نویسنده: سید حسین بحرینی
هر چقدر انسان بیشتر خود را در خانه احساس کند نیاز کمتری به منابع اطلاعاتی آگاهانه طراحی شده در محیط کالبدی دارد. در کانون زیستی پیش از انقلاب صنعتی تابلوی کنترل ترافیک، علائم شناسائی، چراغ راهنمایی و مراکز اطلاعاتی وجود نداشت. مردم یکدیگر را می‌شناختند، قواعد زندگی روشن بود و شکل محیط تجلی کالبدی آن قواعد بود. تنها تازه واردین بودن که ممکن بود سرگردان شوند. امروز ما در شهرهای خود بیگانه‌ایم، نمی‌دانیم و نمی‌توانیم ببینیم چگونه فعالیتها انجام می‌گیرد. خیابانها مملو از پیامهای ضد و نقیض است. استفاده از تابلو در فضاهای شهری از کنترل خارج شده و بجای اینکه به روشن کردن معنی محیط کمک کنند آن را مخدوش کرده‌اند. در شهرهای امروز ذهن بیننده با انبوهی از اطلاعات که برای جلب توجه وی رقابت می‌کنند، خسته و آزرده شده و قدرت او با پیامهای گوناگون تبلیغاتی که اکثراً ربطی به مقاصد وی ندارند مورد تجاوز قرار گرفته است.
ولی با وجود این اطلاعات اصلی مورد نیاز در اختیار شهروندان قرار نمی‌گیرد. معرفی فعالیتها و خدمات عمومی خیلی ضعیف انجام می‌گیرد. شکل ارتباطی ندرتاً بیانگر فعالیتی است که قرار است معرفی شود. ماوراء هرج و مرجی که هم اکنون در مورد اکثر تابلو و علائم شهری وجود دارد، این وسائل با امکانات خود موقعیتی را فراهم می‌کنند که از طریق آن می‌توان بهبود عمده‌ای در فضاهای عمومی داد. یک نظام اطلاعاتی خوب اعم از اینکه عمومی باشد یا خصوصی، می‌تواند بطور قابل ملاحظه‌ای خوانایی و رسایی محیط را ارتقاء بخشد. نظام اطلاعاتی محیطی قادر است ساختار فعالیتهای شهر را متجلی سازد. علائم و تابلوها می‌توانند وسیله‌ای باشند برای بیان مستقیم نظرات شخصی و گروهی. بنابراین در حالی که علائم و تابلوهای شهری وسائل بالقوه قدرتمندی برای معنی دارتر کردن و جذاب‌تر کردن شهر هستند، لیکن عمدتاً مورد بی‌اعتنایی قرارگرفته‌اند. در ضمن پربودن فضاهای شهری از علائم و تابلوهای گوناگون، کمبود، نقص و عدم همخوانی اطلاعات به خوبی مشهود است. خصوصاً در مورد بزرگراهها که دادن اطلاعات صحیح و به موقع به رانندگان و عابرین در آنها اهمیت حیاتی پیدا می‌کند، مشکلات فوق بیشتر به چشم می‌خورد.
تابلوها ممکن است اندازه‌ها، رنگ‌ها و اشکال گوناگون بخود بگیرند و از مواد و مصالح مختلف و نورهای متنوع جهت جذاب کردن آنها استفاده شود. پیام می‌تواند به صورت نوشتاری، تصویری، حجمی و یا ترکیبی از اینها نشان داده شود. گرچه در بعضی موارد ممکن است از روش تجریدی(1) برای انتقال پیامهایی بهره گرفت، لیکن در مورد خدمات عمومی نظیر تلفن، پُست، آتش نشانی و نیروهای انتظامی لازم است با صراحت و روشنی این اطلاعات در اختیار شهروندان قرار داده شود.
بهر حال با توجه به عوامل زیر می‌توان به بررسی و ارزیابی وضع موجود علائم و تابلوها در منطقه پرداخت. مکان و موقعیت، اندازه، تعداد، شکل، رنگ، محتوای پیام، ارتباط و هماهنگی با نما و شکل بنا، انطباق با فعالیت مربوطه، نحوه استفاده از نور، مواد بکار گرفته شده و کیفیت نگهداری. بر اساس این ارزیابی نقاط ضعف و قوت علائم و تابلوها مشخص می‌شود که در مراحل بعدی به ارائه راه حل جهت حل مسائل مربوطه و بهبود کیفیت آنها پرداخته می‌شود.
با توجه به اینکه علائم و تابلوها از یکطرف عامل مهمی در شکل‌گیری سیما و نماهای شهری بوده و از طرف دیگر نقش تعیین کننده‌ای در انتقال اطلاعات و بنابراین عملکرد شهر دارند، بنابراین تصمیم گیری در مورد آنها حائز اهمیت می‌باشد. در این راه باید تلاش نمود یک نظام اطلاعاتی منسجم و منطبق با فرهنگ جامعه تدوین و به مورد اجرا گذاشته شود. از تراکم بیش از حد علائم و ایجاد اغتشاش، استفاده بی‌رویه از آنها، عدم توجه به مکان و سایر خصوصیات آنها باید جلوگیری به عمل آید. قانونمند کردن استفاده از علائم و تابلوها و در نظر گرفتن آنها به عنوان جزئی از معماری بنا یا فضا می‌تواند در رفع مشکلات و نارسائیهای موجود مؤثر باشد. از آنجائی که بخش اعظم فعالیتها و فضاهای شهری امروز از طریق اتومبیل مورد استفاده قرار می‌گیرد، لذا باید سعی شود تابلوها و علائم مربوطه از نظر اندازه، رنگ، جهت، مکان، تعداد، نور و قابلیت رؤیت متناسب با خصوصیات اتومبیل طراحی و نصب گردد.
پی‌نوشت‌ها:
1. Abstract
منبع مقاله :بحرینی، حسین (1393) فرآیند طراحی شهری، تهران: مؤسسه انتشارات دانشگاه تهران، چاپ نهم.
.jpg "چگونه ماهی تازه را پاک کنیم؟")
