تحقیق حاضر در پی استخراج مفهوم و تجربه مصرف فرهنگی در فضای مجازی و ارتباط آن با هویت جوانی در بین جوانان شهر شیراز می باشد. روش تحقیق براساس روش گروه مرکز و تحلیل آن براساس مدل های نظریه زمینه ای می باشد. نتایج: براساس سه سؤال تحقیق، شش طبقه مفهوم سازی شده استخراج شد که تجربه و هویت جوانی و ارتباط آن با فضای مجازی را نشان می دهد. اول آن که مواجهه با فضای رسانه ای و مجازی، براساس خلاقیت بالا و عقلانیت پایین انجام می گیرد. جوان تحت تأثیر فضای مجازی، پیرامون مطالب ارائه شده به وی و یا انتخاب رسانه از سوی وی، کمترین موضع گیری عقلانی را می گیرد. از سوی دیگر، هویت جوانی که دربرگیرنده عقاید و دیدگاه های جوانان است، در مواجهه با فضاهای مجازی سنتی و نوین، دو خصیصه متضاد انتقادی و الگوپذیری دارد.
این امر باعث شده جوان در رابطه با گزینش رسانه، نوعی استقلال را در پیش بگیرد که همچنین نشان دهنده هویت رادیکال وی می باشد. در این هویت رادیکال، احساس تعلق به زندگی دیده نمی شود؛ هویت و طرز تفکر جوان تحت تأثیر گروههای همسال و فضای مجازی است؛ نسبت به محتوای رسانه بومی «منتقد» و نسبت به فضای مجازی غیربومی «منفعل» است؛ و محتوای رسانه‌های داخل را یک سویه تلقی کند. نتیجه گیری: اگر چه شبکه ای از عوامل فردی و اجتماعی در شکل گیری هویت جوان نقش دارند، اما فضای مجازی نقش تعیین کننده دارد. چرا که فضای مجازی غربی، بازار اصلی مصرف کالاهای فرهنگی توسط جوانان است؛ و این امر به تغییرات وسیع هویتی در کوتاه مدت و درازمدت می انجامد. لذا سیاست گذاران فرهنگی و تصمیم گیران فضای رسانه ای (صدا و سیما و...) بایستی نسبت به کیفیت و چگونگی تعامل جوانان با فضای مجازی و تأثیر این تعامل بر هویت آنها حساس باشند، و آن را با پژوهش های علمی کیفی یا ترکیبی ردیابی و دنبال کنند.
تلاش برای یافتن پاسخی برای «کیستی» انسان از دیرباز ذهن و فکر اندیشمندان را به خود مشغول کرده است. هویت انسان و شناخت آن در هر جامعه‌ای برای اندیشمندان و شهروندان آن جامعه از اهمیت بالایی برخوردار بوده است. «هویت ایرانی» از مهم ترین شاخص های تمایز ایرانیان با دیگران و همواره مؤلفه غرور آمیز و افتخار آفرینی برای ایرانیان بوده است و تلاش برای حفظ و ارتقای این هویت در اولویت اول بوده است. در سالهای اخیر با ظهور فرایند جهانی شدن و گسترش رسانه‌های جمعی و شبکه‌های اجتماعی به ویژه در فضای مجازی و تأثیر آنها بر زندگی انسانها، هویت نیز متأثر از این وضعیت در معرض تهدیدها و فرصت‌های جدیدی قرار گرفته است که هویت ایرانی نیز از این قاعده مستثنی نمی باشد.
نوشتار پیش رو در پی پاسخگویی به این سؤال است که چالش‌های پیش روی هویت ایرانی در فرایند جهانی شدن و عصر گسترش فضای مجازی کدامند؟ به نظر می رسد که هویت ایرانی از گسترش رسانه ها و فضای مجازی تأثیر پذیرفته است. هر چند این فضا فرصتی برای گسترش و معرفی هویت ایرانی محسوب می شود اما در مواردی هویت با چالش‌هایی روبه رو می باشد. مواردی از قبیل عدم تسلط بسیاری از کاربران بر ابعاد هویت ایرانی، تلاش برای جدا ساختن هویت‌های محلی از هویت ملی، عدم وجود مرجعی رسمی و قابل اتکا برای معرفی هویت در فضای مجازی، فردگرایی و تضعیف انسجام اجتماعی؛ از جمله مواردی هستند که هویت ایرانی را با چالش روبه رو ساخته اند. تحقیق پیش رو توصیفی - تحلیلی می باشد که با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و اینترنتی به انجام رسیده است.
منبع: فضای مجازی و هویت، دکتر شقایق حیدری، انتشارات تمدن ایرانی، چاپ دوم، تهران، 1394
