عبارتی در صلوات شعبانیه وجود دارد که اصل کاربردی در دینداری دینداران در تمام اعصار و برای تمام اقشار جامعه در تمام زمانها و تاریخ، است. و آن عبارت این است: «... وَ اللازِمُ لَهُمْ لاحِقٌ...»؛ یعنی کسی که همراه آنها [اهل بیت علیهم السلام] است، ملحق به شماست.
معانی همراهی و معیت
ملازمت یعنی همنشین کسی شدن و از وى جدا نگردیدن. یعنی همان همراهی و معیت با اهل بیت علیهم السلام.
معنای معیت در زیارت عاشورا
اینکه در زیارت عاشورا می خوانیم که: «اَنْ یَجعَلنِی مَعَکُمْ فی الدُّنیا وَ الاخرةِ»[1] یعنی از خداوند متعال درخواست می کنیم که سیر ما در دنیا و آخرت با امام معصوم(علیه السلام) باشد. این معیت، معیت جسمانی نیست.
این همان است که در «دعای حج» که جزء ادعیه ماه مبارک رمضان است می خوانیم که: «اَللّـهُمَّ اجْعَلْ لی مَعَ الرَّسُولِ سَبیلاً»[2] خدایا برایم همراه پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلّم) راهى به خوشبختى قرار ده، و همچنین در قرآن کریم دارد که انسان غیر همراه با دلی پر حسرت در قیامت خواهد گفت: «یَا لَیْتَنِی اتَّخَذْتُ مَعَ الرَّسُولِ سَبِیلا»[3] ای کاش من (در دنیا) با رسول حق راهی (برای دوستی و طاعت) پیش می‌گرفتم.
نکات مهم آیه
از این آیه ی آخر، دو نکته می توان فهمید:
۱. قید «مَعَ الرَّسُولِ» اشاره به این مطلب دارد که، ایمان به تنهایى کافى نیست، همراه بودن با انبیا نیز لازم است.
۲. از واژه «سَبِیلًا» نیز فهمیده می شود که: ارتباط با انبیا هر چند اندک باشد، مى‌تواند راه نجات باشد.
نکته ی قابل توجه در این عبارات، معنای معیت است که همه قوا، خواسته ها و تمنیات انسان با معصوم(ع) باشد.
معنای معیت این است که همه قوا، خواسته ها و تمنیات انسان با معصوم (علیه السلام) باشد.
راه همراهی با امام: درخواست برای ثبات قدم
حال چگونه می تواند با امام همراه شود، در بخش دیگری از زیارت عاشورا از خدا می خواهیم که: «وَ اَن یُثَبِتَ لی عِنْدَکُمْ قَدَمَ صِدْقٍ فی الدُّنیا وَالأخرةِ» یعنی خدا به من ثبات قدم بدهد تا از محضر شما کنار نروم.
مقام ثبات قدم
ثابت قدم بودن در محضر معصوم(ع)، مقام بزرگی است. یک وقت، انسان وارد وادی ولایت می شود و به معرفت می رسد ولی ثبات قدم ندارد؛ یک قدم در این وادی بر می دارد و در محضر معصومین(ع) است و یک قدم از محضر معصومین(ع) فاصله می گیرد و غایب می شود.
نقش شیطان
تلاش شیطان این است که انسان را از این ثبات قدم بیرون بیاورد تا یک قدم هم با شیطان باشد؛ اگر شب با معصوم(ع) است روز با شیطان باشد، یا اگر گوش با معصوم(ع) است چشم را ببرد و ... .
معانی حقیقی ثبات قدم و معیت
معیت و ثبات قدم یعنی دائماً انسان در صراط توحید و ولایت باشد و با همه وجود از این صراط جدا نشود؛ گناه یعنی پا بیرون گذاشتن از صراط عبودیت و صراط مستقیم و خروج از مقام معیت.
تلاش شیطان این است که انسان را از این ثبات قدم بیرون بیاورد تا یک قدم هم با شیطان باشد؛ اگر شب با معصوم(علیه السلام) است روز با شیطان باشد، یا اگر گوش با معصوم(علیه السلام) است چشم را ببرد و ... .
شرط ثبات قدم: صداقت
این ثبات قدم باید از روی صدق باشد؛ یعنی انسان واقعا آن طرف را حق محض بداند و اگر ثبات قدم دارد از سر تردید و شک و ریب در باب خدای متعال و اولیای او نباشد. این چیزی است که در سیر به وادی عاشورا اتفاق می افتد و این درها می تواند به روی او باز شود. این سیر از دنیا آغاز می شود و در آخرت هم ادامه دارد.[4]
آثار معیت با ولیّ خدا در قرآن کریم
آیاتی در قرآن کریم هست که آثاری برای کسانی که همراه ولی خدایند، اشاره دارد:
آیه اول: سلام خداوند به حضرت نوح علیه السلام و همراهان
خداوند در قرآن کریم در سوره هود به حضرت نوح علیه السلام می فرماید: «قِیلَ یَا نُوحُ اهْبِطْ بِسَلَامٍ مِنَّا وَبَرَکَاتٍ عَلَیْکَ وَعَلَى أُمَمٍ مِمَّنْ مَعَکَ وَأُمَمٌ سَنُمَتِّعُهُمْ ثُمَّ یَمَسُّهُمْ مِنَّا عَذَابٌ أَلِیمٌ»[5]
و خطاب شد که ای نوح، از کشتی فرود آی که سلام ما و برکات و رحمت ما بر تو و بر آن امم و قبایلی که همیشه (در خداپرستی) با تواند اختصاص یافته، و امتهایی دیگر هستند که (خودسر و ستمگر شوند و) ما به آنها بهره‌ای (از دنیا) دهیم سپس عذابی سخت (در قیامت) از ما به آنان خواهد رسید.
در آیه فوق، منظور از «بِسَلام‌ٍ مِنّا وَ بَرَکات‌ٍ» ممکن است مراد «تحیت مبارکه طیبه» باشد و ممکن است «سلامتی از شر کفار» و برکات «زمینی و آسمانی» باشد.
نکات مهم ذیل آیه
نکاتی که مربوط به موضوع ماست اینکه:
1. تبعیت از فرمان ولی خدا، دو اثر مثبت بر پیروی کننده دارد:
یکی: سلام خداوند بر انسان و دوم: نزول برکت از جانب خدا.
۲. حضرت نوح و همراهانش به سبب تبعیت از فرمان خداوند مورد سلام و برکت قرار گرفته اند.
۳. خداوند همراهان را نیز بدین جهت مورد سلام و برکت قرار داده، چون آنها از پیامبرشان تبعیت کرده اند؛ یعنی اگر تبعیت نمی کردند هیچ گاه مورد سلام و برکت الهی واقع نمی شدند، چنانچه در مورد افراد خود سر و نافرمان در ادامه اشاره بدین مطلب دارد که اگرچه چند صباحی بدانها نعمت دهیم اما فرجامشان، عذابی دردناک است
پس فهمیدیم تبعیت از امام، راه نزول سلام الهی و برکت الهی است و عدم تبعیت از آن بزرگواران، مایه ی نزول عذابی دردناک، است.
آیه دوم: عدم ذلت همراهی کنندگان پیامبر؛
در آیه ی دیگری خداوند در سوره تحریم می فرماید: «یَوْمَ لَا یُخْزِی اللَّـهُ النَّبِیَّ وَالَّذِینَ آمَنُوا مَعَهُ نُورُهُمْ یَسْعَى بَیْنَ أَیْدِیهِمْ وَبِأَیْمَانِهِمْ یَقُولُونَ رَبَّنَا أَتْمِمْ لَنَا نُورَنَا وَاغْفِرْ لَنَا إِنَّکَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ»؛ در آن روزی که خداوند پیامبر و کسانی را که با او ایمان آوردند خوار نمی‌کند؛ این در حالی است که نورشان پیشاپیش آنان و از سوی راستشان در حرکت است، و می‌گویند: «پروردگارا! نور ما را کامل کن و ما را ببخش که تو بر هر چیز توانائی!»
نتیجه آیه
در این آیه، تبعیت از پیامبر اکرم ص چند اثر بدنبال دارد:
۱. آنان در مقام معیت با نبی اکرم اند.
۲. همراهی کنندگان، هیچ گاه خوار و ذلیل نمی شوند.
۳. نوری پیشاپیش آنان و از سمت راست شان در حرکت است.
۴. ایمان به پیامبر کافى نیست، همراهى و تبعیّت از آن حضرت لازم است. «وَ الَّذِینَ آمَنُوا مَعَهُ»
۵. همراهی کنندگان امام، در آخرت هم امید به استجابت دعا دارند. «رَبَّنَا أَتْمِمْ لَنَا نُورَنَا وَاغْفِرْ لَنَا»
نتیجه آنکه:
کسانی که ولی خدا را همراهی کنند، خود آثار آنرا درک می کنند که در آیه ی اول سلام و برکات خداوند شامل حال می شود؛ و در آیه ی دوم اینکه دچار ذلت و خواری نخواهند شد.
