نویسنده: ویلیام برینِر
مترجم: امیر مازیار
مترجم: امیر مازیار
بلندترین قلّه از دو قلّه‌ی رشته‌ای از کوه‌های آتشفشانیِ اکنون خاموش، در شمال شرقی ترکیه‌ی امروزی و جنوب ارمنستان کنونی، مسیحیان و یهودیان کوه آرارات را با ماجرای طوفان و کشتی نوح در کتاب مقدس (پیدایش، 6-9) می‌شناسند. عرب‌ها این کوه را با عنوان «جبل الحارث» و ترک‌ها با نام «بیوک آغری داغ» و ایرانیان به اسم «کوه نوح» می‌شناسند. ارامنه آن را «کوه مَسیس» یا «مَسیک» می‌خوانند و نماد ملی خود می‌دانند، اما تا حدود قرن دوازدهم میلادی آن را توقفگاه کشتی نوح نمی‌دانستند.
در سنت اسلامی اشاره‌ای به کوه آرارات نمی‌شود، چرا که در آیه‌ی 44 هود آمده است: «و [کشتی نوح] بر جودی قرار گرفت»؛ جودی را امروزه «جودی داغ» می‌نامند. این کوه در حدود چهل کیلومتری شمال شرق جزیره ابن‌عمر (امروزه جیزره) در ترکیه، درست در شمال مرز با عراق و به فاصله حدوداً سیصد کیلومتر در جنوب شرقی آرارات قرار دارد. در مجاورت آن شهر ثَمانین (در عربی به معنای هشتاد) قرار دارد، که گمان می‌رود وجه تسمیه‌ی آن هشتاد مسافر کشتی نوح است که از طوفان نجات یافتند.
تلاش‌ها برای مکان‌یابی آراراتِ مذکور در کتاب مقدس به واسطه‌ی نام‌ها و مکان‌های متعدد توقفگاه کشتی نوح در زبان‌ها و سنت‌های دیگر پیچیدگی یافته است. اغلب از نظر دور مانده است که متن کتاب مقدس، که الهام بخش جست‌وجوهای مکرر برای بقایای کشتی نوح بوده است، به روشنی بیان می‌کند که «کشتی نوح بر کوه‌های آرارات متوقف شد» (پیدایش، 8: 4). هنگامی که طوفان فرو نشست. در زبان آرامیِ ترگوم‌هایِ یهودی و در سریانی «کوه‌های آرارات» به «توره قَردو» ترجمه شده است. واژه‌ی اخیر در فرهنگ جغرافیایی مشهور یاقوت (د. 626)، معجم البلدان (56/4)، به شکل «قَردا» آمده است. یاقوت جایگاه آن را در جنوب آرارات فعلی می‌داند و می‌گوید: «[جودی]... کوهی است که بر جزیره‌ی ابن‌عمر مشرف است و در جانب شرقی دجله در ناحیه موصل قرار دارد» (144/2، ذیل الجودی) و از این‌رو در منطقه قَردُوی باستان واقع است. برخی پژوهشگران این نام را با Gordyene پیوند داده‌اند که عنوان یونانی کلّ این منطقه است و عموماً با کردها مرتبط می‌شود که ظاهراً گِزنفون (د. حدود 350 ق.م) حضور آنها را در این منطقه تأکید کرده است. البته حرف ق/ک در ابتدای واژه‌های قردو/کرد، مشکلی را برای پژوهشگران [در چگونگی تبدیل این واژه‌ها به هم] ایجاد کرده است و آنها اکنون بر این نظرند که کردها از شرق آمدند جانشین مردمان اولیه‌ی این ناحیه شدند که قَردو نام داشتند.
مکان آرارات بی‌شک با حکومت باستانی اورارتو (آرارات در عبری کهن) مرتبط است. اورارتو که بر عمده‌ی ناحیه‌ی شرق ترکیه امروزی از قرن نهم تا هفتم ق‌م حکومت داشت، برای تسلط بر این منطقه با آشوری‌ها رقابت می‌کرد تا زمانی که بر اثر ضعف حاصل از جنگ مداوم با همسایگانشان در 612 ق‌م به تصرف مادها درآمد. بنابراین، دیدگاه رایج این است که عبارت «کوه‌های آرارات» در کتاب مقدس، در واقع به کل منطقه‌ی سلسله کوه‌های واقع در حکومت اورارتو اشاره می‌کند، که هم کوه جودی و هم کوه آرارات را شامل می‌شود. (نیز نک. جودی)
منابع تحقیق:
خواننده گرامی! منابع مقاله را در نسخه ی چاپی ملاحظه فرمایید.
منبع مقاله :
مک اولیف، جین دَمن؛ (1392)، دائرةالمعارف قرآن (جلد اول آ-ب)، ترجمه‌ی حسین خندق‌آبادی و دیگران، تهران: انتشارات حکمت، چاپ اول.
