند (1) تبصره ماده (9) قانون نظام هماهنگ پرداخت کارکنان دولت بهرهمند میشوند.
*** فارغ التحصیلان پزشکی زن در صورت قبولی در هیأت علمی از انجام خدمات قانونی قبل از دوره دستیاری معاف میباشند و فارغالتحصیلان خانم دامپزشک و سایر رشتههای دامپزشکی از خدمت در نقاط محروم و ... که 3 تا 5 سال است معاف بوده و میتوانند با رعایت سایر مقررات به استخدام دستگاههای اجرایی درآیند.
*** انتخاب کارگران نمونه زن در روز کارگر به منظور تشویق زن به حضور فعالانهتر در عرصه کار و تلاش.
در عین حال به همت دفتر امور زنان نهاد ریاست جمهوری طرح شناسایی و معرفی مشاغل خانگی بالغ بر 103 شغل تهیه شده است. در این طرح مشاغلی که در جامعه وجود دارد مورد شناسایی قرار گرفته و ابزار کار از قبیل سرمایه مورد نیاز، هزینهها و سود حاصله برآورد شده و مشکلات موجود در این راه شناسایی و راه حلهایی نیز برای آن داده شده است.
کمیته ورزش بانوان در سال 60 تشکیل و به تربیت مربی، داور و برگزاری مسابقات بانوان در سطح کشور پرداخت. تلاش این کمیته در جهت تهیه امکانات ورزشی و برگزاری مسابقات در سطوح مختلف صورت میگرفت.
در بهمنماه سال 71، اولین حرکت بینالمللی بانوان کشورهای اسلامی با حضور 13 کشور و 1200 ورزشکار با شعار «همبستگی» در ایران و در رشتههای مختلف در استادیوم 12000 نفری برگزار گردید. هدف از برگزاری این مسابقات ایجاد تفاهم و همبستگی بین کشورهای اسلامی از یک طرف و همگانی کردن ورزش بانوان از طرف دیگر، عنوان شده است. رئیس ستاد برگزاری مسابقات بانوان کشورهای اسلامی در این رابطه اظهار داشته است ما در پی ورزشهایی هستیم که سلامت و نشاط انسان را با حفظ حرمتها و حریمها ضمانت کند. روزنامه «لاکروا» چاپ پاریس در شماره اخیر خود به نقل از خانم فائزه هاشمی نوشت: ایران بیش از 3 هزار مربی زن، 100 داور زن و 8 داور بینالمللی زن در امر قضاوت تربیت کرده است و در حال حاضر نیز بالغ بر 500 هزار نفر از زنان در باشگاههای مختلف ثبت نام کردهاند.
** از تاریخ 14/7/68 نیز در یازده استادیوم ورزشی و اختصاصی و در پارکهای مشخص از جمله پارک آیتاللّه طالقانی روزهایی از هفته به امر ورزش بانوان توجه بیشتری میشود.
** بر اساس تبصره 65 قانون برنامه دوم نیز دولت مکلف است نسبت به ایجاد و اختصاص امکانات ورزشی برای دانشآموزان دختر و بانوان و با در نظر گرفتن شؤون زن در جامعه اسلامی اقدام نماید.
و آخرین اقدام ورزشی بانوان، حضور یک زن تیرانداز برای اولین مرتبه در المپیک آتلانتا بود. «لیدا فریمان» اولین زنی است که بعد از انقلاب در بازیهای المپیک در رشته تیراندازی شرکت و پرچمدار هیأت ورزشی ایران بود. این آغازگر فصل نوینی در ورزش بانوان و صدالبته با تأکید بر حفظ شؤون زن مسلمان و ارزشهای اسلامی بویژه حجاب اسلامی است.
پایههای اولیه مشارکت سیاسی زنان به دوران انقلاب و با حضور در هستههای بسیج زنان، مساجد و آنگاه پاسداری از پشت جبهه و تشویق و ترغیب مردان خود، به حضور در جبههها برای جلوگیری از هجوم رژیم بعث عراق ادامه یافت و آنگاه که لازم بود با حضور در عرصه انتخاب مجلس شورای اسلامی و ریاست جمهوری، شیوه دیگری از مبارزه را در پیش گیرد، فعالانه در پای صندوقهای رأی به انتخاب نمایندگان اصلح پرداخت. در گامی دیگر با نامزد شدن در انتخابات مجلس شورای اسلامی و حضور در سنگر مجلس، فعالانه به مشارکت سیاسی همه جانبه پرداخت.
حضور 4 زن در دورههای اول، دوم و سوم مجلس و 9 زن در دوره چهارم و 10 زن در دوره پنجم و احتمال ورود زنان بیشتر در انتخابات میان دورهای حکایت از سیر صعودی این حضور و تغییر باورها و ارزشهای حاکم میکند.
پست مشاور رئیسجمهوری در امور زنان از سال 1370 ایجاد گردید که بالاترین پایگاه رسمی دولت برای زنان است. در عین حال چندین مشاور وزیر و حدود 342 مدیر ارشد از زنان در نهادهای دولتی مشغول به کار هستند.
ایجاد تشکیلات مستقل زنان، گام مؤثر دیگری در انسجام و تلاش برای دفاع و پیاده کردن حقوق آنان بود که برداشته شد، برخی از این تشکلها از این قرارند:
اعطای نشان دولتی به بانوان نمونه کشور برای شتاب بخشیدن به حرکتهای اصولی در جامعه جهت ایجاد زمینه مشارکت عظیم زنان در توسعه و پیشبرد اهداف اسلامی به درخواست شهلا حبیبی و موافقت ریاست جمهوری در سال 71 پذیرفته شد.
ایجاد زمینههای مساعد رشد شخصیت و تأمین حقوق زنان، برنامهریزی جهت نهاد مقدس خانواده، رفع موانع مشارکت زنان در فعالیتهای مختلف، رسیدگی به وضع زنان بیسرپرست، تدوین طرحهایی برای ارتقاء سطح آگاهیهای عمومی و تحصیلات عالیه زنان در برنامه کار این «شورا» قرار دارد.
تصویب «هفته زن» و نامگذاری آخرین روز آن که مصادف میلاد حضرت فاطمه زهرا(س) است به نام «روز مادر» در تجلیل و بزرگداشت از مقام «زن»، از جمله اقدامات اولیه این شوراست که از سال 1370 برقرار گردید.
از برنامههای بارز این گروه برگزاری دو «کنگره بینالمللی زن» و بررسی نقش زن مسلمان در سطح منطقه و بینالمللی و «زن و انقلاب جهانی اسلام» در سالهای 66 و 67 با حضور میهمانان خارجی بود.
که ساخت خانه بی پای بست و بنیان
«پروین اعتصامی»
حفظ کیان خانواده و حمایت از زنان بیسرپرست و دختران و ... از جمله مواردی است که به صراحت در قانون اساسی بدان اشاره و دولتمردان به ایجاد شرایط مورد نظر موظف گردیدهاند. از عمده فعالیتهایی که در این زمینهها انجام شده میتوان به موارد ذیل اشاره داشت:
** سهیم نمودن زنان در نصف ثروت همسرانشان در صورت وقوع طلاق. این مورد جزء شروط ضمن عقد و در عقدنامههای جدید گنجانده شده است.
** اصلاح قانون طلاق که بر اساس آن و به هنگام طلاق، مرد موظف به پرداخت اجرتالمثل میگردد. بر طبق تبصره 6 از قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق، پرداخت اجرتالمثل به زنانی که طلاق به درخواست آنان نبوده، پرداخت میشود.
** دادن مسؤولیت حضانت فرزندان به مادران و تقبل تربیت و پـرورش آنـان و سپـردن اموال غیر موروثی فرزندان به دست زنان
** ایجاد صندوق قرضالحسنه حمایتی برای زنان نیازمند به منظور گسترش چتر حمایتی از این قشر در سال 71 و به همت دفتر امور زنان
** با تصویب شورای عالی سازمان تأمین اجتماعی، دختران بیمه شده میتوانند تا قبل از ازدواج از خدمات تأمین اجتماعی استفاده کنند. (مصوب 1368)
** همسران بیمهشدگان متوفی که شوهر اختیار کردهاند (عقد دائم) در صورت فوت شوهر دوم، توسط تأمین اجتماعی مجددا به آنها مستمری پرداخت خواهد شد. (مصوب 1374)
** تشکیل کارگاههای مشورتی بررسی سلامت دختران نوجوان و جوان برای مراقبت بهداشتی از مادران و نوزادان، تغذیه کودکان با شیر مادر و توجه به سلامت مادران باردار به منظور کاهش مرگ و میر مادران و نوزادان
** قانون تأمین زنان و کودکان بیسرپرست مصوب (24/8/71) بر اساس این قانون زنان و کودکان بیسرپرستی که تحت پوشش قوانین حمایتی دیگر نیستند از حمایتهای مقرر در این قانون بهرهمند خواهند شد. اجرای این قانون بر عهده سازمان بهزیستی کشور گذارده شده که با همکاری کلیه وزارتخانهها، سازمانهای دولتی و وابسته به دولت، مؤسسات عمومی و ... موظف به اجرای آن است.
** اختصاص کوپه ویژه برای خواهران در قطارها که در دیماه سال 70 اعلام شد.
در گفتارها و نوشتارها در جستجوی نقش زنان، کیفیت حضور و باور مسؤولان جامعه بودیم. حال باید دید زنان مسؤول نسبت به جایگاه همجنسان خود چگونه میاندیشند و مهمتر آنکه رهبری معظم دامظله و ریاست جمهوری چه نقشی برای زنان قائل و جامعه را به چه مسیری در مورد آنان هدایت میکنند؟ در این بخش به باورها میپردازیم.
* در نظام الهی، زن و مرد در یک سطح قرار دارند و یکی حق ندارد خود را مفیدتر از دیگری بداند.
رهبر معظم انقلاب، 22/8/74
* تمام برنامههای فرهنگی باید در جهت شکوفا ساختن استعدادها و حضور آگاهانه زنان در صحنههای مختلف در چارچوب اهداف آرمانی اسلام و قرآن باشد.
ریاست جمهوری، 7/11/74
* زنان ایران برای رسیدن به بالاترین مقامها هیچ گونه محدودیتی ندارند ولی ما به دنبال روشهایی برای ایجاد زمینه رشد برای توده زنان کشور هستیم.
شهلا حبیبی مشاور رئیس جمهور،9/2/75
* زمینههای رشد زنان در مطبوعات فراهم است و ایجاد زمینههای بیشتر مطبوعاتی به تلاش خود زنان بستگی دارد.
سیمین بهزادپور، مشاور وزیرفرهنگ و ارشاد اسلامی، 9/2/75
* زن ایران در حال حاضر حجاب را پذیرفته و با چادر و
حجاب اسلامی در اجتماع ظاهر و فعالیت مینماید. همچنین زنان در زمینههای معلمی،پرستاری، پزشکی، تخصص زنان و کودکان فعالیت چشمگیر دارند.
خانم فلمن، اسلامشناس آلمانی،27/3/75
رژیم گذشته آزادی مرسوم غربی را برای زنان ایرانی به ارمغان میآورد و در باطن تبعات سویی را دامنگیرشان میکرد. زیرا زنان در آن زمان در بیسوادی، فقر فرهنگی و ظلم اجتماعی به سر میبردند. انقلاب اسلامی برای زنان، تحول فکری ریشهای، پیشرفت در تمام شؤونات زندگی و مشارکت در فعالیتهای سیاسی را به ارمغان آورد.
نسرین مصفا، استاد حقوق بین الملل دانشگاه تهران،27/3/75
* زنان ایران، چه به عنوان نامزد نمایندگی و چه پای صندوقهای رأی نشان دادند که در نظام جمهوری اسلامی به رشد بالای سیاسی و فرهنگی رسیدهاند.
مریم خزعلی، رئیس شورای فرهنگی اجتماعی زنان، 6/1/75
* تغییر معیارهای حضور اجتماعی زنان اگر چه ظاهرا عامل افت اشتغال زنان بوده، ولی با بالا رفتن سطح تخصص زنان، روند اشتغال زنان در مشاغل علمی و تخصصی رو به افزایش بوده است و این نشانگر توجه به کیفیت کار زنان میباشد.
بتول احمدی، مشاور وزیربهداشت در امور زنان،23/12/74
* حضور زنان آزاده بسیجی بعد از انقلاب اسلامی در تشکیلاتی به نام بسیج حضور قابل توجهی بوده است.
خواهر جمالی فرمانده کل نیروهای مقاومت، 28/8/74
بسیاری از مصوبات، قوانین، دستورالعملها و ... که در حمایت از زن و جایگاه او، طی سالهای بعد از انقلاب اسلامی در کتب قوانین، سالنامههای آماری، روزنامهها و مجلات و ... انعکاس یافته بود گردآوری و در این نوشتار آورده شده است.
دانستن این نکته که چه بخشهایی از این دستاوردها به عمل رسیده و آیا آنچه انجام شده در مقایسه با آنچه که باید انجام میشد، مطلوب بوده، نکته مهمی است. در اینجا ضمن سپاسگزاری از تلاشهایی که مسؤولین خدمتگزار در نظام جمهوری اسلامی در جهت رشد زنان و دستیابی آنان به حقوق و جایگاه انسانی اجتماعی خویش مبذول داشتهاند، بر آنیم که بدانیم:
آیا قوانین، مصوبات و دستورالعملها همان گونه اجرا میشود که منظور نظر بوده است؟ آیا زنان به هنگام طلاق در تقسیم اموال و یا اخذ اجرتالمثل و یا ... به راحتی و با استناد به قوانین مصوبه میتوانند به حقوق خود دست یابند؟
با وجود سیر صعودی تعداد نمایندگان زن در مجلس شورای اسلامی، آیا حضور 10 نماینده زن از 270 نفر وضعیت مطلوب است؟
آیا منع شرعی، قانونی و ... در به دست آوردن پستهای وزارتی برای زنان وجود دارد یا هیچ زنی که توان وزیر شدن را داشته باشد، نداریم؟ چرا ورثه «زنان» نباید از مستمری و حقوق آنان استفاده کنند؟ مگر تفاوتی بین پرداختهای حق بیمه «مردان» و «زنان» وجود دارد؟
با وجودی که زنان کارمند، پرستاران و کارمندان زن نیروهای مسلح، میتوانند با 20 سال بازنشسته شوند، چرا کارگران زن با وجود کار سختشان از چنین حقی برخوردار نیستند؟ چرا در سیستان و بلوچستان حدود 59 درصد از زنان و دختران ... بیسواد هستند؟ با وجودی که زنان نیمی از جمعیت کشور را تشکیل میدهند، آیا وجود هزار نفر از زنان در گروه مدیران و کارمندان عالیرتبه کافی است؟
زنان را جز بزرگواران، بزرگ نمیدارند و جز لئیمان پست نمیشمارند. (پیغمبر اکرم«ص»)
صدای زنانی که شعار «استقلال»، «آزادی»، «جمهوری اسلامی» را سر داده بودند هنوز در گوشهایمان طنینانداز است. آنان داوطلبانه و بدون هیچگونه فشاری علیرغم جو حاکم بر جامعه و خواست برنامهریزان فرهنگی رژیم شاه، با حجاب اسلامی، همراه و همگام با مردان در صفوف منظم و به ندای رهبر و امامشان، نیازها، آرزوها و ارادهاشان را برای به تحقق رساندن و پیاده کردن اصول اسلامی به گوش جهانیان میرساندند.
در هفده شهریور 57 و سایر تظاهرات، حضور زنان آگاه و مصمم در صفوف فشرده و تقدیم شهدای بسیار، در طول دوران انقلاب، در ترغیب مردان به حضور بیشتر تأثیر بسزایی داشت، که در انقلاب اسلامی تلاش برای رسیدن به آرمانها، اهداف و حفظ دستاوردها بین «زن» و «مرد» فرقی نداشت و همه یکپارچه و به عنوان «انسان» در جستجو و دستیابی به «نیازها» بودند.
زنان در هر کسوتی، «مادر»، «همسر»، «خواهر» و «فرزند»، مشوق اصلی مردان برای حضور و تداوم مبارزه بودند. از همین رو است که حضرت امام خمینی(ره) در تعبیر بسیار زیبایی فرمودهاند: «از دامن زن مرد به معراج میرود»
با همه نقشی که زنان در به ثمر رساندن انقلاب اسلامی در حضور و تشویق به حضور مردان داشتند، آیا متناسب با سهمشان در پیروزی، از انقلاب سهم بردهاند؟ چه بخشهایی از مشکلات و مسائل این قشر عظیم که نیمی از پیکره جامعه را تشکیل میدهند تا کنون حل شده است؟ چه اقداماتی برای رشد و تعالی این گروه از جامعه صورت گرفته است؟ طبق اصل بیست و یکم قانون اساسی، دولت موظف به حفظ حقوق زنان در همه جهات و ایجاد زمینههای مساعد برای رشد شخصیت زن و احیای حقوق مادی و معنوی او، حمایت از مادران بخصوص در دوران بارداری و حضانت فرزند و حمایت از کودکان بیسرپرست، ایجاد دادگاه صالح برای حفظ کیان و بقای خانواده، ایجاد بیمه خاص بیوگان و زنان سالخورده و بیسرپرست و سرانجام، اعطای قیمومت فرزندان به مادران شایسته در جهت غبطه آنها در صورت نبودن ولی شرعی، میباشد. به مناسبت هفته دولت بخشی از اقداماتی که برای حمایت از حقوق «زنان» صورت پذیرفته و به صورت قوانین و ... تدوین گردیده در سرفصلهایی به اطلاع خوانندگان خواهد رسید.
آموزش
زنان: آموزش *
همیشه دختر امروز مادر فرداست
ز مادر است میسر بزرگی پسران
«پروین اعتصامی»
آموزش زنان عامل مهمی در پیشرفت کشورهای جهان سوم و از مهمترین ابزارها برای حضور قویتر آنان در عرصههای مختلف میباشد. سرمایهگذاری افزونتر در امر آموزش زنان به معنای باور ضرورت رشد و تعالی بیشتر این قشر و پذیرش حضور عمیقتر آنان است.
بررسی وضعیت آموزش زنان پس از انقلاب اسلامی در مقایسه با سالهای قبل از 57، نکاتی را در این زمینه روشن میکند.
نسبت با سوادی زنان از 5/35 درصد در سال 1355 به 1/67 درصد در سال 1370 ارتقاء یافته است. (به این ترتیب در این سال 8/76 درصد زنان در نقاط شهری و 2/54 درصد زنان در نقاط روستایی کشور با سواد بودهاند.) گروههای سنی 9 ـ 6 ساله و 14 ـ 10 ساله بالاترین میزان با سوادی را در گروه زنان به ترتیب با 4/90 درصد و 8/90 درصد داراست. به سخن دیگر، از این گروههای سنی تقریبا 9 درصد فاقد سواد هستند. اهمیت آموزش و سوادآموزی و تشویق و ترغیب خانواده‌ها به آموزش دختران موجب کاهش درصد بیسوادی در این گروه شده است. به موازات افزایش سن دختران از درصد با سوادی آنان کاسته میشود. در گروه سنی 24 ـ 20 سال که آموزشهای اجباری نیز به پایان میرسد، فقط 2/76 درصد از این دختران با سواد هستند. کمترین میزان سوادآموزی را در گروههای سنی بالا و 64 ـ 60 ساله با 8/11 درصد مشاهده میکنیم.
برنامههای ارائه شده دولت بر محور پذیرش و آموزش از سنین پایین شروع میشود و درصد بیسوادی زنان که در سال 55 برابر 5/64 درصد بود، در سال 70 به حدود 33 درصد کاهش یافته است.
در بین استانهای کشور، تهران با 1/81 درصد بیشترین، درصد زنان با سواد و سیستان و بلوچستان با 8/40 درصد، کمترین میزان با سوادی را در بین خانمها دارا هستند. عوامل مختلفی از قبیل دسترسی به امکانات آموزشی و بافت فرهنگی ـ اجتماعی در این امر دخیل بوده است.
تعداد و درصد با سوادان زن بر حسب گروههای سنی
روند پذیرش دانشجویان دختر در دانشگاهها و مراکز آموزش عالی حاکی از سیر صعودی است. تعداد دانشجویان دختر از 71822 نفر در سال تحصیلی 68 ـ 67 به 105667 نفر در سال تحصیلی 72 ـ 71 بالغ شده است که حدود 47 درصد افزایش را نشان میدهد. در همین دوره تحصیلی تعداد دانشجویان دختر تربیت معلم نیز از 17122 نفر به 27109 نفر رسیده است؛ یعنی 58 درصد نسبت به دوره قبل به آمار آنها اضافه شده و مشغول به تحصیل بودهاند. تحصیل زنان نه تنها در افزایش بازدهی، بلکه در بهبود سلامت خانواده‌ها و تنظیم خانواده نقش مؤثری را ایفاء میکند. زنان تحصیلکرده از فرزندان کمتری برخوردارند و در کشور ما که افزایش جمعیت و نرخ رشد بالای آن مشکلآفرین است، حساسیت آموزش این قشر عظیم بیشتر نمود پیدا میکند.
«لونس سامرز» اقتصاددان برجسته جهانی اظهار داشته که هر یک سال تحصیل اضافی، کاهشی معادل 5 تا 10 درصد در میزان باروری زنان دارد.
کاهش نرخ رشد جمعیت از 8/3 به 8/1 در سال جاری میتواند یکی از آثار افزایش سطح تحصیلی زنان باشد.
از دیگر تسهیلات و مواردی که در خصوص آموزش و تحصیلات بانوان در نظر گرفته شده است میتوان به این موارد اشاره کرد:
** تأسیس دانشگاه زنان در تهران، قم و رودهن.
** لغو محدودیت پذیرش دانشجوی دختر برای کلیه رشتههای دانشگاهی که در 6/9/72 اعلام گردید.
** تأسیس اولین دانشگاه بانوان در مهر 73 تحت عنوان «دانشکده روانشناسی بالینی زنان» زیر نظر معاونت فرهنگی خواهران دانشگاه آزاد اسلامی در رودهن
** تأسیس دانشگاه زنان در تهران و دانشکده پزشکی در قم و تعیین سهمیه برای زنان در رشتههای مختلف.
** قانون تخصیص سهمیه برای زنان در پذیرش دستیاری رشتههای تخصصی پزشکی که بر طبق ماده واحده، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی موظف است حداقل 25 درصد از سهمیه پذیرش دستیاری در رشتههای جراحی اعصاب، ارولوژی، ارتوپدی، گوش و حلق و بینی، چشم، رادیولوژی و روانپزشکی، در صورت وجود داوطلب 50 درصد سهمیه جراحی عمومی داخلی و قلب را به خانمهای پزشک قبول شده در گزینش کتبی دستیاری اختصاص دهد.
** با اصلاح قوانین ایجاد تسهیلات برای ورود رزمندگان در دورههای آموزش عالی، همسران جانبازان بالای 50 درصد میتوانند از سهمیه ورود رزمندگان استفاده کنند.
** بنا به اظهار وزیر کار، به زنان نیز از سال 70 مجوز تأسیس آموزشگاه فنی داده شده است.
** گشایش آموزش دوره فیلمسازی برای دختران از تاریخ دهم آبانماه سال 67.
اشتغال
سهم زنان در نیروی کار در جمهوری اسلامی در سال 1371 (1992) برابر 19 درصد و پس از کشورهای چین با 43 درصد، ژاپن 38 درصد، مالزی 35 درصد، کره جنوبی 34 درصد، ترکیه 34 درصد، اندونزی 31 درصد و هند با 25 درصد قرار دارد.
تا پایان سال 1370 جمعا یک میلیون و 231 هزار نفر زن در مشاغل مختلف اشتغال داشتهاند. از این تعداد 752000 نفر در نقاط شهری و 479000 نفر در نقاط روستایی بودهاند. اکثریت زنان ساکن مناطق روستایی به عنوان کارگران مشاغل تولیدی و حمل و نقل اشتغال به کار داشتهاند، در حالی که از مدیران و کارمندان عالیرتبه اداری در مناطق روستایی زنی شاغل نبوده و یا آماری در دست نیست. اما بیشترین تعداد زنان ساکن مناطق شهری در مشاغل علمی، فنی، تخصصی مشغول به کار بوده و هزار نفر نیز در رده مدیران و کارمندان عالیرتبه اداری قرار داشتهاند.
برای بهبود شرایط کار زنان در عرصههای مختلف، دولت
شاغلان زنان 10 ساله بیشتر برحسب گروههای عمده شغلی در نقاط شهری و روستایی
مهر 1370 (هزار نفر)
جمهوری اسلامی با تصویب شرایط کار زنان در مهرماه 66 موجب تسهیل شرایط اشتغال زنان گردید. از موارد مهمی که در این بخش بدان پرداخته شده است عبارت است از:
* در ماده 75، انجام کارهای خطرناک، سخت و زیانآور و نیز حمل بار بیشتر از حد مجاز با دست و بدون استفاده از وسایل مکانیکی برای کارگران زن ممنوع شد. همچنین این ماده، شورای عالی حفاظت فنی و بهداشتی کار را مکلف کرده که ضوابط و نوع و میزان این قبیل موارد را مشخص و به تصویب شورای عالی کار برساند.
* در ماده 76، این قانون به ممنوعیت انجام کار در شب برای کارگران زن تصریح شده و در ماده 77 قانون کار، مرخصی بارداری و زایمان کارگران زن جمعا به 90 روز افزایش یافته و در تبصره 1 این
ماده آورده شده است «کارگر زن پس از مرخصی زایمان به کار خود بازمیگردد و این مدت با تأیید سازمان تأمین اجتماعی جزء سوابق خدمت وی محسوب شده و حقوق طبق مقررات تأمین اجتماعی پرداخت میشود.»
در تبصره ماده 79 آمده است: آییننامه اجرایی ضوابط تأسیس و اداره شیرخوارگاه و مهد کودک توسط سازمان بهزیستی کل کشور و پس از تصویب وزیر کار و امور اجتماعی به مرحله اجرا گذاشته میشود.
از دیگر قوانین حمایتی که در مورد اشتغال زنان از تصویب گذشته، میتوان به این موارد اشاره کرد:
*** طبق ماده 3 از قانون ترویج تغذیه با شیر مادر و ... مرخصی زایمان تا سه فرزند برای مادرانی که خود بچه را شیر میدهند در بخشهای دولتی و غیر دولتی 4 ماه میباشد.
** تبصره 1ـ مادران شیرده پس از شروع به کار مجدد در صورت ادامه شیردهی میتوانند حداکثر تا 20 ماهگی کودک، روزانه یک ساعت از مرخصی (بدون کسر از مرخصی استحقاقی) استفاده کنند.
**تبصره 2- امنیت شغلی مادران پس از پایان مرخصی زایمان و در حین شیردهی باید تأمین شود.
*** در خصوص مشارکت زنان در مشاغل بالایی قضایی نیز پیشرفتهایی نسبت به چند سال گذشته حاصل شده است. زنان در سمت مشاور در دادگاهها خدمت میکنند و پایه قضایی دارند و برحسب آمار از 2661 نفر وکیل ثبت شده، 185 نفر زن هستند.
بنابه قانون مصوب 29/1/74، رئیس قوه قضائیه میتواند بانوانی را هم که واجد شرایط انتخاب قضات دادگستری مصوب 14/12/61 میباشند با پایه قضایی جهت تصدی پستهای مشاورت دیوان عدالت اداری، دادگاههای مدنی خاص، قاضی تحقیق و دفاتر مطالعات حقوقی و تدوین قوانین دادگستری و اداری سرپرستی صغار و مستشاری اداره حقوقی و سایر اداراتی که دارای پست قضایی هستند استخدام نماید.
*** براساس قانون اصلاح شده مقررات بازنشستگی مشمولان استخدام کشوری مصوب دیماه سال 70، کارمندان زن با 20 سال سابقه خدمت میتوانند بازنشسته شوند.
*** در مجلس چهارم نیز شغل و حرفه پرستاری جزء کارهای سخت و زیانآور محسوب
شد. از اینرو سن بازنشستگی پرستاران کاهش یافت. ضمنا بر طبق قوانین لشگری که به تصویب رسید این گروه از زنان نیز میتوانند با 20 سال خدمت، بازنشسته شوند. طرح بازنشستگی زنان کارگر با 20 سال سابقه کار که در مجلس چهارم به بحث گذاشته شد به تصویب نهایی و اجرا نرسید و در حال حاضر کارگران زن برخلاف زنان کارمند طبق قوانین تأمین اجتماعی در صورت انجام 30 سال تمام کار و پرداخت حق بیمه در سن 45 سالگی میتوانند تقاضای بازنشستگی کنند.
*** اصلاح مواد 72 و77 و تبصره ماده 76 قانون تأمین اجتماعی مصوب 1354 و الحاق دو تبصره به ماده 76 و تغییر نسبت یک سی و پنجم مزد یا حقوق متوسط بیمه شده به یک سیام در ماده 72 قانون و الحاق دو تبصره به ماده 76 مبنی بر کاهش سن بازنشستگی مردان به 50 سال و زنان به 45 سال. این عده در صورت 30 سال خدمت و پرداخت حق بیمه میتوانند تقاضای بازنشستگی کنند. در صورت کار کردن در مناطق بد آب و هوا و یا کارهای سخت و زیانآور و پرداخت حق بیمه کامل، یا 20 سال خدمت متوالی و یا 25 سال خدمت متناوب میتوانند درخواست بازنشستگی کنند.
*** تصویب طرح نیمه وقت بانوان شاغل در مراکز دولتی در تاریخ آذرماه سال 62 و الحاقیه آن مبنی بر تقلیل ساعت کار بانوان به سه چهارم ساعت مقرر بر حسب درخواست بانوان کارمند رسمی ثابت و موافقت بالاترین مقام مسؤول سازمان.
*** مستخدمین زن شاغل و بازنشسته و وظیفهبگیر که دارای همسر نبوده و یا همسر آنها معلول و قادر به کار نباشد و خود به تنهایی متکفل مخارج همسر و فرزندان خود میباشند از مزایای کمک هزینه عائلهمندی موضوع بند (1) تبصره ماده (9) قانون نظام هماهنگ پرداخت کارکنان دولت بهرهمند میشوند.
*** فارغ التحصیلان پزشکی زن در صورت قبولی در هیأت علمی از انجام خدمات قانونی قبل از دوره دستیاری معاف میباشند و فارغالتحصیلان خانم دامپزشک و سایر رشتههای دامپزشکی از خدمت در نقاط محروم و ... که 3 تا 5 سال است معاف بوده و میتوانند با رعایت سایر مقررات به استخدام دستگاههای اجرایی درآیند.
*** انتخاب کارگران نمونه زن در روز کارگر به منظور تشویق زن به حضور فعالانهتر در عرصه کار و تلاش.
در عین حال به همت دفتر امور زنان نهاد ریاست جمهوری طرح شناسایی و معرفی مشاغل خانگی بالغ بر 103 شغل تهیه شده است. در این طرح مشاغلی که در جامعه وجود دارد مورد شناسایی قرار گرفته و ابزار کار از قبیل سرمایه مورد نیاز، هزینهها و سود حاصله برآورد شده و مشکلات موجود در این راه شناسایی و راه حلهایی نیز برای آن داده شده است.
ورزش
کمیته ورزش بانوان در سال 60 تشکیل و به تربیت مربی، داور و برگزاری مسابقات بانوان در سطح کشور پرداخت. تلاش این کمیته در جهت تهیه امکانات ورزشی و برگزاری مسابقات در سطوح مختلف صورت میگرفت.
در بهمنماه سال 71، اولین حرکت بینالمللی بانوان کشورهای اسلامی با حضور 13 کشور و 1200 ورزشکار با شعار «همبستگی» در ایران و در رشتههای مختلف در استادیوم 12000 نفری برگزار گردید. هدف از برگزاری این مسابقات ایجاد تفاهم و همبستگی بین کشورهای اسلامی از یک طرف و همگانی کردن ورزش بانوان از طرف دیگر، عنوان شده است. رئیس ستاد برگزاری مسابقات بانوان کشورهای اسلامی در این رابطه اظهار داشته است ما در پی ورزشهایی هستیم که سلامت و نشاط انسان را با حفظ حرمتها و حریمها ضمانت کند. روزنامه «لاکروا» چاپ پاریس در شماره اخیر خود به نقل از خانم فائزه هاشمی نوشت: ایران بیش از 3 هزار مربی زن، 100 داور زن و 8 داور بینالمللی زن در امر قضاوت تربیت کرده است و در حال حاضر نیز بالغ بر 500 هزار نفر از زنان در باشگاههای مختلف ثبت نام کردهاند.
** از تاریخ 14/7/68 نیز در یازده استادیوم ورزشی و اختصاصی و در پارکهای مشخص از جمله پارک آیتاللّه طالقانی روزهایی از هفته به امر ورزش بانوان توجه بیشتری میشود.
** بر اساس تبصره 65 قانون برنامه دوم نیز دولت مکلف است نسبت به ایجاد و اختصاص امکانات ورزشی برای دانشآموزان دختر و بانوان و با در نظر گرفتن شؤون زن در جامعه اسلامی اقدام نماید.
و آخرین اقدام ورزشی بانوان، حضور یک زن تیرانداز برای اولین مرتبه در المپیک آتلانتا بود. «لیدا فریمان» اولین زنی است که بعد از انقلاب در بازیهای المپیک در رشته تیراندازی شرکت و پرچمدار هیأت ورزشی ایران بود. این آغازگر فصل نوینی در ورزش بانوان و صدالبته با تأکید بر حفظ شؤون زن مسلمان و ارزشهای اسلامی بویژه حجاب اسلامی است.
سیاست
پایههای اولیه مشارکت سیاسی زنان به دوران انقلاب و با حضور در هستههای بسیج زنان، مساجد و آنگاه پاسداری از پشت جبهه و تشویق و ترغیب مردان خود، به حضور در جبههها برای جلوگیری از هجوم رژیم بعث عراق ادامه یافت و آنگاه که لازم بود با حضور در عرصه انتخاب مجلس شورای اسلامی و ریاست جمهوری، شیوه دیگری از مبارزه را در پیش گیرد، فعالانه در پای صندوقهای رأی به انتخاب نمایندگان اصلح پرداخت. در گامی دیگر با نامزد شدن در انتخابات مجلس شورای اسلامی و حضور در سنگر مجلس، فعالانه به مشارکت سیاسی همه جانبه پرداخت.
حضور 4 زن در دورههای اول، دوم و سوم مجلس و 9 زن در دوره چهارم و 10 زن در دوره پنجم و احتمال ورود زنان بیشتر در انتخابات میان دورهای حکایت از سیر صعودی این حضور و تغییر باورها و ارزشهای حاکم میکند.
پست مشاور رئیسجمهوری در امور زنان از سال 1370 ایجاد گردید که بالاترین پایگاه رسمی دولت برای زنان است. در عین حال چندین مشاور وزیر و حدود 342 مدیر ارشد از زنان در نهادهای دولتی مشغول به کار هستند.
ایجاد تشکیلات مستقل زنان، گام مؤثر دیگری در انسجام و تلاش برای دفاع و پیاده کردن حقوق آنان بود که برداشته شد، برخی از این تشکلها از این قرارند:
دفتر امور زنان:
اعطای نشان دولتی به بانوان نمونه کشور برای شتاب بخشیدن به حرکتهای اصولی در جامعه جهت ایجاد زمینه مشارکت عظیم زنان در توسعه و پیشبرد اهداف اسلامی به درخواست شهلا حبیبی و موافقت ریاست جمهوری در سال 71 پذیرفته شد.
شورای فرهنگی و اجتماعی زنان:
ایجاد زمینههای مساعد رشد شخصیت و تأمین حقوق زنان، برنامهریزی جهت نهاد مقدس خانواده، رفع موانع مشارکت زنان در فعالیتهای مختلف، رسیدگی به وضع زنان بیسرپرست، تدوین طرحهایی برای ارتقاء سطح آگاهیهای عمومی و تحصیلات عالیه زنان در برنامه کار این «شورا» قرار دارد.
تصویب «هفته زن» و نامگذاری آخرین روز آن که مصادف میلاد حضرت فاطمه زهرا(س) است به نام «روز مادر» در تجلیل و بزرگداشت از مقام «زن»، از جمله اقدامات اولیه این شوراست که از سال 1370 برقرار گردید.
جمعیت زنان:
از برنامههای بارز این گروه برگزاری دو «کنگره بینالمللی زن» و بررسی نقش زن مسلمان در سطح منطقه و بینالمللی و «زن و انقلاب جهانی اسلام» در سالهای 66 و 67 با حضور میهمانان خارجی بود.
دفتر امور زنان قوه قضاییه:
اداره امور بینالملل زنان وزارت امور خارجه:
کمیسیون امور بانوان:
خانواده و اجتماع
که ساخت خانه بی پای بست و بنیان
«پروین اعتصامی»
حفظ کیان خانواده و حمایت از زنان بیسرپرست و دختران و ... از جمله مواردی است که به صراحت در قانون اساسی بدان اشاره و دولتمردان به ایجاد شرایط مورد نظر موظف گردیدهاند. از عمده فعالیتهایی که در این زمینهها انجام شده میتوان به موارد ذیل اشاره داشت:
** سهیم نمودن زنان در نصف ثروت همسرانشان در صورت وقوع طلاق. این مورد جزء شروط ضمن عقد و در عقدنامههای جدید گنجانده شده است.
** اصلاح قانون طلاق که بر اساس آن و به هنگام طلاق، مرد موظف به پرداخت اجرتالمثل میگردد. بر طبق تبصره 6 از قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق، پرداخت اجرتالمثل به زنانی که طلاق به درخواست آنان نبوده، پرداخت میشود.
** دادن مسؤولیت حضانت فرزندان به مادران و تقبل تربیت و پـرورش آنـان و سپـردن اموال غیر موروثی فرزندان به دست زنان
** ایجاد صندوق قرضالحسنه حمایتی برای زنان نیازمند به منظور گسترش چتر حمایتی از این قشر در سال 71 و به همت دفتر امور زنان
** با تصویب شورای عالی سازمان تأمین اجتماعی، دختران بیمه شده میتوانند تا قبل از ازدواج از خدمات تأمین اجتماعی استفاده کنند. (مصوب 1368)
** همسران بیمهشدگان متوفی که شوهر اختیار کردهاند (عقد دائم) در صورت فوت شوهر دوم، توسط تأمین اجتماعی مجددا به آنها مستمری پرداخت خواهد شد. (مصوب 1374)
** تشکیل کارگاههای مشورتی بررسی سلامت دختران نوجوان و جوان برای مراقبت بهداشتی از مادران و نوزادان، تغذیه کودکان با شیر مادر و توجه به سلامت مادران باردار به منظور کاهش مرگ و میر مادران و نوزادان
** قانون تأمین زنان و کودکان بیسرپرست مصوب (24/8/71) بر اساس این قانون زنان و کودکان بیسرپرستی که تحت پوشش قوانین حمایتی دیگر نیستند از حمایتهای مقرر در این قانون بهرهمند خواهند شد. اجرای این قانون بر عهده سازمان بهزیستی کشور گذارده شده که با همکاری کلیه وزارتخانهها، سازمانهای دولتی و وابسته به دولت، مؤسسات عمومی و ... موظف به اجرای آن است.
** اختصاص کوپه ویژه برای خواهران در قطارها که در دیماه سال 70 اعلام شد.
در گفتارها و نوشتارها در جستجوی نقش زنان، کیفیت حضور و باور مسؤولان جامعه بودیم. حال باید دید زنان مسؤول نسبت به جایگاه همجنسان خود چگونه میاندیشند و مهمتر آنکه رهبری معظم دامظله و ریاست جمهوری چه نقشی برای زنان قائل و جامعه را به چه مسیری در مورد آنان هدایت میکنند؟ در این بخش به باورها میپردازیم.
* در نظام الهی، زن و مرد در یک سطح قرار دارند و یکی حق ندارد خود را مفیدتر از دیگری بداند.
رهبر معظم انقلاب، 22/8/74
* تمام برنامههای فرهنگی باید در جهت شکوفا ساختن استعدادها و حضور آگاهانه زنان در صحنههای مختلف در چارچوب اهداف آرمانی اسلام و قرآن باشد.
ریاست جمهوری، 7/11/74
* زنان ایران برای رسیدن به بالاترین مقامها هیچ گونه محدودیتی ندارند ولی ما به دنبال روشهایی برای ایجاد زمینه رشد برای توده زنان کشور هستیم.
شهلا حبیبی مشاور رئیس جمهور،9/2/75
* زمینههای رشد زنان در مطبوعات فراهم است و ایجاد زمینههای بیشتر مطبوعاتی به تلاش خود زنان بستگی دارد.
سیمین بهزادپور، مشاور وزیرفرهنگ و ارشاد اسلامی، 9/2/75
* زن ایران در حال حاضر حجاب را پذیرفته و با چادر و
حجاب اسلامی در اجتماع ظاهر و فعالیت مینماید. همچنین زنان در زمینههای معلمی،پرستاری، پزشکی، تخصص زنان و کودکان فعالیت چشمگیر دارند.
خانم فلمن، اسلامشناس آلمانی،27/3/75
رژیم گذشته آزادی مرسوم غربی را برای زنان ایرانی به ارمغان میآورد و در باطن تبعات سویی را دامنگیرشان میکرد. زیرا زنان در آن زمان در بیسوادی، فقر فرهنگی و ظلم اجتماعی به سر میبردند. انقلاب اسلامی برای زنان، تحول فکری ریشهای، پیشرفت در تمام شؤونات زندگی و مشارکت در فعالیتهای سیاسی را به ارمغان آورد.
نسرین مصفا، استاد حقوق بین الملل دانشگاه تهران،27/3/75
* زنان ایران، چه به عنوان نامزد نمایندگی و چه پای صندوقهای رأی نشان دادند که در نظام جمهوری اسلامی به رشد بالای سیاسی و فرهنگی رسیدهاند.
مریم خزعلی، رئیس شورای فرهنگی اجتماعی زنان، 6/1/75
* تغییر معیارهای حضور اجتماعی زنان اگر چه ظاهرا عامل افت اشتغال زنان بوده، ولی با بالا رفتن سطح تخصص زنان، روند اشتغال زنان در مشاغل علمی و تخصصی رو به افزایش بوده است و این نشانگر توجه به کیفیت کار زنان میباشد.
بتول احمدی، مشاور وزیربهداشت در امور زنان،23/12/74
* حضور زنان آزاده بسیجی بعد از انقلاب اسلامی در تشکیلاتی به نام بسیج حضور قابل توجهی بوده است.
خواهر جمالی فرمانده کل نیروهای مقاومت، 28/8/74
بسیاری از مصوبات، قوانین، دستورالعملها و ... که در حمایت از زن و جایگاه او، طی سالهای بعد از انقلاب اسلامی در کتب قوانین، سالنامههای آماری، روزنامهها و مجلات و ... انعکاس یافته بود گردآوری و در این نوشتار آورده شده است.
دانستن این نکته که چه بخشهایی از این دستاوردها به عمل رسیده و آیا آنچه انجام شده در مقایسه با آنچه که باید انجام میشد، مطلوب بوده، نکته مهمی است. در اینجا ضمن سپاسگزاری از تلاشهایی که مسؤولین خدمتگزار در نظام جمهوری اسلامی در جهت رشد زنان و دستیابی آنان به حقوق و جایگاه انسانی اجتماعی خویش مبذول داشتهاند، بر آنیم که بدانیم:
آیا قوانین، مصوبات و دستورالعملها همان گونه اجرا میشود که منظور نظر بوده است؟ آیا زنان به هنگام طلاق در تقسیم اموال و یا اخذ اجرتالمثل و یا ... به راحتی و با استناد به قوانین مصوبه میتوانند به حقوق خود دست یابند؟
با وجود سیر صعودی تعداد نمایندگان زن در مجلس شورای اسلامی، آیا حضور 10 نماینده زن از 270 نفر وضعیت مطلوب است؟
آیا منع شرعی، قانونی و ... در به دست آوردن پستهای وزارتی برای زنان وجود دارد یا هیچ زنی که توان وزیر شدن را داشته باشد، نداریم؟ چرا ورثه «زنان» نباید از مستمری و حقوق آنان استفاده کنند؟ مگر تفاوتی بین پرداختهای حق بیمه «مردان» و «زنان» وجود دارد؟
با وجودی که زنان کارمند، پرستاران و کارمندان زن نیروهای مسلح، میتوانند با 20 سال بازنشسته شوند، چرا کارگران زن با وجود کار سختشان از چنین حقی برخوردار نیستند؟ چرا در سیستان و بلوچستان حدود 59 درصد از زنان و دختران ... بیسواد هستند؟ با وجودی که زنان نیمی از جمعیت کشور را تشکیل میدهند، آیا وجود هزار نفر از زنان در گروه مدیران و کارمندان عالیرتبه کافی است؟
