حسادت به نوزاد جدید

 1 تا 4 سالگی
با وجود شواهد متضاد ولی رو به تزاید- شكم برآمده مامان، وجود تخت جدید نوزادی در منزل، اسباب‌بازی‌های تازه و پوشكهای كوچكتر- فرزند شما تا زمانی كه نوزاد واقعاً از در منزل وارد می‌شود، اسرار نهفته در آنها و كاربردشان را در نخواهد یافت و البته با وجود ناباوری كودك بزرگتر، نوزاد معمولاً در چنین شرایطی، كوك نوپا با خود می‌اندیشد: «این چه موجودی است كه وول می‌زند و داد و فریاد راه می‌اندازد و گاهی هم بدبوست و چرا پدر و مادرم تصمیم گرفته‌اند در منزل من- و حتی شاید در اتاق من زندگی كند؟» این سر درگمی ممكن است كودك را به تناوب بسیار عصبانی و یا بسیار حامی و حفاظت كننده نماید. در هر صورت، برای پیشگیری از حسادت شدید راه و روشهایی وجود دارد؛ اگر چه كودك بزرگ‌تر همیشه و همیشه نسبت به فرزندان كوچكتر، حسادت مختصری خواهد داشت (و یا در نهایت قضیه بر عكس می‌شود). بالاخره هر چه باشد، خوب یا بد، من خود بزرگ‌ترین فرزند از سه فرزند خانواده‌ام و هنوز گاهی حسادت در من خودی نشان می‌دهد!

تشویق پدر به همكاری

حتی اگر پدر تعطیلات آخر هفته را به خوشگذرانی در بیرون از منزل می‌گذراند و كارهای دشوار را بر دوش مامان می‌گذارد، او را به همكاری در انجام كارها وادار و فرزند بزرگتر را به عنوان دستیار دستیار توانای او، تعیین كنید. شوهر و فرزندان من، هنگام شیر دادن من به نوزاد، در كارهای خانه كمك می‌كردند - به این ترتیب هم كارهای منزل انجام می‌شد و هم آنها می‌توانستند در موارد مختلف با هم گفتگو كنند (چرا آسمان آبی است؟ چطور برای شام كیك شكلاتی درست كنند و...) این نوع پیوندها، هنگام ورود نوزاد جدید به جمع خانواده، اهمیت زیادی پیدا خواهند نمود.

در زمان بارداری

در زمان حاملگی، در صورت امکان
مراجعه به پزشك برای معاینات دوره‌ای، فرزند بزرگ‌ترتان را با خود ببرید تا مثلاً هنگام سونوگرافی بتواند خواهر یا برادرش را در نمایشگر ببیند و صدای قلبش را بشنود. حتی می‌توانید تصویر اسكن شده خودش - هنگام جنینی - را به او نشان دهید و از احساس خود هنگام در شكم داشتن او صحبت كنید. بسیاری از بیمارستانها «برای خواهر یا برادر بزرگتر» برنامه‌هایی ترتیب می‌دهند. در طی این دوره، كودك به گردشی در بیمارستان برده می‌شود و می‌تواند دوره مراقبت از نوزاد را بگذراند و برای نوزاد هدیه‌ای درست كند.

پرخاشگری

اگر كودك نوپای شما به شدت - و حتی با خشونت - به نوزاد تازه متولد شده حسادت می‌كند، مشكل بزرگتری پیش رو دارید. چنانچه كودك بزرگتر نوزاد را گاز می‌گیرد و به عبارتی او را آزار می‌دهد، باید به سرعت وارد عمل شوید. ابتدا بلافاصله نوزاد را از دسترس او دور كنید. سپس كودك را در منطقه محروم‌سازی» قرار دهید و با آرامش، نه با داد و فریاد، به او بفهمانید اجازه نمی‌دهید به نوزاد آسیبی برساند. البته، ممكن است كودك نو پا به منظور انتقام‌گیری مرتكب چنین عملی نشده باشد، بلكه عمل او واكنشی به كشیده شدن موهایش توسط نوزاد بوده است (كه برای نوزاد عملی طبیعی است). برای كودك نوپایتان كلاسی بگذارید و «تنها راههایی كه اجازه داریم به نوزاد دست بزنیم» را به او آموزش دهید و طی هفته‌های آتی، اطمینان حاصل كنید كه فرزند نوپایتان هرگز با نوزاد تنها نماند. دقت كنید این عدم اطمینان را به وضوح نشان ندهید. به خاطر داشته باشید، فرزند نوپایتان ممكن است به دنبال جلب توجه شما باشد و یا شاید به زمان اختصاصی بیشتری با شما نیاز داشته باشد. در صورت تكرار جمله‌ها، با یك متخصص و مشاور مشورت كنید.

اولین دیدار

هنگام اولین دیدار كودك نوپا از نوزاد در بیمارستان (ابتدا قوانین بیمارستان را مورد بررسی قرار دهید)، ابتدا برای كودك نوپا ابراز احساسات كنید و بعد برادر یا خواهر نوزادش را به او نشان دهید و درباره «خواهر جدیدش» و نه «نوزاد جدید» با او صحبت كنید. اجازه دهید هر عمل عاری از خطری را كه میل دارد با نوزد انجام بدهد- حتی اگر میل دارد تنها نگاهی به او بیندازد و بعد به بازی با اسباب‌بازی‌اش بپردازد، اشكالی ندارد. اگر می‌خواهد دست یا پای نوزاد (را به آرامی) نوازش كند و یا با كمك شما كه سر نوزاد را نگه داشته‌اید، او را در آغوش بگیرد، باز هم اشكالی ندارد. اجازه دهید كودك نوپا، خود روند كار را تعیین كند.

كمك كردن

اجازه دهید فرزند بزرگتر در نگهداری نوزاد به شما كمك كند. مهم این است كه او احساس كند بخشی از روند مراقبت از نوزاد است. (در نظر داشته باشید، بعضی از كودكان اصلا دوست ندارند بخشی از این روند باشند. آنها را مجبور به این كار نكنید). شستن شكم نوزاد هنگام حمام كردن او، آوردن یك پوشك، پیدا كردن اسباب‌بازی جدید نوزاد - همه این كارهای كوچك، كمكهای مؤثری برای شما هستند. در حقیقت، از تمایل او به انجام تمام كارهای نوزاد شگفت‌زده نشوید؛ حتی ممكن است پس از چند هفته بخواهد به شما یاد بدهد چگونه این كارها را «درست انجام بدهید».

هنگام شیر دادن از پستان

در صورت تغذیه نوزاد از شیر پستان، فرزند نوپایتان ممكن است از این تماس فیزیكی نزدیك احساس حسادت نماید. او را دعوت كنید نزدیكتان بنشیند. بگذارید در حالی كه برایش قصّه می‌گویید، پای نوزاد را نوازش كند - و یا اگر احساس می‌كنید این كار گول زدن اوست، با او به تماشای برنامه تلویزیونی مورد علاقه‌اش بنشینید و درباره آن حرف بزنید و بگذارید احساس كند به اندازه ی نوزادی كه در آغوش شما قرار دارد، برایتان اهمیت دارد.

شیر نوزاد

بعضی كودكان نوپا با مشاهده شیرخوردن نوزاد، ممكن است دلشان بخواهد دوباره به آنها شیر بدهید و حتی ممكن است بخواهند پستان را كمی بمكند. من برای یكی از فرزندانم كه چنین تقاضایی نموده بود، اندكی شیر در یك لیوان دوشیدم. او به محض سر كشیدن شیر، لیوانی از آب میوه خواست - و دیگر هیچ وقت نخواست به او شیر بدهم! اگر از انجام این كار احساس خوبی در خود نخواهید داشت و یا در صورت عدم تأثیر آن، برایش شرح دهید كه شیر موجود در پستان مخصوص نوزاد است. به او بگویید او هم یك بار از این نوع غذا استفاده كرده است و حالا كه بزرگ‌تر شده، می‌تواند نوشیدنیهای زیاد دیگری بیاشامد. به او اطمینان دهید كه این نوزاد نیز قرار نیست تا ابد از پستان شیر بخورد و خود او هم دیگر بزرگتر از آنی است كه از پستان تغذیه شود.

ایجاد تعادل

برای فرزند بزرگترتان وقت مناسبی اختصاص دهید. گاهی ممكن است مجبور شوید در مقابل وسوسه و حتی دلشوره انجام كارهای بیشمار نظیر شستشوی لباسها و یا نظافت منزل، مقاومت و قول خود را برای بردن فرزند بزرگتر به پارك عملی كنید. گروهی از متخصصان اظهار می‌دارند برای هر فرزند وقت جداگانه‌ای اختصاص دهید. ولی راستش را بخواهید، اگر مادر چهار فرزند باشید و پدر و مادرتان هم دور از شما و در شهر دیگری زندگی كنند، چنین كاری تقریباً غیر ممكن است. من كه برای انجام هر كاری مجبور بودم یكی دوتایشان را با خود همراه ببرم. فرزند شما با تولد نوزاد جدید دارای خواهر یا برادری شده است كه تا همیشه با او خواهد بود. پس بهتر است به زندگی دسته‌جمعی عادت كند. ولی دقت كنید، به همان اندازه كه هنگام بردن نوزاد نزد پزشك، فرزند بزرگتر را با خود می‌برید، تا حد ممكن، هنگام بیرون بردن فرزند بزرگتر، نوزاد را نیز با خود همراه ببرید!

آشنایی با بقیه همبازیها

مطمئن شوید كه فرزند شما با سایر افرادی كه در زندگی او حضور دارند و ممكن است از او مراقبت ویژه‌ای به عمل آورند و به او توجه مخصوص داشته باشند، به آسایش و آرامش برسد. مثلاً در مورد فرزند اولم، هیچ كس نمی‌توانست بدون بلند شدن صدای جیغ و فریاد وحشتناك او، به او نزدیك شود. به خاطر می‌آورم چند سال پیش هنگام نه ماهگی بارداری دوم، در حالی كه به سختی قادر به حركت بودم، در سفری به كنار دریا همراه با پدر و مادر و خواهرهایم، در آن گرمای حدود چهل درجه، یك هفته طول كشید تا فرزند اولم دریافت این افرا د برای بازی و سرگرم كردن او در آنجا حضور دارند. این امر، ورود فرزند دوم را به خانواده بسیار ساده‌تر كرد، چون در صورت سرگرم و گرفتار بودن مادر، كودك بزرگتر می‌توانست نزد مادر بزرگ برود و با او سرگرم شود!

اسباب‌بازیهایی برای همه

ملاقات كنندگان كه به دیدار مادر و نوزاد می‌آیند، باید بدانند كه فرزندان بزرگتر هم به توجه نیاز دارند. من خود شخصاً از این مسئله آگاهی نداشتم، ولی یكی از دوستان خوبم از این امر درك و اطلاع كافی داشت و هنگام ملاقات من در بیمارستان، علاوه بر دخترم، برای پسر بزرگترم نیز یك اسباب‌بازی هدیه آورد. به این روش، پسرم بلافاصله احساس اهمیت زیادی نمود و كامیون اسباب‌بازی جدید- و نیز خواهر كوچولویش را با افتخار به دیگر ملاقات‌كنندگان نشان می‌داد.

در آغوش بگیرید و آواز بخوانید
كودك نوپای خود را وادار كنید به آموختن آوازها و اشعار كودكانه و بازیهایی كه به آنها كاملاً وارد است و می‌تواند به نوزاد نیز بیاموزد، به شما كمك كند. به كودك نوپا این فرصت را بدهید كه گاهی در حالی كه نوزاد را در آغوش دارد، برایش اشعار كودكانه‌ای بخواند. بدین منظور، نوزاد را در حالی كه بالشی زیر سر دارد، در دامان كودك قرار دهید. در آغوش گرفتن نوزاد و آواز خواندن برای او، فرزند نو پا یا پیش‌دبستانی شما را واقعاً به فضای جدید خانه و نوزاد مأنوس می‌كند. كوچولوهای من صمیمانه علاقه داشتند اسباب‌بازیهای خود را به نوزاد جدید نشان بدهند و اجازه دهند لحظه‌ای آنها را لمس كند و خطاب به او بگویند: «تو هم هر وقت همسن من شدی، می‌توانی با این بازی كنی» فقط هنگام انجام چنین فعالیتهایی، مراقب بچه‌ها باشید!
منبع مقاله :
كندی، میشل(1392)؛ حسادت، برگردان: زهرا جعفری، مشهد: به نشر انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ دوم.