گیاه‌خواری و عدم استفاده از مواد لبنی می‌تواند عامل موثری در ابتلا به کمبود ویتامین ب 12 باشد

چکیده
ویتامین ب ۱۲ یا کوبالامین یک ویتامین حساس و مهم برای بدن است. این ویتامین برای تکثیر سلولی (خون‌سازی) و عملکرد سیستم عصبی ضروری می‌باشد. کمبود ویتامین ب 12 به مشکلاتی از جمله کم‌خونی منجر خواهد شد. در این مقاله به علل، عواقب و درمان کمبود ویتامین ب 12 خواهیم پرداخت.

تعداد کلمات 1203/ تخمین زمان مطالعه 6 دقیقه

مترجم: سید مصطفی سید آقامیری

مقدمه

ویتامین ب 12 برای سلامت سیستم عصبی و سلول‌های خونی، لازم است. بهترین راه برای دریافت ویتامین ب 12، رژیم غذایی است. این ویتامین مهم، در گوشت قرمز، ماهی، گوشت پرندگان و محصولات لبنی وجود دارد. اگر این مواد غذایی را کمتر مصرف می‌کنید، احتمالاً دچار کمبود ویتامین ب 12 خواهید شد.
برخی عوامل دیگر، غیر از رژیم غذایی، در کاهش این ویتامین نقش دارند. مثلاً افراد مبتلا به دیابت در معرض کمبود ویتامین ب 12 قرار دارند، چرا که کمبود ویتامین ب 12 از عوارض قرص متفورمین که از داروهای رایج برای درمان دیابت نوع 2 است، محسوب می‌شود. مطالعه‌ای که در سال 2009 انجام شد نشان داد که 22 درصد مبتلایان به دیابت نوع 2، دچار کمبود ویتامین ب 12 هستند.

علائم کمبود ویتامین ب 12

علائم کمبود ویتامین ب 12 ممکن است در اوایل خفیف بوده و حس نشود. اگر کمبود ویتامین ب 12 شما خفیف باشد، ممکن است اصلاً هیچ علامتی نداشته باشد. برخی از علائم اولیه عبارتند از:
•   خستگی
•   ضعف
•   کاهش اشتها
•   کاهش وزن
•   یبوست

ممکن است این علائم برایتان خیلی آزار دهنده نبوده و به راحتی از کنارشان بگذرید. هر‌چند با گذر زمان، کمبود ویتامین ب 12 به مشکلات بزرگتری خواهد انجامید.

علل کمبود ویتامین ب 12
ویتامین ب 12 بیشتر در محصولات حیوانی یافت می‌شود. این ویتامین در گیاهان وجود ندارد. در نتیجه، افرادی که گوشت یا محصولات لبنی مصرف نمی‌کنند، مانند گیاه‌خواران و وگان‌ها، در معرض خطر کمبود ویتامین ب 12 قرار دارند. البته برخی غذاهای مخصوص که برای گیاه‌خواران تولید شده، با ویتامین ب 12 غنی شده‌اند.
مصرف ناکافی ویتامین ب 12 تنها عامل کمبود این ویتامین نیست. بلکه بدن نیز باید قادر به جذب این ویتامین باشد. برخی داروها ممکن است جذب ویتامین ب 12 را با مشکل مواجه سازند. برخی از این داروها عبارتند از:
•   داروهای درمان رفلاکس معده و زخم معده:
    o   فوماتیدین
    o   لانزوپرازول
    o   امپرازول
    o   رانیتیدین
•   متفورمین (یکی از داروهای درمان دیابت نوع 2)
•   کلرامفنیکول (نوعی آنتی بیوتیک)

یکی دیگر از علل کمبود ویتامین ب 12، کمبود فاکتور داخلی (IF)، پروتئینی که توسط سلول‌های معده تولید می‌شود، است. ممکن است این سلول‌های معده توسط سیستم ایمنی بدن مورد تهاجم قرار گیرند، در نتیجه بدن با کمبود IF مواجه خواهد شد. بدن برای جذب ویتامین ب 12 در روده کوچک، به IF نیاز دارد.

چرا باید کمبود ویتامین ب 12 را جدی گرفت؟

کمبود شدید ویتامین ب 12 ممکن است به مشکلاتی جدی هم‌چون کم‌خونی منجر شود. کم‌خونی به معنای کمبود گلبول‌های قرمز سالم در خون است. از آن‌جا که وجود گلبول‌های قرمز خون برای حمل اکسیژن در جریان خون ضروری هستند، کم‌خونی موجب می‌شود که اکسیژن کافی به سلول‌های بدن نرسد.
یک مطالعه که در سال 2015 انجام شد، نشان داد که کمتر از 20 درصد از افرادی که کمبود ویتامین ب 12 داشتند، به کم‌خونی پرنیشیوس (نوعی کم‌خونی مرتبط با کمبود ویتامین ب 12) نیز مبتلا بودند.
علائم کم‌خونی از این قرارند:
•   خستگی
•   رنگ پریدگی
•   درد قفسه سینه
•   سر گیجه
•   سردرد

بیشتر بخوانید: ویتامین B12

یکی دیگر از علائم کمبود ویتامین ب 12، از دست دادن حس چشایی و بویایی است. جدی‌ترین علامت کمبود ویتامین ب 12 عبارت است از ضربان قلب سریع یا نامنظم و تنگی نفس.
هم‌چنین کمبود ویتامین ب 12 می‌تواند به نوروپاتی محیطی منجر شود که نشانه‌هایی هم‌چون بی‌حسی، ضعف، درد و پارستزی (احساس سوزش و یا خارش در پوست) را در پی خواهد داشت. این مشکلات در دست‌ها و پاها احساس می‌شوند.
کمبود ویتامین ب 12 با سطح بالای اسید آمینه مرتبط است، این مشکل هموسیستئین نامیده می‌شود. هموسیستئین می‌تواند خطر بیماری‌های قلبی و سکته را افزایش دهد.

کمبود شدید و دراز مدت ویتامین ب 12 ممکن است عوارض زیر را به دنبال داشته باشد:
•   کاهش قدرت تحرک
•   مشکل در راه رفتن
•   ایجاد توهم
•   افسردگی
•   کاهش حافظه و دمانس
•   تشنج

مقایسه نوروپاتی ناشی از دیابت و نوروپاتی ناشی از کمبود ویتامین ب 12

یکی از مشکلات شایع در افراد مبتلا به دیابت، نروپاتی است. نروپاتی با نام تخریب عصبی نیز شناخته می‌شود. این مشکل از عوارض بلند مدت قند بالای خون محسوب می‌شود.
شایع‌ترین علائم نوروپاتی دیابتی همان علائم نوروپاتی محیطی هستند که در بالا توضیح داده شد. این علائم بیشتر در دست‌ها و پاها دیده می‌شوند.
هم‌چنین نوروپاتی دیابتی می‌تواند بر دیگر بخش‌های بدن از جمله دستگاه گوارش، تأثیر بگذارد.
البته برای این‌که به نوروپاتی مبتلا شوید، لزوماً نباید دیابت داشته باشید. کمبود بلند مدت ویتامین ب 12 نیز موجب تخریب عصب‌ها می‌گردد.
چه دیابت داشته باشید و چه نداشته باشید، نباید نسبت به علائم نوروپاتی بی‌اعتنا باشید.

چگونه کمبود ویتامین ب 12 تشخیص داده می‌شود؟

اگر علائم کمبود ویتامین ب 12 را در خود احساس می‌کنید، هر چه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید. برخی از علائم اولیه کمبود ویتامین ب 12 ممکن است بسیار خفیف باشند. هم‌چنین ممکن است این علائم در اثر مشکلاتی دیگر ایجاد شده باشند.
یک آزمایش ساده خون، مشکل کمبود ویتامین ب 12 را نشان خواهد داد. اگر علاوه بر دیابت، به کمبود ویتامین ب 12 نیز مبتلا باشید، پزشک برای ارزیابی دقیق، سابقه‌ای کامل از وضعیت پزشکی شما پرسیده و معاینه بدنی را نیز در دستور کار خود قرار خواهد داد.
هم‌چنین اگر دیابت دارید، پزشک سطح قند خونتان را مد نظر قرار خواهد داد.
میزان ویتامین ب 12 دریافتی که برای سنین مختلف پیشنهاد می‌شود، متفاوت است. بیشتر نوجوانان و بزرگسالان به 2.4 میکروگرم ویتامین ب 12، در هر روز، نیاز دارند. کودکان نیز بسته به سنشان بین 0.4 تا 1.8 میکروگرم، از این ویتامین را نیاز خواهند داشت.

در صورتی که با کمبود ویتامین ب 12 مواجه شدیم، چه کنیم؟

کنترل قند خون و نگه داشتن آن در سطح نرمال می‌تواند به کنترل جذب ویتامین ب 12 کمک کند. علاوه بر رژیم غذایی، ورزش منظم و خواب کافی نیز نقشی مهم در این زمینه خواهند داشت. پزشک شما یک برنامه درمانیِ متناسب با نیازهای شما را ارائه خواهد نمود.
ممکن است پزشک به شما توصیه کند برخی منابع غذایی را در رژیم غذایی‌تان بگنجانید. مواردی که در ادامه می‌آید منابع غنی ویتامین ب 12 محسوب می‌شوند:
•   گوشت قرمز
•   ماهی
•   گوشت پرندگان
•   تخم پرندگان
•   محصولات لبنی
•   گوشت صدف
•   جگر گاو

غذاهایی که می‌توانند با ویتامین ب 12 غنی شوند:
•   مخمر خوراکی که نوعی غذا برای گیاه‌خواران محسوب می‌شود
•   غلات
•   نان
•   توفو (پنیر سویا)

برچسب‌های ارزش تغذیه‌ای مواد غذایی را با دقت بخوانید تا مناسب‌ترین آن‌ها را برای خود انتخاب کنید.
ممکن است پزشک برای شما قرص‌های ویتامین ب 12 را تجویز کند، خصوصاً اگر شما گیاه‌خوار و یا وگان باشید. اگر سطح ویتامین ب 12 بدن شما خیلی کم باشد، ممکن است پزشک ویتامین ب 12 تزریقی را تجویز کند.
برای در امان ماندن از مشکلات ناشی از کمبود ویتامین ب 12، با دقت به توصیه‌های پزشک عمل کنید. هم‌چنین سعی کنید برای اطمینان از بهبود سطح ویتامین ب 12، آزمایش‌های دوره‌ای را بنا به توصیه پزشک و به موقع انجام دهید.

منبع: www. healthline.com