روایاتی درباره مقدار مهریه و شیربها

خاطره ای از شهید محراب آیت الله مدنی [1]

داماد مرحوم شهید مدنی گوید:

یکی از نکات اخلاقی و آموزنده که از ایشان به خاطر دارم و شاید برای اهلش مفید و نافع باشد، مساءله شرط ایشان در هنگام عقد ازدواج دخترشان بود، برخلاف معمول همه که شرط و شروط در هنگام عقد نوعا روی مسائل مادی دور می زند. . . ولی ایشان مقید بودند که دامادهایشان طلبه درس خوان و به ظاهر متقی باشند و تنها شرطی که با اینجانب کردند، این بود که یک دوره رساله توضیح المسائل را به خانواده ام درس بدهم. [2]

قرار دادن مهر السنه:

((مهر السنه )) مقدار مهریه ای است که رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم ) برای کلیه همسران و دخترانش تعیین نموده است و معمولا مهریه زنان آل محمد (صلی الله علیه و آله و سلم ) نیز این چنین بوده است و مبلغ آن پانصد درهم می باشد. [3]

هر مهریه ای افزون بر این مقدار، جنبه ((نحله )) (بخشش ) دارد و با اصل ((مهرالسنة )) منافاتی ندارد. در روایات سفارش شده، مسلمانان مهریه زنان را بیشتر از مهرالسنة قرار ندهند. [4]

قال علی بن موسی الرضا (علیه السلام ):

اذا تزوجت فاجهد ان لا تجاوز مهرها مهر السنة وهو خمسماءئة درهم فعلی ذلک زوج رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم ) وتزوج نسائه. [5]

امام رضا (علیه السلام ) فرمود:

((هنگامی که ازدواج می کنی، سعی کن که مقدار مهریه از مهرالسنة (پانصد درهم ) بیشتر نگردد که رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم ) با این مقدار مهریه با همسران خود ازدواج کرد)).

عن الحسین بن خالد: قال ساءلت اباالحسن (علیه السلام ) عن مهر السنة کیف صار خمسمائة؟ فقال: ان الله تبارک وتعالی اوجب علی نفسه الا یکبره مؤ من مائة تکبیره، ویسبحه مائة تسبیحه، ویحمده مائة تحمیده ویهلله مائة تهلیله، ویصلی علی محمد واله مائة مرة، ثم یقول: ((اللهم زوجنی من الحور العین )) الا زوجه الله حوراء عین وجعل ذلک مهرها، ثم اوحی الله عزوجل الی نبیه (صلی الله علیه و آله و سلم ) ان سن مهور المومنان خمسمائة درهم ففعل ذلک رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم )، ایما مومن خطب الی اخیه حرمته فبذل له خمسماءة درهم فلم یزوجه فقد عقه، واستحق من الله عزوجل ان لا یزوجه حوراء. [6]

حسین بن خالد می گوید: از امام رضا (علیه السلام ) پرسیدم: چرا مهرالسنة پانصد درهم نقره گردید؟

حضرت در پاسخ فرمود:

خداوند بر خود واجب کرده که اگر انسان با ایمان صد بار ((الله اکبر)) و صد بار ((سبحان الله )) بگوید و صد بار ((احمدالله )) و صد بار ((لا اله الا الله )) بگوید و صد بار صلوات بر محمد و آلش بفرستد، بعد عرض کند: ((خدایا مرا با حورالعین تزویج کن )) حتما خداوند حورالعین را در آخرت همسر او می گرداند و همین اذکار که جمعا پانصد بار می شود مهر آن حورالعین است. سپس خداوند به پیامبرش وحی کرد که: مهریه های زنهای با ایمان را پانصد درهم سنت کن. رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم ) همین مقدار را برای مهریه سنت نمود. سپس فرمود: هر مومنی که از دختر شخص مسلمانی خواستگاری کند و پانصد درهم به عنوان مهریه بذل کند، ولی آن شخص مسلمان این مبلغ را کم شمرده و جواب رد بدهد، با خواستگار بدرفتاری و نامهربانی کرده است. و سزاوار است که خداوند او را در قیامت همسر حوریان بهشتی ننماید.

حکم شیربها

معمولا در بین عده ای از مردم مرسوم است که به هنگام تعیین مهریه، چیزی را به عنوان شیربها معین می کنند. شیربها را غالبا قبل از عروسی و به صورت نقد در اختیار خانواده عروس قرار می دهند. باید گفت، تعیین شیربها به یکی از دو صورت می تواند انجام بگیرد که هر کدام حکم جداگانه ای دارد:

1 - اول اینکه شیربها واقعا جزئی از مهر باشد که والدین دختر به صورت نقد آن را دریافت کنند برای اینکه کمکی در خرید جهازیه دختر باشد. در این صورت وجه نقد گرچه به عنوان شیربها نامیده می شود ولی در واقع جزء مهر است و دختر مالک آن است نه والدین او. چنین قراردادی در شرع جایز است ولی باید توجه داشت که فقط دختر می تواند مالک آن وجه نقد به عنوان شیربها باشد، نه دیگران و هرگونه تصرف در آن باید به اذن دختر باشد.

2 - دوم اینکه شیربها جزء مهر نباشد، بلکه والدین دختر به عنوان حق الزحمه مقداری وجه دریافت کنند تا در امر ازدواج کارشکنی ایجاد نشود. این قرارداد از نظر اسلام باطل، ولی اصل عقد صحیح است، والدین دختر هرگز حق ندارند به عنوان شیربها چیزی را بدون رضایت از داماد بگیرند که در این صورت حرام و نامشروع است.

الوشاء عن الرضا (علیه السلام ): قال سمعته یقول:

لو ان رجلا تزوج المراءة وجعل مهرها عشرین الفا وجعل لابیها عشرة الاف کان المهر جایزا والذی جعل لابیها فاسدا. [7]

امام رضا (علیه السلام ) فرمود:

اگر مردی با زنی ازدواج کند و مهر او را بیست هزار دینار یا درهم قرار دهد و شرط کند که ده هزار هم به پدرش بدهد، مهر جایز است ولی آنچه را برای پدر دختر قرار داده فاسد است.

پی نوشت:
[1] آیة الله شهید مدنى نماینده رهبر فقید انقلاب اسلامى ایران و امام جمعه بزرگوار تبریز بود که به دست منافقین کوردل به شهادت رسید.
[2] یادواره شهید محراب ، ص 265. ((آیت الله مدنى ))
[3] هر درهم 6/12 نخود مسکوک است .
[4] وسائل الشیعه ، جلد 15، ص 6 - فروع کافى ، جلد 5، ص 376.
[5] بحارالانوار، جلد 103، ص 350.
[6] فورع کافى ، جلد 5، ص 376.
[7] وسائل الشیعه ، جلد 15. ص 19.

منبع: حوزه نت