از کمر درد مزمن تا دیسک کمر
نويسنده: دکتر بابک وحدت‌پور*
کمر درد به عنوان دومین درد شایع بدن پس از سر درد است به طوری که 84% افراد در طول زندگی این بیماری را تجربه نموده‌اند. معمولاً کمر درد به عنوان یکی از علل مهم مرخصی‌های استعلاجی و از دست رفتن ساعات کاری محسوب شده که به واسطه آن هزینه‌های زیادی متوجه اجتماع می‌شود. مهمترین نکته چه در جهت جلوگیری از آسیب به دیسکهای کمری و چه در جهت پیشگیری از عود کمر درد، آموزش اصول صحیح زندگی شامل: سبک نشستن، ایستادن و حمل بار در همه سنین می‌باشد، ولی متاسفانه کمتر کسی حاضر به تمرین و مداومت نکات ساده‌ای است که می‌تواند از عارضه‌های مزمن عضله در آینده پیشگیری کند.
در بیشتر موارد کمر دردها حاد بوده و طی یک دوره گذرا بهبود می‌یابد که البته احتمال عود آن هم وجود دارد. با توجه به اینکه درصد کمتری از کمردردها مزمن می‌شوند اما بیشتر هزینه‌های بهداشتی درمانی که صرف درمان کمر درد می‌گردد متوجه کمردردهای مزمن است.
معمولاً سن شروع کمر درد از حوالی نوجوانی تا حدود 40 سالگی است که شیوع آن تا سن 60 سالگی در مردان و زنان مساوی بوده و پس از این زمان در خانمها به دلیل افزایش شیوع پوکی استخوان و شکستگیهای ناشی از آن شایعتر می‌باشد.
کمر درد نه به عنوان یک بیماری بلکه نشانه یک بیماری است و عوامل خطری که می‌تواند موجب افزایش ابتلا به کمر درد شوند را می توان به دو دسته شغلی و فاکتورهای شخصی دسته‌بندی کرد
شغلهایی که با کشیدن، جابجا کردن اجسام، نشستن طولانی مدت، یا کار کردن با دستگاههای لرزان مثل مته‌های سوراخ کننده همراه هستند با افزایش بروز کمردرد مواجه می‌باشند که مسلماً مستلزم رعایت نکات ایمنی مختص هر کدام است. همچنین در افرادی که انعطاف پذیری ستون فقرات آنها کمتر بوده و یا افراد چاق و قد بلند، کمر درد شایعتر می‌باشد.
ضعف عضلات شکم و کمر، استعمال دخانیات، فاکتورهای روحی و روانی مثل اضطراب و افسردگی از عوامل مرتبط با کمر درد هستند.
دیسکها بالشتک‌هایی هستند که بین مهره‌های کمری قرار دارند. در گروهی از این کمر دردها پاره شدن این دیسکها موجب آزاد شدن مواد شیمیایی و تحریک کننده شده که این مواد موجب التهاب ریشه‌های عصبی ناحیه کمر می‌شوند. در گروهی دیگر عامل تحریک ریشه‌های کمری بیرون زدگی دیسک و فشار روی ریشه‌های کمری است بدین صورت که بیماری با درد شدید ناحیه پایین کمر تظاهر یافته و معمولاً این درد در ناحیه باسن پخش شده و بر اساس ریشه کمری مبتلا به ناحیه ران، ساق پا و انگشتان پا انتشار می‌یابد. این نوع درد، شدید و تیر کشنده بوده و با عطسه و سرفه بدتر می‌شود و در مورد علائم دیگر که گاه با استراحت، درد کاهش می‌یابد، به این دلیل است که احتمالاً در اوائل بیماری درد کمر شدید بوده و حالت انتشاری ندارد اما با پیشرفت درد کمر کاهش یافته ولی درد انتشاری و سایر علایم نظیر کاهش حس و خواب رفتگی پاها و ضعف ایجاد می‌شود. همچنین بیمار به علت درد محدودیت حرکات کمر داشته و حتی حالت خمیده به خود می‌گیرد و ممکن است علاوه بر کاهش حس و خواب رفتگی پاها، کاهش قدرت عضلات و حتی مشکلاتی در کنترل ادرار و مدفوع پیدا کرده و بر اساس ریشه درگیر، احتمال از دست دادن توانایی راه رفتن روی پنجه پا و یا پاشنه پا را از دست بدهد. در صورتی که فرد به حالت دراز کش خوابیده باشد بالا آوردن مستقیم پا موجب افزایش درد ناحیه کمر و انتشار آن به پای مبتلا می‌گردد.
چنانچه کمر درد همراه با تب، کاهش وزن و درد شبانه باشد عوامل ایجاد کننده دیگر کمر درد نظیر تومورها، عفونت و شکستگی مطرح می‌شود، که معمولاً با معاینه دقیق بیماری مشخص می‌گردد ولی ممکن است به استفاده از وسایل تشخیصی نیاز شود. MRI جهت تشخیص کمر دردهای ناشی از دیسکهای کمری حساسیت بالایی دارد اما حتماً باید بر اساس تظاهرات بیمار تفسیر شود. گفتنی است در یک بررسی از 100 نفر افرادی که هیچ گونه کمر دردی نداشته‌اند در MRI 65 نفر آنها تغییرات بیمارگونه دیسک کمری دیده شده است لذا با توجه به اینکه علل شایعتری نظیر عوامل مکانیکی برای کمر درد وجود دارد حتماً تشخیص می‌بایست بر اساس معاینه دقیق و نه فقط بر اساس ام آر ای داده شود.
انجام نوار عصب و عضله در صورتی که با دقت کافی و توسط شخص متبحر گرفته شود، در تشخیص این بیماری کمک می کند.
بهترین وسیله کمک تشخیصی، ترکیب یک تست تصویربرداری مثل MRI با نوار عصب است.
جراحی، تنها راه درمان کمر درد است، در اکثر مواقع دیسکهای کمری به درمان غیر جراحی پاسخ می‌دهد.
استراحت طولانی مدت بدون نظر پزشک حتی می‌تواند مضر هم باشد لذا در اقدامات اولیه و اساسی استراحت به مدت 1 تا 3 روز و پرهیز از حرکات تشدید کننده توصیه می‌گردد. از دیگر موارد پیشنهادی کمک کننده استفاده از داروهای ضد التهاب و ضد درد جهت کاهش التهاب و تسکین می‌باشد، در پاره‌ای از موارد تزریقهای درمانی، استفاده کوتاه مدت از ارتوزهای کمری (مثل کمربندهای میله‌دار)، به کارگیری روشهای گرمایی و الکتریکی برای کاهش درد و حرکات تقویتی عضلات کمر و شکم و ورزشهایی جهت انعطاف پذیری ستون فقرات و عضلات پاها بسیار موثر می‌باشد که حتماً می‌بایست بر اساس معاینه و صلاحدید پزشک و در زمان مناسب آن تجویز شود. (برنامه توانبخشی بر اساس معاینه وضعیت هر بیمار طرح‌ریزی می‌گردد). باید گفت استفاده از داروهای کدئین‌دار به علت ایجاد یبوست و تشدید درد توصیه نمی‌شود.
تعداد کمی از افراد دچار کمر دردهای ناشی از درگیری دیسکهای کمری نیازمند عمل جراحی هستند مانند بیمارانی که مبتلا به بی اختیاری ادرار و مدفوع شده‌اند، بیمارانی که درگیری پیش رونده سیستم عصبی داشته، یا کسانی که علیرغم درمان صحیح و همه جانبه غیر جراحی، به مدت 6 تا 8 هفته توسط پزشک متخصص و متبحر هنوز بهبودی نیافته‌اند. اعمال جراحی اغلب دردهای انتشاری به اندام تحتانی و سایر علایم در پاها را کاهش داده و ممکن است به میزان کمتری درد ناحیه کمر را کاهش دهد. چنانچه آسیب‌های عصبی جدی به عصب وارد شده باشد عمل جراحی جهت پیشگیری از آسیب بیشتر موثر است و شاید نتواند آسیب عصبی ایجاد شده را کاملاً بهبود ببخشد. نکته مهم انجام حرکات تقویتی عضلات اطراف ستون فقرات و عضلات شکم حتی بعد از عمل جراحی بوده که در تخفیف علائم بعد از عمل و بهبودی بیمار اهمیت بسزایی دارد.
پرهیز از چاقی، تحرک مناسب، استفاده از میوه و سبزیجات تازه، مصرف کافی فرآورده‌های لبنی (شیر، ماست کم چرب، کشک، دوغ و ...) همچنین ماهی تازه که حاوی Omega 3 البته به صورت کبابی یا آب‌پز، در پیشگیری از بیماری توصیه می شود.
* متخصص طب فیزیکی و توانبخشی
منبع:http://nasle-farda.ir
/خ
در بیشتر موارد کمر دردها حاد بوده و طی یک دوره گذرا بهبود می‌یابد که البته احتمال عود آن هم وجود دارد. با توجه به اینکه درصد کمتری از کمردردها مزمن می‌شوند اما بیشتر هزینه‌های بهداشتی درمانی که صرف درمان کمر درد می‌گردد متوجه کمردردهای مزمن است.
معمولاً سن شروع کمر درد از حوالی نوجوانی تا حدود 40 سالگی است که شیوع آن تا سن 60 سالگی در مردان و زنان مساوی بوده و پس از این زمان در خانمها به دلیل افزایش شیوع پوکی استخوان و شکستگیهای ناشی از آن شایعتر می‌باشد.
کمر درد نه به عنوان یک بیماری بلکه نشانه یک بیماری است و عوامل خطری که می‌تواند موجب افزایش ابتلا به کمر درد شوند را می توان به دو دسته شغلی و فاکتورهای شخصی دسته‌بندی کرد
شغلهایی که با کشیدن، جابجا کردن اجسام، نشستن طولانی مدت، یا کار کردن با دستگاههای لرزان مثل مته‌های سوراخ کننده همراه هستند با افزایش بروز کمردرد مواجه می‌باشند که مسلماً مستلزم رعایت نکات ایمنی مختص هر کدام است. همچنین در افرادی که انعطاف پذیری ستون فقرات آنها کمتر بوده و یا افراد چاق و قد بلند، کمر درد شایعتر می‌باشد.
ضعف عضلات شکم و کمر، استعمال دخانیات، فاکتورهای روحی و روانی مثل اضطراب و افسردگی از عوامل مرتبط با کمر درد هستند.
دیسکها بالشتک‌هایی هستند که بین مهره‌های کمری قرار دارند. در گروهی از این کمر دردها پاره شدن این دیسکها موجب آزاد شدن مواد شیمیایی و تحریک کننده شده که این مواد موجب التهاب ریشه‌های عصبی ناحیه کمر می‌شوند. در گروهی دیگر عامل تحریک ریشه‌های کمری بیرون زدگی دیسک و فشار روی ریشه‌های کمری است بدین صورت که بیماری با درد شدید ناحیه پایین کمر تظاهر یافته و معمولاً این درد در ناحیه باسن پخش شده و بر اساس ریشه کمری مبتلا به ناحیه ران، ساق پا و انگشتان پا انتشار می‌یابد. این نوع درد، شدید و تیر کشنده بوده و با عطسه و سرفه بدتر می‌شود و در مورد علائم دیگر که گاه با استراحت، درد کاهش می‌یابد، به این دلیل است که احتمالاً در اوائل بیماری درد کمر شدید بوده و حالت انتشاری ندارد اما با پیشرفت درد کمر کاهش یافته ولی درد انتشاری و سایر علایم نظیر کاهش حس و خواب رفتگی پاها و ضعف ایجاد می‌شود. همچنین بیمار به علت درد محدودیت حرکات کمر داشته و حتی حالت خمیده به خود می‌گیرد و ممکن است علاوه بر کاهش حس و خواب رفتگی پاها، کاهش قدرت عضلات و حتی مشکلاتی در کنترل ادرار و مدفوع پیدا کرده و بر اساس ریشه درگیر، احتمال از دست دادن توانایی راه رفتن روی پنجه پا و یا پاشنه پا را از دست بدهد. در صورتی که فرد به حالت دراز کش خوابیده باشد بالا آوردن مستقیم پا موجب افزایش درد ناحیه کمر و انتشار آن به پای مبتلا می‌گردد.
چنانچه کمر درد همراه با تب، کاهش وزن و درد شبانه باشد عوامل ایجاد کننده دیگر کمر درد نظیر تومورها، عفونت و شکستگی مطرح می‌شود، که معمولاً با معاینه دقیق بیماری مشخص می‌گردد ولی ممکن است به استفاده از وسایل تشخیصی نیاز شود. MRI جهت تشخیص کمر دردهای ناشی از دیسکهای کمری حساسیت بالایی دارد اما حتماً باید بر اساس تظاهرات بیمار تفسیر شود. گفتنی است در یک بررسی از 100 نفر افرادی که هیچ گونه کمر دردی نداشته‌اند در MRI 65 نفر آنها تغییرات بیمارگونه دیسک کمری دیده شده است لذا با توجه به اینکه علل شایعتری نظیر عوامل مکانیکی برای کمر درد وجود دارد حتماً تشخیص می‌بایست بر اساس معاینه دقیق و نه فقط بر اساس ام آر ای داده شود.
انجام نوار عصب و عضله در صورتی که با دقت کافی و توسط شخص متبحر گرفته شود، در تشخیص این بیماری کمک می کند.
بهترین وسیله کمک تشخیصی، ترکیب یک تست تصویربرداری مثل MRI با نوار عصب است.
جراحی، تنها راه درمان کمر درد است، در اکثر مواقع دیسکهای کمری به درمان غیر جراحی پاسخ می‌دهد.
استراحت طولانی مدت بدون نظر پزشک حتی می‌تواند مضر هم باشد لذا در اقدامات اولیه و اساسی استراحت به مدت 1 تا 3 روز و پرهیز از حرکات تشدید کننده توصیه می‌گردد. از دیگر موارد پیشنهادی کمک کننده استفاده از داروهای ضد التهاب و ضد درد جهت کاهش التهاب و تسکین می‌باشد، در پاره‌ای از موارد تزریقهای درمانی، استفاده کوتاه مدت از ارتوزهای کمری (مثل کمربندهای میله‌دار)، به کارگیری روشهای گرمایی و الکتریکی برای کاهش درد و حرکات تقویتی عضلات کمر و شکم و ورزشهایی جهت انعطاف پذیری ستون فقرات و عضلات پاها بسیار موثر می‌باشد که حتماً می‌بایست بر اساس معاینه و صلاحدید پزشک و در زمان مناسب آن تجویز شود. (برنامه توانبخشی بر اساس معاینه وضعیت هر بیمار طرح‌ریزی می‌گردد). باید گفت استفاده از داروهای کدئین‌دار به علت ایجاد یبوست و تشدید درد توصیه نمی‌شود.
تعداد کمی از افراد دچار کمر دردهای ناشی از درگیری دیسکهای کمری نیازمند عمل جراحی هستند مانند بیمارانی که مبتلا به بی اختیاری ادرار و مدفوع شده‌اند، بیمارانی که درگیری پیش رونده سیستم عصبی داشته، یا کسانی که علیرغم درمان صحیح و همه جانبه غیر جراحی، به مدت 6 تا 8 هفته توسط پزشک متخصص و متبحر هنوز بهبودی نیافته‌اند. اعمال جراحی اغلب دردهای انتشاری به اندام تحتانی و سایر علایم در پاها را کاهش داده و ممکن است به میزان کمتری درد ناحیه کمر را کاهش دهد. چنانچه آسیب‌های عصبی جدی به عصب وارد شده باشد عمل جراحی جهت پیشگیری از آسیب بیشتر موثر است و شاید نتواند آسیب عصبی ایجاد شده را کاملاً بهبود ببخشد. نکته مهم انجام حرکات تقویتی عضلات اطراف ستون فقرات و عضلات شکم حتی بعد از عمل جراحی بوده که در تخفیف علائم بعد از عمل و بهبودی بیمار اهمیت بسزایی دارد.
پرهیز از چاقی، تحرک مناسب، استفاده از میوه و سبزیجات تازه، مصرف کافی فرآورده‌های لبنی (شیر، ماست کم چرب، کشک، دوغ و ...) همچنین ماهی تازه که حاوی Omega 3 البته به صورت کبابی یا آب‌پز، در پیشگیری از بیماری توصیه می شود.
* متخصص طب فیزیکی و توانبخشی
منبع:http://nasle-farda.ir
/خ
