.jpg "معرفی کتاب عطیه الهی")
چکیده:
کثرت آیات و روایات در خصوص جایگاه فرزندان، نشان‌دهنده اهمیت دین اسلام به نقش خانواده در آموزش و تربیت صحیح کودکان است. «عطیه الهی»، کتابی است مؤثر و کاربردی برای تربیت دینی فرزندان، که در پنج فصل تنظیم شده است. بهره‌گیری از آیات قرآن و احادیث ائمه معصومین(ع) و نظرات روان‌شناسان موجب غنی شدن هرچه بیشتر این کتاب گردیده است.
تعداد کلمات: 1358 کلمه / زمان تقریبی مطالعه: 7 دقیقه
کثرت آیات و روایات در خصوص جایگاه فرزندان، نشان‌دهنده اهمیت دین اسلام به نقش خانواده در آموزش و تربیت صحیح کودکان است. «عطیه الهی»، کتابی است مؤثر و کاربردی برای تربیت دینی فرزندان، که در پنج فصل تنظیم شده است. بهره‌گیری از آیات قرآن و احادیث ائمه معصومین(ع) و نظرات روان‌شناسان موجب غنی شدن هرچه بیشتر این کتاب گردیده است.
تعداد کلمات: 1358 کلمه / زمان تقریبی مطالعه: 7 دقیقه
(1).jpg "معرفی کتاب عطیه الهی")
حدیثه اسفندیار
مقدمه
انسان، مانند گیاهی است که اگر از کودکی تربیت نشود، با هر بادی، به سویی مایل می‌گردد و سرانجام آن، هلاکت است. لذا باید این گیاه را مراقبت و آبیاری کرد و به دور روح او حصاری کشید تا عامل دیگری برایش حدودی تعیین کند. از سوی دیگر، اسلام که دینی انسان‌ساز است، نه تنها به سلامت جسم و تأمین نیازهای طبیعی کودک توجه دارد، بلکه در کنار آن، به تربیت روح نیز نظرکرده است. این مسئله از آنجایی اهمیت دارد که تربیت کودک، زمینه را برای رشد بیشتر او در سال‌های بعدی فراهم می‌سازد؛ در این میان تنها تربیت دینی است که می‌تواند زمینه تکامل همه جانبه او را به‌ویژه در بعد معنوی و الهی فراهم کند.
معرفی کتاب عطیه الهی
در چند سال اخیر در زمینه تربیت کودک، پژوهش‌ها و کتاب‌های زیادی ارائه‌شده است؛ اما ویژگی این کتاب نسبت به دیگر آثار مشابه آن، رعایت ترتیب در تربیت دینی کودک است که از قبل از ازدواج مادر و پدر، دوران جنینی تا پیش از دوران دبستان را در برگرفته و درباره اصول کاربردی تربیتی بحث می‌کند. کتاب مذکور، به قلم فاطمه سادات آقامیری، توسط انتشارات بوستان کتاب درسال 1395 چاپ شده است.این کتاب در پنج بخش به شرح زیر آمده است:
فصل اول
این فصل با عنوان «اهداف و معیارهای ازدواج» به اهمیت ازدواج، فلسفه ازدواج و ملاک‌های انتخاب همسر پرداخته است. ازآنجایی‌که اسلام برای ازدواج اهمیت زیادی قائل شده، در انتخاب همسر نیز، بر معیارهای مهمی تاکید کرده و این کانون مهم را بدون برنامه‌ریزی رها نکرده و در مورد کوچک‌ترین مسائل، راهی را نشان داده است تا ارکان خانواده استحکام یابد و فرزند صالح در آن پرورش یابد؛ زیرا خانواده اساسی‌ترین عامل، جهت شکل‌گیری شخصیت آدمی است و والدین مهم‌ترین نقش را در پرورش و رشد شخصیت کودک بر عهده‌دارند.
فصل دوم
این فصل با عنوان «زمینه‌سازی تربیت در جنین» به آموزش تربیت دینی در دوران جنینی[1] می‌پردازد. تربیت در این دوران موجب می‌شود که انسان، مسیر زندگی خود را بر مبنای خواست الهی انتخاب کند و در نتیجه، به پیشرفت و موفقیت دنیوی و سعادت اخروی دست یابد؛ بنابراین تربیت کودک را باید از دوران جنینی آغاز کرد؛ چراکه براساس روایات مختلف، صفات و حالات والدین از راه نطفه بر فرزندان می‌رسد. والدین با دقّت در مستحبات و مکروهات زناشویی، توجه به تغذیه و رعایت اصول اخلاقی می‌توانند در جهت سلامت جسمی و روحی جنین، گام بردارند.
ویژگی بارز کتاب عطیه الهی نسبت به دیگر آثار مشابه آن، رعایت ترتیب در تربیت دینی کودک است که از قبل از ازدواج مادر و پدر، دوران جنینی تا پیش از دوران دبستان را در برگرفته و درباره اصول کاربردی تربیت کودک بحث می‌کند.فصل سوم
این فصل با عنوان «تربیت شیرخوار»، به اهمیت تربیت در این دوران می‌پردازد. پایه‌گذاری نور قرآن و اهل بیت دراین دوران، کمک موثری برای آسان شدن روند تربیت دینی در سال‌های بعدی است که بر اثر آن، فرزند مایه‌روشنی چشم، شادابی قلب و برکت زندگی می‌شود. توجه به آیات و روایات مربوط به آداب و مستحبات ولادت فرزند[2] راهنمای خوبی در زمینه تربیت دینی کودک شیرخوار است.
فصل چهارم
این فصل با عنوان «وظایف والدین در تربیت کودک»، بخش مهمی از این کتاب را در برگرفته است. از نگاه دینی، مهم‌ترین وظیفه والدین، جدیت در تربیت فرزند از دوران کودک است
درواقع، هسته اصلی تربیت، بیش از هر عاملی، مربوط به رفتار و کردار والدین و شیوه‌های برقراری ارتباط مؤثر و نافذ با فرزندان است؛ چراکه قلب انسان در این دوران خالی از رذائل است و می‌توان به راحتی خصلت‌های اخلاقی و اصول اجتماعی را در او پرورش داد تا تثبیت یابد.
از سوی دیگر، شخصیت کودک در سال‌هایی از زندگی شکل می‌گیرد که خود هیچ گونه دخالتی در شکل دادن آن ندارد؛ پس نقش والدین در چگونگی تربیت فرزند، به‌منزله یک امانت الهی، بسیار تعیین‌کننده است. البته باید به این نکته توجه داشت که هر کودکی با توجه به شخصیت، پیشینه، علایق، نگرش‌ها و خصوصیاتش، روش تربیتی مختص به خود را می‌طلبد.
فصل پنجم
در پروش دینی، آنچه که به تربیت معنا و مفهوم می‌بخشد، توجه به صفات حسنه اخلاقی و آموزش آن به کودک است. این موضوع در فصل پنجم این کتاب، با عنوان «آموزش برخی اصول اخلاقی به کودک»، به تفصیل بیان‌شده است. نکته قابل‌تأمل در آموزش صفات حسنه[3] این است که باوجود تعلیم و تربیت رسمی و تحصیلی که معمولاً همراه با اجبار، اکراه و تنبیه است، امکان رسیدن به هدف وجود ندارد، بلکه باید به کودک اجازه درک و تجربه مستقیم از واقعیت‌های زندگی را داد تا اثر آن در ذهن او ماندگار باشد. از سوی دیگر والدینی که در تربیت دینی فرزندان خود، اهتمام جدی دارند، تنها با آموزش صفات حسنه نمی‌توانند به این هدف دست یابند، بلکه با دور ساختن کودک از صفات غیراخلاقی[4]، باید روند تربیت را استوار سازند.
از سوی دیگر، یکی از امتیازات این کتاب، پرداختن به موضوع «تربیت جنسی» در دوران کودکی است؛ اهمیت این موضوع از آن جهت است که توجه والدین به تربیت این غریزه در ایام کودکی، می‌تواند در حل بسیاری از مسائل اخلاقی راه‌گشا باشد و بی‌توجهی و عدم آگاهی والدین، موجب بلوغ زودرس کودکان خواهد شد. صفحات پایانی این کتاب به عوامل مختلف بلوغ زودرس در کودکان، راه‌های پیشگیری از آن و همچنین شیوه‌های پاسخگویی به سؤالات جنسی کودکان می‌پردازد.
سخن آخر
از مجموع آیات و روایات اسلامی، مشخص می‌شود که فرزند عطیه و موهبتی الهی و نعمتی است که خود منشأ نعمت‌های بی‌شمار دیگر است. در واقع کلاس اوّل تربیت و آموزش انسان در خانواده است و کودک دروس اولیه زندگی را از پدر و مادر و اطرافیانش فرامی گیرد؛ وجود فرزند در خانه، فضای آن را از خیروبرکت و مهر و محبت لبریز می‌کند، رابطه معنوی و الهی والدین و فرزندان هر دو را از رحمت‌های واسعه ربوبی بهره‌مند می‌گرداند. با چنین نگرشی به فرزندان چگونه می‌توان نسبت به شخصیت و نیازهای آنها و تربیت و شکوفایی استعدادهایشان غفلت ورزید؟
برهمین اساس کتاب «عطیه الهی» در آسان‌سازی مسیر تربیت دینی فرزندان بر اساس قرآن و سنت کمک موثری برای خانواده‌ها است، تا افراد شایسته‌ای بپرورانند. پرورش کودکان، طبق آموزه‌های دینی و اخلاقی و وارد کردن آنها در اجتماع، قطعاً آینده کشور اسلامی را تضمین می‌کند.
پاورقی ها
انسان، مانند گیاهی است که اگر از کودکی تربیت نشود، با هر بادی، به سویی مایل می‌گردد و سرانجام آن، هلاکت است. لذا باید این گیاه را مراقبت و آبیاری کرد و به دور روح او حصاری کشید تا عامل دیگری برایش حدودی تعیین کند. از سوی دیگر، اسلام که دینی انسان‌ساز است، نه تنها به سلامت جسم و تأمین نیازهای طبیعی کودک توجه دارد، بلکه در کنار آن، به تربیت روح نیز نظرکرده است. این مسئله از آنجایی اهمیت دارد که تربیت کودک، زمینه را برای رشد بیشتر او در سال‌های بعدی فراهم می‌سازد؛ در این میان تنها تربیت دینی است که می‌تواند زمینه تکامل همه جانبه او را به‌ویژه در بعد معنوی و الهی فراهم کند.
معرفی کتاب عطیه الهی
در چند سال اخیر در زمینه تربیت کودک، پژوهش‌ها و کتاب‌های زیادی ارائه‌شده است؛ اما ویژگی این کتاب نسبت به دیگر آثار مشابه آن، رعایت ترتیب در تربیت دینی کودک است که از قبل از ازدواج مادر و پدر، دوران جنینی تا پیش از دوران دبستان را در برگرفته و درباره اصول کاربردی تربیتی بحث می‌کند. کتاب مذکور، به قلم فاطمه سادات آقامیری، توسط انتشارات بوستان کتاب درسال 1395 چاپ شده است.این کتاب در پنج بخش به شرح زیر آمده است:
فصل اول
این فصل با عنوان «اهداف و معیارهای ازدواج» به اهمیت ازدواج، فلسفه ازدواج و ملاک‌های انتخاب همسر پرداخته است. ازآنجایی‌که اسلام برای ازدواج اهمیت زیادی قائل شده، در انتخاب همسر نیز، بر معیارهای مهمی تاکید کرده و این کانون مهم را بدون برنامه‌ریزی رها نکرده و در مورد کوچک‌ترین مسائل، راهی را نشان داده است تا ارکان خانواده استحکام یابد و فرزند صالح در آن پرورش یابد؛ زیرا خانواده اساسی‌ترین عامل، جهت شکل‌گیری شخصیت آدمی است و والدین مهم‌ترین نقش را در پرورش و رشد شخصیت کودک بر عهده‌دارند.
فصل دوم
این فصل با عنوان «زمینه‌سازی تربیت در جنین» به آموزش تربیت دینی در دوران جنینی[1] می‌پردازد. تربیت در این دوران موجب می‌شود که انسان، مسیر زندگی خود را بر مبنای خواست الهی انتخاب کند و در نتیجه، به پیشرفت و موفقیت دنیوی و سعادت اخروی دست یابد؛ بنابراین تربیت کودک را باید از دوران جنینی آغاز کرد؛ چراکه براساس روایات مختلف، صفات و حالات والدین از راه نطفه بر فرزندان می‌رسد. والدین با دقّت در مستحبات و مکروهات زناشویی، توجه به تغذیه و رعایت اصول اخلاقی می‌توانند در جهت سلامت جسمی و روحی جنین، گام بردارند.
ویژگی بارز کتاب عطیه الهی نسبت به دیگر آثار مشابه آن، رعایت ترتیب در تربیت دینی کودک است که از قبل از ازدواج مادر و پدر، دوران جنینی تا پیش از دوران دبستان را در برگرفته و درباره اصول کاربردی تربیت کودک بحث می‌کند.فصل سوم
این فصل با عنوان «تربیت شیرخوار»، به اهمیت تربیت در این دوران می‌پردازد. پایه‌گذاری نور قرآن و اهل بیت دراین دوران، کمک موثری برای آسان شدن روند تربیت دینی در سال‌های بعدی است که بر اثر آن، فرزند مایه‌روشنی چشم، شادابی قلب و برکت زندگی می‌شود. توجه به آیات و روایات مربوط به آداب و مستحبات ولادت فرزند[2] راهنمای خوبی در زمینه تربیت دینی کودک شیرخوار است.
فصل چهارم
این فصل با عنوان «وظایف والدین در تربیت کودک»، بخش مهمی از این کتاب را در برگرفته است. از نگاه دینی، مهم‌ترین وظیفه والدین، جدیت در تربیت فرزند از دوران کودک است
درواقع، هسته اصلی تربیت، بیش از هر عاملی، مربوط به رفتار و کردار والدین و شیوه‌های برقراری ارتباط مؤثر و نافذ با فرزندان است؛ چراکه قلب انسان در این دوران خالی از رذائل است و می‌توان به راحتی خصلت‌های اخلاقی و اصول اجتماعی را در او پرورش داد تا تثبیت یابد.
از سوی دیگر، شخصیت کودک در سال‌هایی از زندگی شکل می‌گیرد که خود هیچ گونه دخالتی در شکل دادن آن ندارد؛ پس نقش والدین در چگونگی تربیت فرزند، به‌منزله یک امانت الهی، بسیار تعیین‌کننده است. البته باید به این نکته توجه داشت که هر کودکی با توجه به شخصیت، پیشینه، علایق، نگرش‌ها و خصوصیاتش، روش تربیتی مختص به خود را می‌طلبد.
فصل پنجم
در پروش دینی، آنچه که به تربیت معنا و مفهوم می‌بخشد، توجه به صفات حسنه اخلاقی و آموزش آن به کودک است. این موضوع در فصل پنجم این کتاب، با عنوان «آموزش برخی اصول اخلاقی به کودک»، به تفصیل بیان‌شده است. نکته قابل‌تأمل در آموزش صفات حسنه[3] این است که باوجود تعلیم و تربیت رسمی و تحصیلی که معمولاً همراه با اجبار، اکراه و تنبیه است، امکان رسیدن به هدف وجود ندارد، بلکه باید به کودک اجازه درک و تجربه مستقیم از واقعیت‌های زندگی را داد تا اثر آن در ذهن او ماندگار باشد. از سوی دیگر والدینی که در تربیت دینی فرزندان خود، اهتمام جدی دارند، تنها با آموزش صفات حسنه نمی‌توانند به این هدف دست یابند، بلکه با دور ساختن کودک از صفات غیراخلاقی[4]، باید روند تربیت را استوار سازند.
از سوی دیگر، یکی از امتیازات این کتاب، پرداختن به موضوع «تربیت جنسی» در دوران کودکی است؛ اهمیت این موضوع از آن جهت است که توجه والدین به تربیت این غریزه در ایام کودکی، می‌تواند در حل بسیاری از مسائل اخلاقی راه‌گشا باشد و بی‌توجهی و عدم آگاهی والدین، موجب بلوغ زودرس کودکان خواهد شد. صفحات پایانی این کتاب به عوامل مختلف بلوغ زودرس در کودکان، راه‌های پیشگیری از آن و همچنین شیوه‌های پاسخگویی به سؤالات جنسی کودکان می‌پردازد.
سخن آخر
از مجموع آیات و روایات اسلامی، مشخص می‌شود که فرزند عطیه و موهبتی الهی و نعمتی است که خود منشأ نعمت‌های بی‌شمار دیگر است. در واقع کلاس اوّل تربیت و آموزش انسان در خانواده است و کودک دروس اولیه زندگی را از پدر و مادر و اطرافیانش فرامی گیرد؛ وجود فرزند در خانه، فضای آن را از خیروبرکت و مهر و محبت لبریز می‌کند، رابطه معنوی و الهی والدین و فرزندان هر دو را از رحمت‌های واسعه ربوبی بهره‌مند می‌گرداند. با چنین نگرشی به فرزندان چگونه می‌توان نسبت به شخصیت و نیازهای آنها و تربیت و شکوفایی استعدادهایشان غفلت ورزید؟
برهمین اساس کتاب «عطیه الهی» در آسان‌سازی مسیر تربیت دینی فرزندان بر اساس قرآن و سنت کمک موثری برای خانواده‌ها است، تا افراد شایسته‌ای بپرورانند. پرورش کودکان، طبق آموزه‌های دینی و اخلاقی و وارد کردن آنها در اجتماع، قطعاً آینده کشور اسلامی را تضمین می‌کند.
پاورقی ها
[1]. سوالی که در اینجا پیش می‌آید این است که چگونه می‌توان در جنینی که هنوز پا به دنیا نگذاشته، زمینه‌سازی تربیتی را آغاز کرد؟ امام صادق (علیه السّلام) در روایتی دقیق می‌فرمایند: از خاندان صالح همسر بگیرید که نطفه، اثر پنهانی دارد. (صفات و حالات والدین از راه نطفه به فرزند می‌رسد). به عبارتی، علاوه بر عوامل برونی، خیانت، بزهکاری، نابکاری، دشمنی، تجاوزکاری، عواملی مثل مراقبت در فکر و عمل، سخن گفتن، ایفای حقوق و به طور کلی انجام اعمال صالح، پرهیز از گناه و تقوا، در کودک اثر دارد؛ بنابراین می‌توان شخصیت فرزندان را از دوران جنینی، با دقّت در مستحبات و مکروهات زناشویی، و رعایت اصول اخلاقی پی‌ریزی کرد و در جهت سلامت جسمی و روحی جنین، گام برداشت.
[2]. این آداب و مستحبات، درباره اعمال لحظه تولد تا روز هفتم کودک است که شامل اذان و اقامه گفتن در گوش طفل، کام برداشتن با تربت امام حسین (ع) یا آب فرات، غسل دادن، انتخاب نام زیبا و معنادار، تراشیدن موی سر نوزاد، عقیقه کردن و خوراندن عقیقه و ختنه کردن می‌شود.
[3]. صبر و استقبال از مشکلات، قناعت و صرفه‌جویی، پرورش روحیه سخاوت، منظم بودن، راست‌گویی و احترام گذاشتن از جمله موارد مهم آموزش صفات حسنه محسوب می‌شود.
[4]. غیبت، تمسخر و ریشخند دیگران، بددهنی و پرخاشگری کودک از جمله ناپسندترین این صفات محسوب به شمار می‌آید.
بیشتر بخوانید:
معرفی کتاب تعلیم و تربیت در اسلام.
نقش پدران در تربیت دینی فرزندان.
نقش مادران در تربیت دینی فرزندان.
وظایف والدین در تربیت کودک (بخش اول).
وظایف والدین در تربیت کودک (بخش دوم).
معرفی کتاب تعلیم و تربیت در اسلام.
نقش پدران در تربیت دینی فرزندان.
نقش مادران در تربیت دینی فرزندان.
وظایف والدین در تربیت کودک (بخش اول).
وظایف والدین در تربیت کودک (بخش دوم).
