نویسنده: دکترمحمدرضا اصلانی (همدان)
Tazriq
معادل‌های دیگر: سهوالسان، مسلوب المعانی، نقائضتزریق از ریشه‌ی عربی زرق به معنی ریا، دروغ و نفاق، دروغ بستن بر کسی و یا آمیختن شیر با آب ساخته شده است. در اصطلاح ادبی تزریق به نوعی شعر مهمل گفته می‌شود که در دوره صفویه در ایران رواج داشت. برخی از تذکره‌نویسان این گونه شعرها را مسلوب‌المعانی و سهوالسان نامیده‌اند.
گویند دلالی به نام تزریقی اردبیلی، از اهالی شماخی، اولین کسی بود که شعر تزریق سرود. سام میرزا در کتاب تحفه‌ی سامی این بیت را از او نقل کرده است.
روم در پشت کوهی همچو اشتر خار می‌بینم *** ز شادی بشکفم چون گل که در گلزار می‌بینم
بیشتر افرادی که بعدها تزریق سرودند، پیشه‌ی شاعری نداشتند و در نقش مقلد، مسخره، ندیم و دلقک دربار از سر تفنن برای خنداندن شاه و درباریان یا مسخره کردن دیگر شاعران شعر تزریق می‌سرودند.
طرزی افشار جزو معدود کسانی بود که با سرودن تزریق در شعر راهی نومی جست و به نوعی سعی در بیان دردهای اجتماعی داشت. به همین دلیل در مورد خود گفت:
به طرز طرز طرزی طرزیدن نه تحقیق است *** که طرزیدن به طرز طرزی محض تزریق است
طرزی افشار در بیت‌های زیادی با استفاده از واژه‌سازی از مصادر جعلی تزریق سرود.
مرا آن سخت دل می‌امتحاند
چو خوشیم سست پیمان می‌گماند
چو مهر آسمانیده است در سن
ولی دردا که می‌نامهرباند
قیامت می‌عیاناند به چشمم
قیام قامتش چون می‌نهاند
ملعماتی که مُهری عرب، ملک‌الشعرای شاه سلطان حسین صفوی با معرف نمودن واژگان فارسی و ترکی، با رعایت قواعد دستوری زبان عربی ساخت شیوه‌ی دیگری در تزریق بود.
لی دلبر آب الحیات خرم سرو روانه
نارالخلیل عذاره والخط بوی دخانه
مشکین سلاسل زلفه لما پریشنها الصبا
فتری کدسته سنبل واکرده فی دامانه
سگ لوند قزوینی، محمود زهگیر، حسین مشرفی اصفهانی، هدایت‌الله رازی و سیمایی مشهدی از دیگر تزریق‌سرایان هستند.
منبع مقاله :
مهدوی زادگان، داود؛ (1394)، فقه سیاسی در اسلام رهیافت فقهی در تأسیس دولت اسلامی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ اول
