نامگذاری سوره معارج

به‌ مناسبت اینکه در آیه‌ی (٣) این سوره‌ی مبارکه خداوند را صاحب معارج (دارنده‌ی رتبه‌ها و درجات بلند) یاد کرده است که «فرشتگان» و «روح» به ‌سوی او بالا می‌روند و برای معراج و تعالی وجودی انسان‌ها برنامه‌های تربیتی فراوانی (در تکوین و تشریع) قرار داده است، سوره‌ی مبارکه بدین نام «معارج» موسوم گردیده است.

نام دیگر آن «سَألَ سائِلٌ» می‌باشد که سوره‌ی مبارکه بدان آغاز می‌گردد.

شأن نزول و محتوای سوره معارج

معروف در میان مفسران این است که سوره (معارج) از سوره های مکی است ولی بعضی از آیات آن در مدینه نازل شده و دلیل بر آن روایات زیادی است که درتفسیر این آیات به خواست خدا خواهد آمد.

به هرحال این سوره دارای چهار بخش است:

بخش اول از عذاب سریع کسی سخن می گوید که بعضی از گفته های پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم را انکار کرد، و گفت: اگر این سخن حق است عذابی بر من نازل شود و نازل شد (آیه 1 تا 3).

در بخش دوم بسیاری از خصوصیات قیامت و مقدمات آن و حالات کفار درآن روز آمده است (آیات 4 تا 18).

بخش سوم این سوره بیانگر قسمتهائی از صفات انسانهای نیک و بد است که او را بهشتی یا دوزخی می کند (آیات 19 تا 34).

بخش چهارم شامل انذارهائی است نسبت به مشرکان و منکران، و بار دیگر به مساله رستاخیز بر می گردد و سوره را پایان می دهد.

فضائل و خواص

از حضرتش سیّد عالم(صلی اله علیه و آله) مروی است:

هر کس سوره‌ی مبارکه‌ی معارج را تلاوت کند خداوند ثواب کسانی را به‌ او می‌دهد که پایبند امانات و عهد و پیمان خود باشند و بر نمازهای خویش محافظت می‌نمایند.[١]

و حضرت امام صادق(علیه السلام) می‌فرماید:

سوره‌ی «سَألَ سائِلٌ» (معارج) را زیاد تلاوت کنید. کسی که بر تلاوت این سوره‌ی مبارکه مداومت نماید خداوند در روز قیامت از گناهان او بازخواست نمی‌کند و در بهشت وی را همنشین محمّد و آل محمّد صلوات الله علیهم خواهد نمود.[٢]

همچنین می‌فرماید: هر کس به ‌خدا و کتاب او ایمان دارد قرائت این سوره‌ی مبارکه را وانمی‌گذارد.[٣]

در خواص آن آمده است

کسی که آن را در شب پیش از خواب بخواند محتلم نخواهد شد[٤] و خواب‌های آشفته و هراسناک نمی‌بیند و به‌ یاری خداوند تا بامداد از همه‌ی آفات محفوظ خواهد بود.[٥]

و نیز چنانچه شخص اسیر یا زندانی بر قرائت آن مداومت کند خداوند برای او گشایشی می‌دهد و سالماً نزد خانواده‌اش مراجعت خواهد نمود.[٦]

نامگذاری سوره نوح علیه السلام

سوره‌ی مبارکه به ‌مناسبت اینکه حکایت از نوح پیامبر(علیه السلام) و قوم او می‌کند که به‌ عنوان تجربه‌ای از تجارب دعوت الهی در روی زمین و موضع‌گیری‌های مخالفان و درگیری حق و باطل استقامت حضرتش در راه این دعوت، بدین نام «نوح» موسوم گردیده است.

محتوا و موضوعات سوره نوح

محتوای سورۀ نوح به سه بخش قابل تقسیم است.

در بخش اول این سوره، سخن از بعثت نوح و دعوت اوست در بخش‌دوم شکایت‌هاى نوح علیه‌السلام است به درگاه خدا که پروردگارا هر چه این قوم را دعوت کردم جز مخالفت و عصیان ندیدم، خدایا همه‌شان را نابود گردان در بخش سوم سخن از هلاکت قوم آن حضرت است.

فضائل و خواص

از رسول اکرم(صلی اله علیه و آله) مروی است: هر کس سوره‌ی نوح را بخواند از مؤمنانی خواهد بود که دعای نوح پیامبر(ع) شامل حال او می‌گردد.[7]

و حضرت امام صادق(علیه السلام) می‌فرماید: هر کس به‌ خدا و روز رستاخیز ایمان دارد و کتاب او را می‌خواند تلاوت سوره‌ی نوح(ع) را وا‌ نمی‌گذارد.[8]

همچنین حضرت می‌فرماید: کسی که آن را به ‌خاطر خدا و با شکیبائی در نماز فریضه یا نافله بخواند خداوند او را در منازل ابرار جای می‌دهد و سه جَنّت از جنّات بهشت همراه جنّت وی جهت بزرگداشت او مرحمت می‌فرماید با ثواب‌های دیگر... .[9]

و از خواص آن، هر کس بر خواندن آن در شب و روز مداومت کند حاجت او برآورده می گردد[10] و نمی‌میرد تا جای خود را در بهشت مشاهد نماید.[11]

و چنانچه سوره‌ی مبارکه را در برابر ظالم و ستمگر تلاوت شود باعث حفظ و مصونیّت از شرور او خواهد بود.[12]

پی‌نوشت‌ها
[١]. مجمع‌البیان.
[٢]. ثواب‌الاعمال ص ٢٦٩، تفسیر اطیب‌البیان، وسائل ج ٤ ص ٨٩٣.
[٣]. ختوم و اذکار ج ١ ص ١٧٤.
[٤]. خواص‌الآیات ص ١٤٠.
[٥]. مصباح ص ٤٥٩.
[٦]. تفسیر برهان.
[7]. مجمع‌البیان.
[8]. تفسیر نورالثقلین، بحار ج ٩٢ ص ٣١٧، تفسیر أطیب‌البیان.
[9]. همان.
[10]. تفسیر برهان، مصباح ص ٤٥٩.
[11]. خواص‌الآیات ص ١٤١.
[12]. همان.

منبع: سایت نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت