حمایت اخلاقی و قانونی از زنان، وظیفه ‏ای فراگیر و سنگین

اشاره:

این مقاله بیانات مقام معظم رهبری، در جمع بانوان ارومیه است که به انگیزه روشنگری بیشتر نسبت به شخصیت زن مسلمان و حقوق اجتماعی و خانوادگی او ارایه می گردد.
بسم‏ اللّه ‏الرحمن ‏الرحیم
«والحمدللّه‏ رب العالمین والصلاة والسلام علی سیدنا ابی‏القاسممحمد و علی آله الاطیبین الاطهرین المنتجبین الهداة المهدییین»
...آنچه که من امروز مناسب می‏دانم در این مجموعه بزرگ عرض بکنم، دو سه مطلب اساسی، در زمینه مسأله زنان است.
مطلب اول این است که امروز، نه فقط در ایران ما، بلکه در سراسر جهان، معضل بزرگی وجود دارد و آن عبارت است از اینکه نسبت به حقوق و شخصیت بانوان در بعضی از بخشهای زندگی، کوتاهی و یا تعرّض انجام می‏گیرد، یعنی به زنان ظلم می‏شود. بعضی خیال می‏کنند که این کوتاهی و تعرّض، مخصوص کشورهای شرقی یا کشورهای اسلامی است. این اشتباه است. ظلم به زنان در کشورهای غربی، با همه ادعاهایی که نسبت به زنان دارند، اگر بیشتر از کشورهای اسلامی و شرقی نباشد، کمتر نیست. آمارهایی از آزار مردان در خانواده نسبت به زنان - چه شوهر، چه پدر و چه برادر - وجود دارد که من این آمارها را دیده‏ام. این آمارها تکان دهنده است و انسان را دچار تعجب می‏کند. پس، این در همه جای دنیا معضلی است که وجود دارد. باید این معضل حل بشود. البته در کشور ما، بعد از انقلاب، یعنی از مقدمات پیروزی انقلاب که زنان در میدانهای عظیم مبارزه سیاسی حضور پیدا کردند و نقش خودشان را به اثبات رساندند، وضع تا حدود زیادی عوض شد. من، در جمع شما بانوان عزیز و خواهران و فرزندان خودم، عرض می‏کنم که نقش اجتماعات زنان در پیروزی انقلاب، به احتمال زیاد، از اجتماعات مخصوص مردان بیشتر بود. یعنی حضور زنان در مبارزات عمومی و سیاسی، یک نقش چندگانه داشت. مرد، یک نفر بود، خودش در مبارزات یا در اجتماعات و یا در راهپیماییها می‏آمد شرکت می‏کرد همین و بس. اما وقتی زن خانه، خود را در مبارزه سهیم می‏دانست و وارد میدان می‏شد، در واقع خانه را می‏آورد، در میدان مبارزه حاضر می‏کرد. خانه‏ای که در آن مرد هست، زن هست، فرزندان هستند، همه را در میدان مبارزه حاضر می‏کرد.
در جنگ هم، اگر مادران و همسران شهدا، این صبر را نمی‏کردند، جنگ دچار مشکلات بسیار بزرگی می‏شد. نقش زنان، نقش بسیار برجسته‏ای بود. این نقش در جامعه، زنان ما را از یک آگاهی و رشد سیاسی برخوردار کرد. زن، وقتی از سواد و آگاهی سیاسی برخوردار باشد، کسی نمی‏تواند به آسانی به او زور بگوید و حق او را پایمال کند. این، چیزی بود که در انقلاب پیش آمد.
خواهش می‏کنم دختران جوان و تحصیلکرده و بانوان آگاه و هوشمند، درست توجه کنند. زن را از سه دیدگاه می‏شود مورد ملاحظه قرار داد، تا بینش اسلامی نسبت به زن آشکار بشود.
دیدگاه اول، نقش زن به عنوان انسان در راه تکامل معنوی و نفسانی است. در این دیدگاه، زن و مرد با یکدیگر هیچ تفاوتی ندارند. زنان بزرگ و برجسته‏ای بودند، همچنان که مردان بزرگ و برجسته‏ای هم بوده‏اند. در قرآن، وقتی خدای متعال می‏خواهد برای مؤمنین مثالی بزند، از زن مثال می‏زند: «ضرب اللّه‏ مثلاً للذین آمنوا امرأة فرعون». زن فرعون، به عنوان عنصر مؤمن برجسته‏ای که نظیر او، در میان انسانهای آن روز هم نبود، یا کمیاب بود.
دیدگاه دوم، در زمینه فعالیتهای اجتماعی، سیاسی، علمی و اقتصادی است. از نظر اسلام، میدان فعالیت و تلاش علمی، اقتصادی و سیاسی برای زنان، کاملاً باز است. اگر کسی به استناد بینش اسلامی، بخواهد زن را از کار علمی و تلاش اقتصادی، سیاسی و اجتماعی محروم کند، برخلاف حکم خدا حرفی زده است. فعالیتها، به قدری که توان جسمی و نیازها و ضرورتهاشان اجازه می‏دهد، مانعی ندارد. هر چه می‏توانند تلاش اقتصادی، اجتماعی و سیاسی کنند. شرع مقدس، مانع نیست. البته زن از لحاظ جسمانی، چون ظریف‏تر از مرد است، لذا ضرورتهایی دارد. تحمیل کار سنگین بر زن، ظلم به زن است. اسلام، این را توصیه نمی‏کند، اما کار علمی و تلاش اقتصادی و سیاسی و اجتماعی را هم منع نمی‏کند. البته روایتی از نبیّ مکرم اسلام (صلی‏اللّه‏ علیه و آله و سلم) است که فرموده است: «المرأة ریحانة و لیست بقهرمانة» یعنی زن، گل است، «قهرمانه» نیست. قهرمان، یعنی پیشکار و یک خدمتگزار آبرومند. این روایت، خطاب به مردهاست.
یعنی زن در خانه شما، مثل گلی لطیف است که باید با او، با کمال ظرافت و دقت رفتار کرد. پیشکار و خدمتگذار شما نیست که خیال می‏کنید کارهای سنگین را باید به او محول کنید. این، چیز مهمی است. در گزارشی که به من دادند، گفتند که در بعضی از مناطق آذربایجان غربی، هفتاد درصد کارهای روزمره را زنها، و سی درصد را مردان انجام می‏دهند! این ظلم است و بر خلاف نظر اسلام می‏باشد. اینکه بعضی وقتی می‏خواهند ازدواج بکنند، شرط می‏کنند که زن باید حتما کار کند و شغل و درآمدی داشته باشد، خطاست، خلاف شرع نیست، اما اسلام به چنین کاری توصیه هم نمی‏کند. اینکه ما به استناد نظر اسلام بگوییم، زن را از فعالیت اقتصادی و اجتماعی ممنوع کنیم، غلط است. اسلام، چنین چیزی نگفته است.
اما از آن طرف، این که زن را به کارهای سنگین و تلاشهای دشوار اقتصادی، اجتماعی یا سیاسی مجبور کنند، این را هم اسلام توصیه نکرده است. نظر اسلام، یک نظر میانه است. یعنی زن اگر فرصت و فراغت داشته باشد، بچه‏داری مانع او نشود، شوق و علاقه و نیرو و توان جسمانی داشته باشد و بخواهد وارد فعالیتهای اجتماعی و سیاسی و یا اقتصادی بشود، مانعی ندارد. اما اینکه مجبورش کنند، بگویند باید
حتما شما شغلی قبول بکنید، روزی فلان قدر کار کنید، تا درآمدی داشته باشید و بتوانید در خانوار و درآمد و هزینه آن، سهمی به عهده بگیرید، این را هم اسلام از زن نخواسته است. این را هم یک نوع تحمیل بر زن به حساب می‏آورد.
پس، در دیدگاه دوم که میدان فعالیت علمی، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و امثال اینهاست - به طور خلاصه گفتیم که نظر اسلام این است که بر زن نباید تحمیل و اجبار کرد، اما راه را هم جلوی زن نباید بست. اگر خانمها می‏خواهند وارد فعالیتهای اجتماعی و سیاسی بشوند، مانعی نیست. البته فعالیت علمی هم خیلی خوب است و ترجیح دارد. من توصیه می‏کنم، خانواده‏ها اجازه بدهند، دخترهایشان درس بخوانند. مبادا پدری یا مادری، از روی تعصب دینی خیال کنند که باید جلو دختر را بگیرند که تحصیلات عالیه نکند. نه، دین چنین چیزی نگفته است. دین، برای تحصیل علم، میان دختر و پسر فرقی نمی‏گذارد. اگر پسر شما، تحصیلات عالیه می‏کند، دختر شما هم تحصیلات عالیه کند. بگذارید دختران جوان ما درس بخوانند، علم بیاموزند، آگاهی پیدا کنند، به شأن خودشان واقف بشوند، قدر خود را بدانند، تا بفهمند که تبلیغات استکبار جهانی در زمینه زن، چقدر بی‏اساس و بی‏پر و پایه و پوچ است. در سایه سواد، می‏شود اینها را فهمید.
امروز، متدین‏ترین، انقلابی‏ترین، پاکترین، با ایمان‏ترین دختران و زنان جوان ما، در میان قشرهای تحصیلکرده هستند. کسانی که اهل تجمل و چسبیدن به زر و زیورآلات هستند، یا به طور کورکورانه و چشم بسته، می‏خواهند در لباس و پوشاک و وضع زندگی، از الگوهای غربی تقلید بکنند، غالبا آدمهایی هستند که سواد و معرفت و معلومات کافی ندارند. کسی که معلومات داشته باشد، می‏تواند رفتار خود را کنترل کند و با آنچه که حق و حقیقت و خوب است، تطبیق بدهد.
بنابراین، در میدان علمی، همه راهها باید باز باشد. دختران - حتی در روستاها - درس بخوانند. من توصیه می‏کنم، پدران و مادران بگذارند دختربچه‏هایشان به مدرسه بروند و سوادآموزی کنند. اگر استعداد و میل دارند، بالاتر از مراحل ابتدایی را هم بگذرانند و خودشان را به تحصیلات عالیه برسانند و تحصیلات دانشگاهی بکنند و جزو انسانهای باسواد و با معلومات در جامعه اسلامی ما بشوند.
دیدگاه سوم، نگاه به زن، به عنوان یک عضو در خانواده است. این، از همه مهمتر است. عزیزان من! در اسلام، به مرد اجازه داده نشده است که به زن زور بگوید و چیزی را بر زن تحمیل کند. برای مرد، حقوق محدودی در خانواده قرار داده شده است که از روی کمال مصلحت و حکمت است و به هر کسی گفته و تشریح شود، تصدیق می‏کند که در قبال او هم، از روی مصلحت، حقوقی برای زن قرار داده شده است. مرد و زن، هر کدام طبعیت و اخلاق و روحیات و غرایزی دارند، که مخصوص خودشان است. اگر از این خلقیات مخصوص مرد و زن، درست استفاده بشود، مرد و زن در خانواده یک زوج کامل و هماهنگ و مساعد را تشکیل می‏دهند. اگر مرد زیاده‏روی کرد، تعادل به هم می‏خورد. اگر زن هم زیاده‏روی کرد، باز تعادل به هم می‏خورد. اسلام در داخل خانواده، دو جنس را مانند دو لنگه یک در، مانند دو چشم در چهره انسان، مانند دو سنگرنشین در جبهه نبرد زندگی، مانند دو کاسب شریک در یک باب مغازه، قرار داده است. هر کدام، با طبیعت و خصوصیات و خصلتهایی، هم جسمش، هم روحش، هم فکرش، هم غرایزش و هم عواطفش مخصوص خود اوست. زن، مخصوص اوست، مرد هم مخصوص خود اوست. اگر این دو جنس، با هم که زندگی می‏کنند، با همان حدود و موازینی که اسلام معین کرده است، زندگی کنند، خانواده، یک خانواده ماندگار و مهربان و بابرکت و پرفایده خواهد شد.
امروز در دنیای غرب، خانواده، بنیاد بسیار سستی دارد. خانواده‏ها - بخصوص زنها - از جدایی و تلاشی رنج می‏برند، اگر خانواده‏ای، خدای نکرده متلاشی بشود، هم مرد و هم زن - هر دو - سرگردان و آواره و ناراحت می‏شوند و رنج می‏بینند؛ اما زن بیشتر رنج می‏بیند، در دنیای غرب، زنها دچار این رنجند؛ چون خانواده‏ها به آسانی به هم می‏خورد، متلاشی می‏شود و از بین می‏رود. گاهی خود زنها هم اقدام می‏کنند؛ اما خود آنها هم چوبش را بیشتر می‏خورند.
نکته مهم این است که در محیط خانواده - همان طور که گفتم - این دو عنصر و دو موجود، با خصوصیات خودشان، با هم هماهنگی و هم‏زیستی دارند، لیکن یکی از لحاظ جسمانی، ظرافت بیشتری دارد و یکی قویتر و گردن کلفت‏تر است. اگر قانون از زن دفاع نکند، ممکن است مرد نسبت به او تعرض کند، لذاست که قانون، در حمایت از بانوانی که تشکیل خانواده داده‏اند و داخل محیط خانوادگی خودشان هستند، وظایف بسیار سنگینی دارد. آن چیزی که ما در کشورمان باید به جدیت دنبال کنیم، این نکته است.
البته بعد از انقلاب، قوانین ازدواج و قوانین حمایت از خانواده، اصلاحات زیادی شده است؛ اما کافی نیست. آن چیزی که توصیه ما به همه دست‏اندرکاران است - چه آنهایی که در مجالسند، چه آنهایی که در دستگاه دولتی هستند، چه آنهایی که بر منابر خطابه و وعظ هستند، چه به خود زنها، این است که باید حمایت اخلاقی و قانونی از زن انجام بگیرد، تا مرد در محیط خانواده نتواند زورگویی کند، این، همان نقطه اساسی‏ای است که اسلام، مهمترین کار را در این بخش انجام داده است. و این همان نکته‏ای است که امروز در دنیای غرب، زنان دچار مظلومیت شدیدی هستند.
بعضیها، ظاهربین هستند، به محیط اجتماعی در غرب نگاه می‏کنند، می‏بینند که زنان می‏آیند و بدون هیچ پروایی راه می‏روند. خیال می‏کنند که اینها در داخل خانواده هم، همین‏طور بی‏پروا حرکت می‏کنند، این، اشتباه است. در محیط خانواده، به زنان خیلی ظلم می‏شود. اسلام، جلوی این را می‏گیرد، اگر در جامعه‏مان، در این زمینه کمبودی باشد، باید جلوی آن گرفته شود و حمایت قانونی از زن، با کمال قوت و شدت انجام بگیرد. البته در محیط اجتماعی، فعالیتهایی وجود دارد که زنان در آن فعالترند. خوب است به مناسبت روز ویژه پرستاران، اشاره‏ای به همین نکته بکنم. یکی از آن مسؤولیتها، مسؤولیت پرستاری است که از سابق، زنان در این مسؤولیت، بیشتر از مردان تلاش و فعالیت می‏کردند. کار بسیار مهمی هم هست و ارزش بالایی هم دارد.
بانوان عزیز و خواهران گرامی! آنچه مهم است، این است که امروز، اسلام با قوانین و معارف خود، کمر به حمایت از همه قشرهای جامعه ما - زن و مرد، روستایی و شهری، قشرهای مختلف، مخصوصا قشرهایی که ضعیفاند - بسته است. با یک نگاه دیگر، نظام اسلامی و احکام اسلامی، کمر به دفاع از مظلومان در همه دنیا بسته است. با این دیدگاه است که امروز، استکبار علیه نظام جمهوری اسلامی توطئه می‏کند. کمتر ماهی می‏گذرد که استکبار، با همه تشکیلات و دستگاهها
و کمپانیها و یا مغزهای مزدور و مؤسسات طراحیش - که دائما مشغول طراحی توطئه علیه ملتها و دولتهای آزاد هستند - درصدد ضربه زدن و توطئه علیه نظام جمهوری اسلامی نباشد. گاهی هر هفته و گاهی هر روز است و به طور مستمر ادامه دارد.
به فضل پروردگار، با همه تلاشی که استکبار کرده است، به خاطر همین اجتماعات، همین همدلی‏ها، همین همبستگی ها همین آگاهیهایی که بحمداللّه‏، زن و مرد در کشور ما از آن برخوردارند، همه تلاش استکبار علیه جمهوری اسلامی، ضایع و باطل شده است و در میدان مقابله با این ملت بزرگ، بارها و بارها، بینی استکبار به خاک مالیده شده است.
در این زمینه، بیش از همه، آگاهی و حضور مردم در میدانهای مهم اجتماعی و سیاسی، نقش داشته است و شما خانمها در این مورد، تأثیر زیادی داشتید و باز هم دارید. امروز بحمداللّه‏ در همه کشور، دانشگاه و حوزه علمیه هست و دختران جوان، در حوزه‏های علمیه و دانشگاهها درس می‏خوانند و در بخشهای مختلف، علم‏آموزی می‏کنند و آگاهی کسب می‏نمایند. تا وقتی این زوجهای جوان، پرشور، دارای آگاهی، با اراده، با محبت - که در جامعه ما بحمداللّه‏ فراوان است - وجود داشته باشد، استکبار، آمریکا و دشمنان ریز و درشت این ملت، نسبت به این کشور، هیچ غلطی نمی‏توانند بکنند.
توصیه‏ای که می‏کنم، این است که خواهران و دختران عزیز من! این آگاهیها را بیشتر کنید. کتاب، مطالعه، دقت، تحقیق، درس، ورود در مسایل مورد ابتلای روز و اهتمام به کارهای دینی، جزء وظایف حتمی و مسلمی است که امروز زنان کشور، باید خودشان را مثل مردان موظف بدانند. شما هستید که فرزندان صالحی را تربیت می‏کنید. شما هستید که همسران خودتان را برای ورود در میدانهای خوب تشجیع می‏کنید. بسیاری از زنان، شوهران خودشان را بهشتی می‏کنند و آنها را از مشکلات دنیا و آخرت نجات می‏دهند. چنین ارزشی را، کار و تلاش و آگاهی و موضعگیری زن دارد.
منبع: ماهنامه پیام زن، شماره 56