این نوشتار، در پی آن است تا با پرداخت به مفهوم هویت مجازی و مختصات آن، موجودیت حقیقی هویت مجازی، رعایت اخلاق و مدیریت هویت در فضای مجازی نگاهی گذرا و کوتاه به این حوزه داشته باشد. پرسش‌های پژوهش: هویت مجازی به شرط موجودیت حقیقی دارای چه ویژگی هایی بوده، موضوع مدیریت هویت مجازی در فضای مجازی چه بوده و چگونه رخ می دهد؟
روش بررسی موضوع در این مقاله، اسنادی بوده و از طریق مرور منابع کتابخانه‌ای و الکترونیکی صورت گرفته است.
نتیجه گیری: آینده بی نامی آنلاین بستگی به توسعه زیرساخت های مدیریت هویت دارد. موضوعی که هویت آنلاین افراد را به هویت قانونی آنها پیوند می زند، دسترسی پذیری، ردیابی و روئیت پذیری کاربران را در فضای مجازی افزایش داده، از میزان بازنمایی‌های مخدوش و مجعول کاربران با انگیزه های فریب کاری می کاهد.
هویت ملی به عنوان عالی ترین سطح هویت جمعی دارای ابعاد و مؤلفه‌هایی است که در جهان متکثر امروز، عوامل زیادی بر آن تأثیرگذار بوده و در شکل گیری آن مؤثرند. امروزه علاوه بر هویت در جهان واقع، با هویت مجازی در دنیای مجازی نیز مواجه هستیم که در دنیای مجازی تحت تأثیر عوامل مختلفی شکل گرفته است. با ایجاد و گسترش استفاده از فضای مجازی، تعاملات مجازی از طریق بسترهای موجود تحت وب شکل گرفته اند. ایرانیان نیز مانند سایر شهروندان جامعه جهانی از کاربران فعال در فضای مجازی هستند که از طرق مختلف مانند عضویت در شبکه‌های اجتماعی، چت روم ها، ایجاد بلاگ، استفاده از سایت‌های مختلف، ارسال و دریافت ایمیل و... در تعاملات مجازی ایفای نقش کرده و در واقع به بازنمایی هویت ایرانی - اسلامی خویش می پردازند. افراد علاوه بر دارا بودن هویت در جهان واقع، در تعاملات خویش در دنیای مجازی نیز دارای هویت مجازی هستند. گاهی هویتی که افراد در فضای مجازی بازنمایی می کنند، همان هویت آنان در جهان واقع است ولی در برخی از موارد چنین ویژگی مشاهده نشده و هویت افراد در فضای مجازی متفاوت (و گاها متعارض) با هویت واقعی آنان است. آینده پژوهی هویت ایرانی – اسلامی در واقع تلاش در جهت ترسیم چگونگی بازنمایی هویت ملی «فردا» از دل تغییر (یا ثبات) «امروز»، است. که با بهره گیری از روشها و به جای تصور «تنها یک آینده»، به گمانه زنی های نظام مند و خردورزانه، در مورد نه تنها «یک آینده» بلکه «چندین آینده متصوره مبادرت می شود. این مقاله در صدد پاسخگویی به این پرسش است که بازنمایی هویت ایرانی - اسلامی در فضای مجازی در آینده چه ویژگی ها و ابعادی خواهد داشت. مطالعه حاضر با استفاده از نظریه کنش متقابل نمادی و نظریات مرتبط با مخاطب، و بهره گیری از روش تحلیل روند به بررسی روندها و پیشرانهای موجود در حوزه مورد مطالعه، به ترسیم آینده هویت ایرانی - اسلامی در فضای مجازی پرداخته و بر مبنای یافته های پیشنهاداتی را جهت بازنمایی هر چه مناسب تر هویت ایرانی - اسلامی در فضای مجازی آینده ارائه می دهد. در فضای مجازی تنها دو بعد تعلق و آگاهی هویت ملی قابل رصد بوده و یافته ها حکایت از آن دارند که رفتارهای کاربران در فضای مجازی و میزان آگاهی و تعلق آنان به هویت ملی به عنوان منابع و عوامل تغییر یا ثبات در بازنمایی هویت ایرانی – اسلامی در آینده تأثیرات قابل تأملی دارد.
توسعه روزافزون فن آوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی و به ویژه ظهور پدیده‌های جدید این فن آوری از قبیل ماهواره، اینترنت و ... تأثیر شگرفی بر زندگی مردم گذارده است. امروزه تمایل کشورها به توسعه و پیشرفت پایدار، فرهنگ و مطالعات فرهنگی را به یکی از مهم ترین موضوعات پژوهشی تبدیل کرده است. زیرا فرهنگ جامعه تعیین کننده هویت ملی افراد است. این پژوهش براین مفروض استوار است که نهادینه شدن فرهنگ در جامعه از طریق فضای مجازی منجر به حفظ هویت ملی شود. در ادامه این سؤال مطرح می شود که آموزش و پرورش به عنوان یکی از نهادهای مهم هویت ساز چگونه می تواند به حفظ تقویت هویت ملی در فضای مجازی کمک کند؟ بدیهی است که مسئولان و نهادهای جامعه می بایست با اتخاذ و بکار گیری تصمیمات و زیرساخت های فرهنگی موجبات استحکام هویتی در فضای مجازی را فراهم نمایند. از جمله نهادهای مسئول آموزش و پرورش است؛ که با پایه های اصلی تشکیل دهنده جامعه که دانش آموزان هستند سروکار دارند، می توانند نقش مهمی در تقویت پایه های هویت ملی ایفا کنند. مقاله حاضر درصدد ارائه پیشنهادهایی برای مسئولین و افراد است که با بکارگیری سیاست های صحیح آموزشی و فرهنگی در فضای مجازی مانند: طراحی برنامه درسی اسلامی - ایرانی آنلاین، آشنا کردن دانش آموزان با استفاده صحیح از فضای مجازی و... می توان علاوه بر آشنا کردن دانش آموزان با ارزش های ملی و دینی جامعه خویش که تشکیل دهنده هویت افراد است، با بهره گیری صحیح از این فضا، موجبات تحکیم پایه‌های هویتی و فرهنگی دانش آموزان را فراهم کرد.
منبع: فضای مجازی و هویت، دکتر شقایق حیدری، انتشارات تمدن ایرانی، چاپ دوم، تهران، 1394
