نویسنده: محسن اخباری
دوران هشت‌ساله دفاع مقدس، تاریخی عبرت‌آموز و ماندگار از ایثار و رشادت‌های مردم ایران رقم زد که برای همیشه جاودانه خواهد ماند. بهره‌برداری از این حادثه تاریخی و عبرت‌آموز و «ثروت بی‌پایان»، نیازمند به‌کارگیری فناوری درست و مناسب و برنامه‌ریزی صحیح است که اردوهای راهیان می‌تواند از بهترین روش‌ها محسوب شود.
تاریخ کشور عزیزمان ایران، گویای فراز و نشیب‌ها و حوادث ناگواری چون جنگ‌ها و هجمه‌ها از سوی کشورهای بیگانه بوده است، اما مهم‌ترین این حوادث و جنگ‌ها را باید حادثه جنگ تحمیلی عراق علیه کشورمان دانست؛ چراکه این جنگ در دورانی رخ داد که مردم ایران با عزم و اراده ملی و به رهبری امام خود تصمیم به مقابله و قیام علیه رژیم دست‌نشانده پهلوی نموده و آن را سرنگون کردند تا نظامی برخاسته از دین و ارزش‌های دینی خود بنا نهند، نظامی که دست‌های ابرقدرت‌ها و کشورهای سلطه‌طلب را از این منابع و ذخایر این سرزمین کوتاه کند و با اتکا به توان و استعداد جوانان این سرزمین حرکتی برای اعتلای ارزش‌های دین الهی آغاز نماید. در این شرایط سخت و دشوار پس از انقلاب و نیز مشکلات داخلی بود که کشورهای ابرقدرت دنیا به رهبری آمریکا اقدام به آماده‌سازی و تدارک نیروی نظامی عراق به سرکردگی صدام جنایتکار نموده و این کشور را وادار به جنگ با ایران نمودند. جنگی که در بدترین شرایط اقتصادی و سیاسی داخلی و خارجی و در وضعیتی نابرابر و ظالمانه بر مردم ایران تحمیل شد و خسارت‌های بسیاری را برجای گذاشت.
در این جنگ طولانی و عظیم، نیروی عظیم و اراده والا و ازخودگذشتگی و ایثار جوانان و مردم ایران بود که توانست در مقابل این هجوم بزرگ همچون سدی عظیم ایستادگی کند. به دلیل همین رشادت‌ها، ازخودگذشتگی‌ها و جان‌فشانی‌ها در مقابل قدرت‌های شیطانی و سلطه‌طلب است که این جنگ هشت‌ساله، سندی مهم از حادثه بزرگ و عبرت‌آموز برای همیشه دوران کشور محسوب می‌شود که علیرغم تلخی‌ها و پیامدهای ناگوار برای ملت ایران، برکات و نعمت‌های بسیاری را به همراه داشته است؛ نعمت‌هایی همچون شناخت نیروی داخلی و بهره‌وری مناسب از ظرفیت‌های موجود، اتکا به جوانان و استعدادهای داخلی برای تأمین نیازمندی‌ها، مدیریت بحران‌ها در شرایط حساس کشور، نوآوری و شکوفایی در عرصه‌های مهم همچون فناوری و صنعت و از همه مهم‌تر عبرت‌آموزی برای مقابله با برنامه‌های نفوذ و سلطه دشمن با اتکا به توان داخلی و ایثار و ازخودگذشتگی. درس‌هایی که در این زمان نیز که دولت‌های سلطه‌طلب دست از دشمنی خود برنداشته و با جنگ نرم اقتصادی و فرهنگی به هجمه همه‌جانبه علیه کشورمان اقدام نموده‌اند، همچنان مفید و عبرت‌آموز است.
این راهیان نور یک فنّاوری است، یک‌چنین حرکت عظیمی است. این را باید خیلی قدر دانست. نکته اصلی و کلیدی در اردوهای راهیان نور، ایجاد زمینه برای زیارت با معرفت است. با توجه به این مسائل، از سیاست‌گذاری‌های فرهنگی و اجتماعی مهم و مفید برای کشور، توجه به این برهه از تاریخ کشور وزنده نگه‌داشتن درس‌ها و عبرت‌های آن و انتقال به نسل امروز و آینده از طریق برنامه‌هایی چون «اردوهای راهیان نور» است. این اردوها که پس از گذشت چند سال از پایان جنگ و به‌طور منظم از سال 1376 راه‌اندازی و در دستور کار نهادهای مختلف فرهنگی و نظامی و باهدف آشنایی با فضای جنگ تحمیلی و شهامت و شجاعت شهدا و ایثارگران قرار گرفت، از بهترین برنامه‌ها برای انتقال ارزش‌ها و خاطرات و درس‌های عبرت‌آموز دفاع مقدس محسوب می‌شود چراکه به فرموده مقام معظم رهبری: «بدون تبیین و تبیین بلیغ، قطعاً هیچ فکری و هیچ اندیشه‌ی متقنی، توفیق رواج و اعتقاد عمومی را پیدا نخواهد کرد. و شهدا عملاً کار بزرگی را انجام دادند. این کار بزرگ را باید تبیین کرد.»[1] در این نوشتار به فواید و برکات این اردوها و لزوم برنامه‌ریزی در جهت بهینه‌سازی و بهره‌برداری درست و مناسب از این ظرفیت ارزشمند می‌پردازیم.
فواید و برکات اردوهای راهیان نور
نسل جوان امروز بیش از همه در معرض تهاجمات فرهنگی دشمن از طریق فضای مجازی و شبکههای ماهواره‌ای قرار داشته، لذا این سفرها گامی در جهت مقابله با این تهاجمات و آشنایی بافرهنگ اصیل اسلامی است. جوان با مشاهده واقعیتها، به تاریخ خود و حق و حقیقت پی برده و با آگاهی و اراده بیشتر احساس مسئولیت کرده و سعی در حفظ و احیای آن خواهد داشت. به تعبیر مقام معظم رهبری دو آسیب و خطر بزرگ «فراموشی» و «تحریف» است که در کمین هر حادثه بزرگ تاریخی ازجمله دفاع مقدس قرار دارد. به تعبیر ایشان یکی از راه‌های مقابله با این آسیب، اردوهای راهیان نور است: «اردوهای راهیان نور و بازدید از مناطق عملیاتی یک سنت حسنه به‌منظور پیشگیری از دو آسیب فراموشی و تحریف است.»[5]
برنامه‌ریزی صحیح و درست برای بهره‌برداری از این ثروت بی‌پایان
با توجه به این ظرفیت‌های اردوهای راهیان نور سزاوار است که در خصوص بهره‌برداری مفید و مناسب از این اقدام فرهنگی، برنامه‌ریزی درست و مناسبی صورت گیرد تا نتایج بهتر و مفیدتری داشته باشد و همان‌طور که رهبر انقلاب اسلامی به برنامه‌ریزان راهیان نور توصیه کردند، به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی شود که بازدیدکنندگان از مناطق عملیاتی دفاع مقدس، بعد از بازگشت، پیوندی ناگسستنی با این حادثه‌ی مهم و ارزش‌های آن پیدا کنند و فعالیت‌های فرهنگی در راستای حفظ و نشر آثار دفاع مقدس و تکریم از یادگاران آن انجام پذیرد. چنانکه مقام معظم رهبری مهم‌ترین نکته در اردوهای راهیان نور را این‌گونه بیان می‌کنند: «نکته اصلی و کلیدی در اردوهای راهیان نور، ایجاد زمینه برای زیارت با معرفت است.»[8]
علاوه بر این یکی از برنامه‌های لازم و ضروری در این اردوها، برگزاری جلسات پرسش و پاسخ به شبهات و هجمه‌هایی است که از سوی برخی رسانه‌های بیگانه علیه جنگ تحمیلی و وقایع آن مطرح می‌شود تا جوانان امروز با واقعیت جنگ آشنا شده و نسبت به این شبهات پاسخگو باشد و به فرموده مقام معظم رهبری «یکی از این ابعاد، تحلیل چرایی آغاز جنگ تحمیلی است که علت آن را باید در عظمت و ابهت انقلاب اسلامی و مرعوب شدن و وحشت قدرت‌های مسلط آن زمان در دنیا، جستجو کرد.»[9]
دوران هشت‌ساله دفاع مقدس، تاریخی عبرت‌آموز و ماندگار از ایثار و رشادت‌های مردم ایران رقم زد که برای همیشه جاودانه خواهد ماند. بهره‌برداری از این حادثه تاریخی و عبرت‌آموز و «ثروت بی‌پایان»، نیازمند به‌کارگیری فناوری درست و مناسب و برنامه‌ریزی صحیح است که اردوهای راهیان می‌تواند از بهترین روش‌ها محسوب شود.
تاریخ کشور عزیزمان ایران، گویای فراز و نشیب‌ها و حوادث ناگواری چون جنگ‌ها و هجمه‌ها از سوی کشورهای بیگانه بوده است، اما مهم‌ترین این حوادث و جنگ‌ها را باید حادثه جنگ تحمیلی عراق علیه کشورمان دانست؛ چراکه این جنگ در دورانی رخ داد که مردم ایران با عزم و اراده ملی و به رهبری امام خود تصمیم به مقابله و قیام علیه رژیم دست‌نشانده پهلوی نموده و آن را سرنگون کردند تا نظامی برخاسته از دین و ارزش‌های دینی خود بنا نهند، نظامی که دست‌های ابرقدرت‌ها و کشورهای سلطه‌طلب را از این منابع و ذخایر این سرزمین کوتاه کند و با اتکا به توان و استعداد جوانان این سرزمین حرکتی برای اعتلای ارزش‌های دین الهی آغاز نماید. در این شرایط سخت و دشوار پس از انقلاب و نیز مشکلات داخلی بود که کشورهای ابرقدرت دنیا به رهبری آمریکا اقدام به آماده‌سازی و تدارک نیروی نظامی عراق به سرکردگی صدام جنایتکار نموده و این کشور را وادار به جنگ با ایران نمودند. جنگی که در بدترین شرایط اقتصادی و سیاسی داخلی و خارجی و در وضعیتی نابرابر و ظالمانه بر مردم ایران تحمیل شد و خسارت‌های بسیاری را برجای گذاشت.
بیشتر بخوانید: هشت ضلعی شلمچه قدمگاه امام هشتم
در این جنگ طولانی و عظیم، نیروی عظیم و اراده والا و ازخودگذشتگی و ایثار جوانان و مردم ایران بود که توانست در مقابل این هجوم بزرگ همچون سدی عظیم ایستادگی کند. به دلیل همین رشادت‌ها، ازخودگذشتگی‌ها و جان‌فشانی‌ها در مقابل قدرت‌های شیطانی و سلطه‌طلب است که این جنگ هشت‌ساله، سندی مهم از حادثه بزرگ و عبرت‌آموز برای همیشه دوران کشور محسوب می‌شود که علیرغم تلخی‌ها و پیامدهای ناگوار برای ملت ایران، برکات و نعمت‌های بسیاری را به همراه داشته است؛ نعمت‌هایی همچون شناخت نیروی داخلی و بهره‌وری مناسب از ظرفیت‌های موجود، اتکا به جوانان و استعدادهای داخلی برای تأمین نیازمندی‌ها، مدیریت بحران‌ها در شرایط حساس کشور، نوآوری و شکوفایی در عرصه‌های مهم همچون فناوری و صنعت و از همه مهم‌تر عبرت‌آموزی برای مقابله با برنامه‌های نفوذ و سلطه دشمن با اتکا به توان داخلی و ایثار و ازخودگذشتگی. درس‌هایی که در این زمان نیز که دولت‌های سلطه‌طلب دست از دشمنی خود برنداشته و با جنگ نرم اقتصادی و فرهنگی به هجمه همه‌جانبه علیه کشورمان اقدام نموده‌اند، همچنان مفید و عبرت‌آموز است.
این راهیان نور یک فنّاوری است، یک‌چنین حرکت عظیمی است. این را باید خیلی قدر دانست. نکته اصلی و کلیدی در اردوهای راهیان نور، ایجاد زمینه برای زیارت با معرفت است. با توجه به این مسائل، از سیاست‌گذاری‌های فرهنگی و اجتماعی مهم و مفید برای کشور، توجه به این برهه از تاریخ کشور وزنده نگه‌داشتن درس‌ها و عبرت‌های آن و انتقال به نسل امروز و آینده از طریق برنامه‌هایی چون «اردوهای راهیان نور» است. این اردوها که پس از گذشت چند سال از پایان جنگ و به‌طور منظم از سال 1376 راه‌اندازی و در دستور کار نهادهای مختلف فرهنگی و نظامی و باهدف آشنایی با فضای جنگ تحمیلی و شهامت و شجاعت شهدا و ایثارگران قرار گرفت، از بهترین برنامه‌ها برای انتقال ارزش‌ها و خاطرات و درس‌های عبرت‌آموز دفاع مقدس محسوب می‌شود چراکه به فرموده مقام معظم رهبری: «بدون تبیین و تبیین بلیغ، قطعاً هیچ فکری و هیچ اندیشه‌ی متقنی، توفیق رواج و اعتقاد عمومی را پیدا نخواهد کرد. و شهدا عملاً کار بزرگی را انجام دادند. این کار بزرگ را باید تبیین کرد.»[1] در این نوشتار به فواید و برکات این اردوها و لزوم برنامه‌ریزی در جهت بهینه‌سازی و بهره‌برداری درست و مناسب از این ظرفیت ارزشمند می‌پردازیم.
فواید و برکات اردوهای راهیان نور
1. آشنایی نسل جوان امروز باارزش‌ها و دستاوردهای دفاع مقدس
اردوهای راهیان نور از بهترین روش‌های «مواجهه و آشنایی مستقیم» مردم به‌ویژه نسل جوان با تاریخ و حوادث جنگ محسوب می‌شود. این اردوها موجب می‌شود افراد مختلف به‌خصوص جوانان و نسل امروز که از جنگ اطلاعی نداشته و یا از مسائل و حوادث آن اطلاعی نداشته‌اند از نزدیک با آن مواجه شده و با شرکت در برنامه‌های مفید و جالب آن چون خاطره گویی فرماندهان دوران دفاع مقدس با گوشه‌هایی از حوادث آن دوران و رشادت‌های شهدا و ایثارگران آشنا شوند و این حوادث تأثیرگذار و عبرت‌آموز و به فرموده رهبر معظم انقلاب «حماسه‌ی شگفت‌آور هشت سال دفاع مقدس که ملت ایران توانست با دست‌خالی و با توکل بر خدا در برابر یک تهاجم گسترده‌ی بین‌المللی بایستد و موفق و پیروز بیرون بیاید، برای نسل جوان کنونی و نسل‌های آینده شناسانده شود تا آنان با شناخت عظمت و توانایی‌های این ملت، راه گذشتگان را با احساس امید و عزت ادامه دهند.»[2] با توجه به این دستاورد مهم است که این اردوها از جذابیت بسیاری به‌ویژه برای جوانان برخوردار بوده و هرساله بر شور و اشتیاق آنان برای شرکت در این اردوها افزوده شده است. بیان خاطرات و مصاحبه‌ها و نظرسنجی‌هایی که از این افراد شده است بیانگر این موضوع بوده است.2. امکان ارتباط نسل قدیم و جدید انقلاب و انتقال تجارب و اعتقادات
3. مأنوس شدن نسل جوان بافرهنگ مقاومت و شهادت و آمادگی برای مقابله با جنگ نرم دشمن
بازدید نسل جدید انقلاب از مناطقی که تنها خاطرات آن را شنیده و خوانده‌اند، موجب فهم و درک بهتر آنها از واقعیتهای جنگ و مبارزه و مأنوس شدن آنان بافرهنگ مقاومت، شهادت، شهامت و ایثار و ارزش‌هایی همچون ««عزم و اراده قوی»، «ایمان مستحکم»، «شجاعت و فداکاری»، «ابتکار و نوآوری» و «عبادت و توسلات معنوی»[4] می‌شود که جوانان آن دوران در دفاع مقدس خلق کردند که باعث خودباوری و استقامت این نسل حاضر می‌شود.نسل جوان امروز بیش از همه در معرض تهاجمات فرهنگی دشمن از طریق فضای مجازی و شبکههای ماهواره‌ای قرار داشته، لذا این سفرها گامی در جهت مقابله با این تهاجمات و آشنایی بافرهنگ اصیل اسلامی است. جوان با مشاهده واقعیتها، به تاریخ خود و حق و حقیقت پی برده و با آگاهی و اراده بیشتر احساس مسئولیت کرده و سعی در حفظ و احیای آن خواهد داشت. به تعبیر مقام معظم رهبری دو آسیب و خطر بزرگ «فراموشی» و «تحریف» است که در کمین هر حادثه بزرگ تاریخی ازجمله دفاع مقدس قرار دارد. به تعبیر ایشان یکی از راه‌های مقابله با این آسیب، اردوهای راهیان نور است: «اردوهای راهیان نور و بازدید از مناطق عملیاتی یک سنت حسنه به‌منظور پیشگیری از دو آسیب فراموشی و تحریف است.»[5]
4. افزایش اقتدار و عزت ایران اسلامی
تداوم این سفرها مانع از فراموش‌شدن شهامت‌ها و ازجان‌گذشتگی‌های شهدا و جانبازان شده و یادآوری خاطرات آن دوران، موجب افزایش اقتدار و عزت ایران در مقابل زورگویان و مستکبرین میگردد. به همین دلایل و با توجه به اهمیت این اردوها برای انقلاب اسلامی است که مقام معظم رهبری در مورد این اردوها می‌فرمایند: «هشت سال دفاع مقدس ما صرفاً یک امتداد زمانی و فقط یک برهه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی زمانی نیست؛ گنجینه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی عظیمی است که تا مدت‌های طولانی ملت ما می‌تواند از آن استفاده کند، آن را استخراج کند و مصرف کند و سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاری کند.»[6] با توجه به این ثروت عظیم است که ایشان در مورد اردوهای راهیان نور تعبیر به «فناوری» نموده و می‌فرمایند: «این راهیان نور یک فنّاوری است، یک‌چنین حرکت عظیمی است. این را باید خیلی قدر دانست»[7] فناوری برای استخراج این «ثروت بی‌پایان دفاع مقدس» که باعث می‌شود این ارزش‌ها با این اقدام فرهنگی هرچه بیشتر ارزشمند و قابل‌استفاده شوند.برنامه‌ریزی صحیح و درست برای بهره‌برداری از این ثروت بی‌پایان
با توجه به این ظرفیت‌های اردوهای راهیان نور سزاوار است که در خصوص بهره‌برداری مفید و مناسب از این اقدام فرهنگی، برنامه‌ریزی درست و مناسبی صورت گیرد تا نتایج بهتر و مفیدتری داشته باشد و همان‌طور که رهبر انقلاب اسلامی به برنامه‌ریزان راهیان نور توصیه کردند، به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی شود که بازدیدکنندگان از مناطق عملیاتی دفاع مقدس، بعد از بازگشت، پیوندی ناگسستنی با این حادثه‌ی مهم و ارزش‌های آن پیدا کنند و فعالیت‌های فرهنگی در راستای حفظ و نشر آثار دفاع مقدس و تکریم از یادگاران آن انجام پذیرد. چنانکه مقام معظم رهبری مهم‌ترین نکته در اردوهای راهیان نور را این‌گونه بیان می‌کنند: «نکته اصلی و کلیدی در اردوهای راهیان نور، ایجاد زمینه برای زیارت با معرفت است.»[8]
علاوه بر این یکی از برنامه‌های لازم و ضروری در این اردوها، برگزاری جلسات پرسش و پاسخ به شبهات و هجمه‌هایی است که از سوی برخی رسانه‌های بیگانه علیه جنگ تحمیلی و وقایع آن مطرح می‌شود تا جوانان امروز با واقعیت جنگ آشنا شده و نسبت به این شبهات پاسخگو باشد و به فرموده مقام معظم رهبری «یکی از این ابعاد، تحلیل چرایی آغاز جنگ تحمیلی است که علت آن را باید در عظمت و ابهت انقلاب اسلامی و مرعوب شدن و وحشت قدرت‌های مسلط آن زمان در دنیا، جستجو کرد.»[9]
نمایش پی نوشت ها:
[1] بیانات در دیدار مسئولان مؤسسه روایت سیره شهدا، 14 تیر 1389
[2] دیدار جمعی از پیشکسوتان و خاطره گویان دفاع مقدس با رهبر انقلاب، 31 شهریور 1384
[3]بیانات در منطقه عملیاتی فتح‌المبین، 11 فروردین 1389
[4]دیدار نوجوانان و جوانان شرکت‌کننده در کاروان‌های راهیان نور با رهبر انقلاب، 19 اسفند 1396
[5] دیدار مسئولان اردوهای راهیان نور با رهبر انقلاب 26/ 12/ 92
[6] بیانات در دیدار فعالان عرصه هنر دفاع مقدس، 24 شهریور 1388
[7] بیانات در دیدار دست‌اندرکاران راهیان نور، 16 اسفند 1395
[8] دیدار مسئولان اردوهای راهیان نور با رهبر انقلاب 26/12/ 92
[9] دیدار نوجوانان و جوانان شرکت‌کننده در کاروان‌های راهیان نور با رهبر انقلاب، 19 اسفند 1396
