ولز و پاپاجورجیو (۲۰۰۱) به منظور بهبود و کوتاه کردن طول مدت درمان هراس اجتماعی، با بررسی مجدد مبنای فراشناختی درمان، نوع فراشناخت محورتر آن را مورد ارزیابی قرار دادند. در سری های تکراری تک موردی بر روی شش بیمار مبتلا به هراس اجتماعی، درمان کوتاه مدت اثربخش بود و همهی بیماران بهبودی قابل توجهی را نشان دادند و نتایج به دست آمده تا زمان پی گیری حفظ شد. میزان متوسط بهبودی در مقیاس ترس از ارزشیابی منفی 12.8 (۵۷٪) و در اجتناب و پریشانی اجتماعی 12.8 (۶۲٪) بود. این نتیجه به طور متوسط در ۵ / ۵ جلسه ی درمانی ۶۰- ۴۵ دقیقه ای (۴ تا ۸ جلسه) به دست آمد. اثربخشی درمان فراشناختی در مورد اختلال استرس پس از آسیب، در مطالعات مختلفی مورد ارزیابی قرار گرفته است. ولز و سمبی (۲۰۰۴ ب) شش بیمار متوالی مبتلا به اختلال استرس پس از آسیب بر اساس DSM - IV را، با استفاده از طرح A - B همراه با پیگیری و تکرار مستقیمه درمان کردند. ارزیابی های پی گیری، ۳ و ۶ ماه پس از درمان و در فاصلهی طولانی تر ۴۱-۱۸ ماه پس از درمان انجام شد. بیماران در معرض جرایم جنسی یا اعمال زور قرار گرفته بودند و به مدت ۱۰-۳ ماه از اختلال استرس پس از آسیب، رنج می بردند. در همه ی موارد، درمان با کاهش عمده ی علایم استرس آسیب زا، اضطراب و افسردگی همراه بود. میزان متوسط بهبودی در علایم، بر اساس مقیاس اثر رویدادها (IES) ٪۸۳ و در پرسش نامه ی ایالت پنسیلوانیا ۶۹٪ بود. در مرحله‌ی بعد، دو مورد دیگر به این گروه از بیماران اضافه شد و اندازه ی اثر پس از درمان بین ۳ تا ۵ متفاوت بود. هیچ یک از بیماران، در پیگیری های ۳ و ۶ ماهه و ارزیابی های بلندمدت، ملاکهای اختلال استرس پس از آسیب را برآورده نمی کردند.
ولز، ولفورد و همکاران (۲۰۰۸) در یک کارآزمایی بالینی باز، بر روی بیماران مبتلا به اختلال استرس پس از آسیب مزمن، ۱۲ بیمار را به طور متوسط در 8 جلسه درمان کردند. در این بیماران، طول مدت ابتلا به اختلال PTSD، از ۶ تا ۳۹ ماه متفاوت بود. بهبودی چشم گیر و از لحاظ آماری معناداری در علایم استرس پس از آسیب، اضطراب و افسردگی به دست آمد. نتایج درمان در پی گیری ۳ و ۶ ماهه پس از درمان ادامه داشت. استفاده از ملاک بهبودی استاندارد شده نشان داد که در پی گیری ۶ ماهه، بیش از ۸۹٪ بیماران بر اساس مقیاس اثر رویدادها (IES)، بهبودی نسبی یا کامل یافته اند.
کولبر و ولز (۲۰۰۸) در یک مطالعه‌ی تصادفی کنترل شده، اثربخشی درمان فراشناختی را در اختلال استرس پس از آسیب مورد بررسی قرار دادند. بیماران به طور تصادفی در فهرست انتظار یا در وضعیت درمان فراشناختی جایگزین شدند. بیماران گروه کنترل، در دورهی انتظار، هیچ نوع بهبودی در علایم نداشتند و یا بهبودی اندکی نشان دادند، در حالی که گروه تحت درمان، بهبودی معناداری در همه ی مقیاس های مربوط به علایم نشان دادند. ارزیابی ملاک تغییر بالینی معنادار نشان داد که ۸۰٪ بیماران در وضعیت درمان فراشناختی، بر اساس مقیاس اثر رویدادها، به طور کامل درمان شدند و ۱۰٪ نیز بهبودی قابل توجهی یافتند، در حالی که در وضعیت فهرست انتظار، تنها ۱۰٪ بیماران بهبودی نسبی یافتند و هیچ کس بهبودی کامل پیدا نکرد.
اثربخشی درمان فراشناختی در درمان اختلال وسواسی- اجباری در جمعیت های بزرگ سال و کودک نیز مورد ارزیابی قرار گرفته است. فیشر و ولز (۲۰۰۸) با استفاده از طرح سری های تکرار مستقیم ، اثرات درمان فراشناختی را در چهار بیمار مبتلا به اختلال وسواسی- اجباری مورد ارزیابی قرار دادند. بیماران به مدت ۴-۳ هفته در مرحله‌ی خط پایهی بدون درمان ارزیابی شدند. پس از تعیین خط پایه، درمان فراشناختی به صورت هفتگی، طی ۱۴-۱۲ جلسه ارایه شد و بیماران ۳ و ۶ ماه پس از درمان در مرحله‌ی پی گیری مجددا ارزیابی شدند. نمرات همهی بیماران پس از درمان و در مرحله‌ی پی گیری در مقیاس های اختلال وسواسی- اجباری و فراشناخت، بهبودی قابل توجهی نشان داد. هر چهار بیمار، پس از درمان، ملاک بهبودی استاندارد (نمرهی برش ۱۴ در مقیاس وسواسی- اجباری یل براون، و نمره ۱۰ در ملاک تغییر معتبر ) را دارا بودند. در پی گیری ۶ ماههی پس از درمان، یکی از بیماران، هرچند ملاک بهبودی کامل را برآورده نمی کرد، ولی همچنان بهبود نسبی را حفظ کرده بود. داده‌های مربوط به پیگیری ۶ ماهه در مورد یکی دیگر از بیماران در دسترس نبود، اما دو بیمار دیگر وضعیت بهبودی کامل خود را حفظ کرده بودند.
سیمونز، اشنایدر و هر پرتز - دالمن (۲۰۰۶) اثر درمان فراشناختی بر اختلال وسواسی اجباری را در کودکان و نوجوانان مورد بررسی قرار دادند. همه ی ۱۰ کودک و نوجوان به طور تصادفی در وضعیت های درمان فراشناختی یا رویارویی و جلوگیری از پاسخ قرار گرفتند. درمان ارایه شده شامل ترکیبی از درمان فراشناختی توصیف شده در این کتاب و مؤلفه هایی از درمان شناختی- رفتاری بود، به همین دلیل تعیین نقش نسبی روش های مختلف امکان پذیر نیست. با این حال، داده ها نشان میدهند که این درمان می تواند جایگزین سودمندی برای رویارویی و جلوگیری از پاسخ باشد.
ریس Rees و وان کوئسفلد (۲۰۰۸) یک کارآزمایی باز در مورد درمان فراشناختی گروهی برای بیماران مبتلا به اختلال وسواسی- اجباری انجام دادند. نتیجهی درمان با استفاده از مقیاس وسواسی- اجباری یل براون ( Y - BOCS) و فراشناخت ها از طریق پرسشنامهی فراشناختی (۳۰-MCQ ) مورد ارزیابی قرار گرفت. در پایان درمان، بهبودی معناداری در مقیاس های علایم اختلال وسواسی- اجباری مشاهده شد. نتایج حاصل شده تا زمان پی گیری ۳ ماهه ی پس از درمان ادامه داشت. همچنین نمرات برخی خرده مقیاس های باورهای فراشناختی، به ویژه باورهای مربوط به لزوم کنترل افکار نیز کاهش یافت و تا زمان پی گیری حفظ شد. اندازه های اثر به دست آمده پس از درمان و مرحله‌ی پی گیری برای مقیاس وسواسی- اجباری یل براون ( Y - BOCS) به ترتیب 2.28 و 3.57 بود و ۶۲٪ کاهش متوسط در مقیاس وسواسی-اجباری یل براون در پیگیری مشاهده شد. بر اساس نقطهی برش مقیاس وسواسی- اجباری یل براون، ۴۰ درصد بیماران پس از درمان بهبودی کامل یافتند، این میزان در پی گیری ۳ ماهه تا ۹۵٪ افزایش یافت که ملاک بهبودی استاندارد را تأمین می کند. این مطالعه به دلیل نداشتن گروه کنترل، دارای محدودیت است، اما تداوم بهبودی معنادار تا زمان پی گیری، گول زننده است و ممکن است ناشی از نوسانهای تصادفی یا بهبودی خود به خود باشد. با این حال، نتایج به دست آمده با اندازهی اثر مربوط به درمان فراشناختی هماهنگ است.
منبع: راهنمای علمی درمان فراشناختی اضطراب و افسردگی،آدریان ولز، دکتر شهرام محمد خانی، انتشارات ورای دانش، چاپ دوم، طهران 1390
