ضعف کتابخوانى از چیست؟

ضعف کتابخوانى در کتابخانه هاى بى بضاعت مدارس ریشه دارد ؟

به عقیده کارشناسان تشویق به کتابخوانى و مطالعه کتب غیردرسى باید در مدرسه اتفاق بیفتد، این در حالى است که ۶۰درصد مدارس کشور کتابخانه ندارند.

فضایى که از ترکیب دو واژه «کتابخانه مدرسه» در ذهن مجسم مى شود، چند قفسه خاک خورده است با کتاب هایى که ظاهراً تاریخ مصرف آنها سال هاى قبل تمام شده و قفل هایى که روى تک تک قف سه ها به نشانه دست زدن به کتاب ها فقط با اجازه مسئول کتابخانه مقدور است.

شاید به نظر برسد این فضاى ترسیم شده متعلق به سال ها و دهه هاى قبل باشد، اما ظاهراً گذشت دهه ها و سال ها نه قفل این قفسه ها را گشوده و نه خاک لابه لاى صفحات کتاب هایمان را در کتابخانه هاى مدارس رُفته.

به گواه آن نیز باید گفت: هم اکنون نه آمارى از سرانه مطالعه بین دانش آموزان در دست داریم و نه نیازسنجى کرده ایم که چه کتابى را باید با چه مضمون و محتوایى در دسترس بچه ها قرار دهیم. در شرایطى که تقریباً ۶۰ درصد مدارس کشور از وجود کتابخانه بى نصیب اند و کمتر از یک درصد کتابخانه هاى مدارس به دست کتابداران اداره مى شود، آن هم کتابدارانى که بیشتر آنها فاقد مهارت و تخصص لازم اند، وضعیتى حاکم مى شود تا بى انگیزگى اغلب دانش آموزان را در حوزه کتاب و کتابخوانى شاهد باشیم.

دکتر «علیرضا شریفى» عضو پژوهشگاه تعلیم و تربیت نیز در این باره به «ایران» مى گوید: «نکته قابل تأمل در بحث کتاب و کتابخوانى این است که هنوز بخش عمده اى از مدارس ما فاقد کتابخانه اند.

مدارسى هم که کتابخانه دارند از فضاى فیزیکى مناسب و اتاق مطالعه که از ملزومات ضرورى یک مدرسه است بى بهره اند. ضمن آن که کتاب موجود در کتابخانه هاى مدارس تنوع و جذابیت لازم را ندارند، همچنین ساز و کارى که براى آموزش در مدارس در پیش گرفته ایم تمرکز محور است،

به این معنى که کتب درسى در مرکز آموزش ها قرار مى گیرد و معلم ناچار است که فقط اطلاعات کتاب را به بچه ها انتقال دهد، بنابراین دست معلم و دانش آموز براى یافتن مطالب جدید پیرامون مباحث درسى بسته مى شود و خواه ناخواه کتاب غیردرسى کتابخانه نیز بدون طرفدار و خواننده باقى خواهد ماند.

وى خاطرنشان مى کند:
«مطالعه کتب غیردرسى قاعدتاً باید در مدرسه اتفاق بیفتد، اما برنامه فشرده درسى در مدارس ما عملاً وقت آزاد براى دانش آموز باقى نمى گذارد، ضمن آن که در مدرسه نمى آموزیم که مطالعه غیردرسى هم مى تواند بخشى از تکالیف درسى قلمداد شود، این بى توجهى موجب مى شود بچه ها حتى در اوقات فراغت شان به سمت مطالعه کتاب نروند، البته اگر بخواهیم به نیازهاى امروز نسل دانش آموز توجه کنیم باید از خلأ بزرگى در مدارس صحبت شود که آن نبود کتابخانه دیجیتالى است.

مى توان گفت:
در این باره نظام آموزشى ما عملاً کارى انجام نداده است. باید بدانیم که بچه ها به فضاى مجازى علاقه زیادى نشان مى دهند که مى توان از همین علاقه مندى بهره گرفت و کتاب هاى مورد نیاز آنها را در چارچوب مجازى که هزینه کمترى هم نیاز دارد پاسخ داد. بنابراین همه این عوامل در کنار هم موجب شده است که سرانه مطالعه در بین دانش آموزان بسیار ناچیز تخمین زده شود.» محتواى کتابخانه ها با کتب درسى همسو مى شود
 

«براى انس و الفت بیشتر دانش آموزان بویژه دانش آموزان مقطع ابتدایى و همین طور مشارکت بیشتر معلمان در امر کتاب و کتابخوانى در سال تحصیلى جارى ۱۴ هزار کتابخانه کلاسى در مدارس مقطع ابتدایى کشور ایجاد مى شود. ضمن آن که ۸۵ هزار کتابخانه کلاسى موجود نیز ساماندهى خواهد شد. همچنین محتواى کتابخانه ها با محتواى کتب درسى دانش آموزان همسو مى شود.»

وى همچنین از تخصیص اعتبار ۵میلیارد تومانى براى تجهیز کتابخانه هاى مدارس کشور خبر مى دهد و مى افزاید: در تفاهمنامه اى که بزودى بین وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى و همین طور وزارت آموزش و پرورش منعقد خواهد شد، کتابخانه هاى مدارس راهنمایى و متوسطه کشور تجهیز مى شود، ضمن آن که در این طرح اولویت با کتابخانه هاى مدارس شبانه روزى مناطق محروم کشور و مدارس شاهد خواهد بود.

البته شناسایى و تجلیل از دانش آموزان مؤلف نیز یکى دیگر از طرح هایى است که با هدف ترویج فرهنگ کتابخوانى در بین دانش آموزان اجرا مى شود. برهمین اساس، در هفته کتاب در همه استان هاى کشور از دانش آموزان صاحب تألیف تقدیر خواهد شد. در همین باره به طور نمادین از ۴۰ دانش آموز مؤلف در تهران تقدیر مى شود.»

پناهى روا با اشاره به تجهیز کتابخانه هاى مدارس کشور به نرم افزار سامانه مدیریت توضیح مى دهد: «همزمان با هفته کتاب ۳۰ هزار مدرسه راهنمایى و متوسطه در مناطق مختلف کشور به نرم افزار سامانه مدیریت کتابخانه مجهز مى شوند. با نصب این نرم افزار مى توان در هر کتابخانه به طور جداگانه براى نخستین بار نیاز دانش آموزان را در حوزه هاى مختلف سنجید و براساس آن برنامه ریزى کرد.»

وى توسعه و تقویت کتابخانه هاى متمرکز دانش آموزان را در سطح مناطق خاطرنشان مى کند و مى گوید: «در برخى از مناطق کشور همه مدارس به کتابخانه دسترسى ندارند بر همین اساس کتابخانه اى منطقه اى شکل مى گیرد تا دانش آموزان چند مدرسه به طور مشترک از آن استفاده کنند،

این مسئله بویژه در مناطق دورافتاده و محروم کشور بیشتر دیده مى شود، بر این اساس یکى از طرح هایى که در سال تحصیلى جارى با هدف ارتقاى فرهنگ کتاب و کتابخوانى در مدارس کشور اجرا مى شود تقویت کتابخانه هاى متمرکز است.

همچنین طرح وجین کردن کتاب ها در برخى مناطق کشور اجرا نیز خواهد شد. در وجین کردن کتاب ها بسیارى از کتب قدیمى فرسوده و غیرقابل استفاده از رده خارج و کتب نو جایگزین آن خواهد شد.»

معاون دفتر توسعه فعالیت هاى فرهنگى آموزش و پرورش در پاسخ به این سؤال که چه تعداد از مدارس فاقد کتابخانه و کتابدار است، توضیح مى دهد: «یکى از مشکلات ما در حوزه کتاب و کتابخانه هاى مدارس کمبود شدید کتابداران باتجربه و متخصص و مجهز به علم روز است.

در حال حاضر ۴۱ هزار و ۳۸۶ مدارس کشور داراى کتابخانه اند، به این معنى که فقط دانش آموزان ۴۱‎/۸۷ درصد مدارس کشور به کتابخانه آموزشگاهى دسترسى دارند. ضمن آن براى ۴۱ هزار و ۳۸۶ کتابخانه در مدارس فقط ۴ هزار و ۴۰۰ کتابدار فعال هستند که متأسفانه بیشتر آنها نیز فاقد تخصص لازم اند که این مسئله در ترغیب دانش آموزان به سمت و سوى کتابخوانى اثر نامطلوب بر جاى مى گذارد.»

وى مى افزاید: «در حال حاضر به ازاى هر دانش آموز ۳‎/۶۴ کتاب در مدارس وجود دارد که باید این میزان افزایش یابد. بنابراین براى ایجاد انگیزه در دانش آموزان و براى افزایش سرانه مطالعه باید علاوه بر تجهیز کتابخانه هاى آموزشگاهى، کتاب هاى آنها وجین شده و کتابداران فعال و متخصص در مدارس به کار گرفته شوند. ضمن آن که ایجاد محیط شاد در کتابخانه ها رغبت حضور در کتابخانه و استفاده از آن را در بین بچه ها افزایش مى دهد که باید این مسئله نیز مورد توجه جدى قرار گیرد.»

نویسنده: بخشی از این متن  را خانم شهناز سلطانى نوشته است .

منبع: بخش تحلیل و تولید موسسه فرهنگی راسخون