وابستگان به استعمار (قسمت اول)

وابستگی به استعمار به امید رفاه و بیشرفت

چکیده:
تشکیل گروههای وابسته به استعمار سرمایه داری در مستعمرات امری تازه یا محدود به یک مستعمره نبوده و کشف نگارنده هم نیست و نظریه پردازان امور اجتماعی و سیاسی و کسانی که درباره جوامع مستعمراتی تحقیق کرده اند، که در مستعمرات امروزی، قدرت اقتصادی و سیاسی را در دست دارد و عامل سلطة اقتصادی و سیاسی و نشر و توسعه فرهنگ استعماری است.

تعداد کلمات: 982 کلمه / تخمین زمان مطالعه: 5 دقیقه

نویسنده: شاپور رواسانی

وابسته به استعمار در مستعمرات، محصول اجتماعی سلطه کلنیالیسم و سرمایه داری استعماری بر این جوامع است، از نمایندگان اقشار و طبقات مختلف تشکیل شده و با وجود ناهمگونی در رابطه با وسایل تولید و موقعیت سیاسی و اجتماعی، در برابر مردم مستعمرات طبقة واحدی را تشکیل میدهد و پایگاه اجتماعی، اقتصادی و سیاسی و فرهنگی استعمار سرمایه داری در مستعمرات و بخشی از آن می باشد. در نوشته حاضر این نکته توضیح داده می شود که تشکیل گروههای وابسته به استعمار سرمایه داری در مستعمرات امری تازه یا محدود به یک مستعمره نبوده و کشف نگارنده هم نیست و نظریه پردازان امور اجتماعی و سیاسی و کسانی که درباره جوامع مستعمراتی تحقیق کرده اند، به تشکیل آنها اشاره داشته اند. کوشش نگارنده فقط منحصر به آن است که از اطلاعات پراکنده، قوانین عام استخراج و رشد این طبقه (که در مستعمرات امروزی، قدرت اقتصادی و سیاسی را در دست دارد و عامل سلطة اقتصادی و سیاسی و نشر و توسعه فرهنگ استعماری است) را نشان می دهد و با توجه به روابط درونی این گروهها با یکدیگر مفهوم طبقه وابسته را به کار برد.

ماکولای - لرد انگلیسی - در سخنرانی پارلمانی درباره سازمان دادن به نظام تربیتی در هندوستان (۱۸۳۵) به وسیله دولت انگلیس از لزوم تشکیل یک پایگاه اجتماعی برای استعمار انگلستان در هند به روشنی سخن می گوید: «در حال حاضر باید هر کاری که می توانیم انجام دهیم، تا طبقه ای تشکیل شود که بتواند واسطه میان ما و میلیونها انسانی بشود که بر آنان حکومت می کنیم: طبقه ای مرکب از افرادی که در خون و رنگ هندی، اما در سلیقه و عقاید، نظریات اخلاقی و طرز تفکر انگلیسی باشند.

بیشتر بخوانید :تصور غلط دانش‌ورزی و فناوری جدید

لنین در گزارش به کنگره دوم کمینترن (۱۹۲۰) ضمن بحث درباره مسائل مربوط به ملت گرایی و مستعمرات اظهار نمود: «میان سرمایه داران کشورهای غارت کننده و سرمایه داران مستعمرات، نزدیکی به وجود آمده، بدان صورت که سرمایه داران کشورهای تحت سلطه حتی در اکثر موارد گرچه از جنبشهای ملی حمایت می کنند، اما در همان حال با موافقت سرمایه داران استعماری یعنی همراه آنان با جنبشهای انقلابی و طبقات انقلابی مبارزه می نمایند.
اصطلاح «طبقه جدید» نهرو، از نظر محتوای طبقاتی و چگونگی تشکیل به اصطلاح «طبقه جدید» که سالها بعد میلوان جیلاس در توضیح ساختار طبقاتی جوامع اروپای شرقی و اتحاد جماهیر شوروی به کار برد، دارای تفاوتهای اساسی است. در اینجا به یاد آوری بسنده می شود که طبقه جدیدی که مراد جیلاس بوده در مستعمرات نیز در بخش دولتی تشکیل می شود و قسمتی از طبقه وابسته به استعمار سرمایه داری را تشکیل میدهد.
از زمانی که لرد ماکولای انگلیسی و لنین به تشکیل طبقه وابسته به استعمار اشاره کردند سالهای زیادی میگذرد و در این مدت نه فقط در هند، بلکه در همه مستعمرات، طبقه وابسته به استعمار سرمایه داری تشکیل و توسعه یافته، و طبقه حاکم شده و مائوتسه تونگ ضمن تشریح ساختار طبقاتی چین (۱۹۲۶) به وجود زمینداران بزرگ و سرمایه داران وابسته اشاره می کند: «در چین که از نظر اقتصادی کشوری عقب مانده و سرزمینی نیمه مستعمره است، زمینداران و بورژوازی کمپرادور به معنی تام و تمام کلمه دست نشاندگان سرمایه داری بین المللی هستند. به وجود آمدن و رشد این طبقات، تابعی از منافع استعماریست. این طبقات مجسم کننده عقب مانده ترین و ارتجاعی ترین روابط تولیدی و مانع رشد نیروهای تولیدی در چین می باشند و منافع آنها با اهداف انقلاب چین کاملا مغایر است. این امر به خصوص درباره زمینداران بزرگ و کمپرادورهای بزرگ که همیشه جانبدار استعمارند و یک نیروی کاملا ضد انقلابی را تشکیل میدهند صادق است. چنان که ذکر شد، تحت سلطه استعمار سرمایه داری طبقه وابسته به استعمار در همه مستعمرات رشد و توسعه یافت. جواهر لعل نهرو در سال ۱۹۴۵ درباره طبقه وابسته به استعمار هند نوشت: «سلطه انگلستان به وسیله طبقه ای جدید و منافعی که با سلطه شان در رابطه بود و با امتیازاتی که وابسته به ادامه سلطه شان به وجود آورده بودند تثبیت شد.» و در توضیح ساختار طبقه جدید ادامه می دهد: «زمینداران بزرگ، شاهزادگان و تعداد زیادی از وابستگان دون پایه ادارات سازمانهای مختلف دولتی از کدخدای ده گرفته تا بالا..

اصطلاح «طبقه جدید» نهرو، از نظر محتوای طبقاتی و چگونگی تشکیل به اصطلاح «طبقه جدید» که سالها بعد میلوان جیلاس در توضیح ساختار طبقاتی جوامع اروپای شرقی و اتحاد جماهیر شوروی به کار برد، دارای تفاوتهای اساسی است. در اینجا به یاد آوری بسنده می شود که طبقه جدیدی که مراد جیلاس بوده در مستعمرات نیز در بخش دولتی تشکیل می شود و قسمتی از طبقه وابسته به استعمار سرمایه داری را تشکیل میدهد.

آندره گوندرفرانک درباره کشورهای آمریکای لاتین می نویسد: «در اینجا خائنان، سرمایه داران محلی، کارمندان عالی رتبه، سیاستمداران و نظامیانی هستند که با یکدیگر رابطه ای نزدیک دارند و با سرمایه خارجی نیز متحد شده اند و به طور مشخص درباره مکزیک این اطلاع در دست است که «در دوره حکومت ژنرال پورونی ریودیاز ۱۸۶۷-۱۹۱۱ که سرمایه های خارجی به طور عمیق در اقتصاد مکزیک نفوذ کردند... کارمندان عالی رتبه دولتی و همچنین وزرای کابینه ژنرال دیاز روابط بسیار نزدیکی با سرمایه گذاران خارجی داشتند. بعضی از حکمرانان عالی رتبه دولتی، اعضای کنگره و نمایندگان سرمایه داری... با مؤسسات خارجی شریک بودند... در بانکها، صنایع، معادن، تجارت و غیره سرمایه گذاری کرده و در همان حال زمینداران بزرگ بودند.

فرانک از کوردوا - آرمانده نقل می کند: «طبقه سرمایه داران ملی از سرمایه داری تجاری سنتی بعضی از گروههای زمینداران که ثروتمند شده اند و یک قشر از کارمندان عالی رتبه دولتی که به سرمایه داران بوروکرات معروف شده اند و از امتیاز داشتن قدرت سیاسی برای تجمع ثروت و سرمایه استفاده میکنند، نفرگیری میکند. از زمانی که سرمایه داران تجاری، سرمایه داران وارداتی شدند، توانستند به آغوش سرمایه داری انحصاری جهانی که به آنان اجازه میداد به عنوان شریک کوچکتر در منافع سهیم شوند، افتادند.

ادامه دارد..

منبع:
مفاهیم اجتماعی در جوامع مستعمراتی(مجموعه مقالات سیاسی- اقتصادی) ، شاپور رواسانی ، طهران: امیر کبیر، چاپ اول (1386)

بیشتر بخوانید :
اقتصاد مقاومتی در برابر تحریم اقتصادی
مختصات اقتصاد مقاومتی
ویژه نامه اقتصاد اسلامی