حمله و ضربه به علمداران عرصه فرهنگ و مذهب
حمله به روحانیت و تخریب و تضعیف آنها موضوع جدیدی نیست، کما اینکه سکان دار اصلی فرهنگ و اندیشه اسلامی نیز در عرصه تبلیغ و ترویج معارف وحیانی بیشترین صدمه و هجمه را متحمل شدند، به طور قطع و یقین و به اذعان منابع تاریخی بیشترین رنج و آسیب ها را در مسیر تبلیغ و ترویج فرهنگ و معارف قرآنی پیامبر اکرم(صلّی اللّه علیه و اله) متحمل شدند،[2] رنج و آزار هایی که ذرّه ای از آن را برای یک انسان عادی به هیچ وجه قابل تحمل نبود ولی با این حال پیامبراکرم(صلّی اللّه علیه و اله) تمام آن رنج ها را برای تبلیغ و نجات بشریت از جاهلیت به جان و دل خرید:«لَقَدْ جاءَکُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِکُمْ عَزیزٌ عَلَیْهِ ما عَنِتُّمْ حَریصٌ عَلَیْکُمْ بِالْمُؤْمِنینَ رَؤُفٌ رَحیمٌ؛[3] به یقین، رسولى از خود شما بسویتان آمد که رنج هاى شما بر او سخت است؛ و اصرار بر هدایت شما دارد؛ و نسبت به مؤمنان، رئوف و مهربان است!»در زمان کنونی روحانیّت و طلاب علوم دینی که پرچم دار تحقیق، پژوهش، تبلیغ و ترویج معارف دینی هستند، باید با استعانت از امدادهای غیبی و آشکار الهی و با اقتدا و الگو برداری از سبک زندگی پیامبرکرم(صلّی اللّه علیه و اله) وظیفه و مسئولیت دینی، شرعی،علمی و اجتماعی خود را به نحو احسن انجام دهند و جهادگونه قسمت کوچکی از آرمان های الهی فرهنگ اصیل اسلامی عقب ننشینند. «لَقَدْ کانَ لَکُمْ فی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ کانَ یَرْجُوا اللَّهَ وَ الْیَوْمَ الْآخِرَ وَ ذَکَرَ اللَّهَ کَثیراً؛[4] مسلّماً براى شما در زندگى رسول خدا سرمشق نیکویى بود، براى آنها که امید به رحمت خدا و روز رستاخیز دارند و خدا را بسیار یاد مى کنند.»
شاخص ها و مؤلفه های طلبه و مبلغ نمونه
1-تلفیق علم، ایمان، عمل
یکی از مهمترین و ضروری ترین شاخص ها و ارکانی که مبلغان علوم دینی باید در عرصه فرهنگ سازی به آن توجه و دقت کامل داشته باشد، تلفیق و همراه کردن علم و ایمان و عمل است، در سایه این سه شاخص طلایی است که می توان امید داشت در جهاد فرهنگی موفقیت لازم را بدست آورد، مردم نیز بیشتر مطیع و منقاد طلبه و روحانی هستند که این چنین موفقیتی را در زندگی او مشاهده کنند، از این رو در منابع روایی به این موضوع تأکید فراوان شده است، کسی که در مقام سکان داری و علمداری تبلیغ و ترویج معارف اسلامی است، ابتدا باید از خود شروع نماید، در منابع روایی از امام علی(ع) نقل شده است: «الإمام علیّ (علیه السلام): مَن نَصَبَ نَفسَهُ لِلنّاسِ إماما، فَلیَبدَأ بِتَعلیمِ نَفسِهِ قَبلَ تَعلیمِ غَیرِهِ، وَ لیَکُن تَأدیبُهُ بِسیرَتِهِ قَبلَ تَأدیبِهِ بِلِسانِهِ؛ و مُعَلِّمُ نَفسِهِ و مُؤَدِّبُها أحَقُّ بِالإِجلالِ مِن مُعَلِّمِ النّاسِ و مُؤَدِّبِهِم. آن که خود را پیشواى مردم سازد، پیش از تعلیم دیگرى باید به ادب کردن خویش پردازد، و پیش از آن که به گفتار تعلیم فرماید، باید به کردار ادب نماید، و آن که خود را تعلیم دهد و ادب اندوزد، شایسته تر به تعظیم است از آن که مردمان را تعلیم دهد و ادبشان آموزد.»
2-اخلاص و تلاش برای رضایت حقّ
یکی از کلیدی ترین ویژگی ها و ارکان موفقیت در تبلیغ، تقویت روحیه اخلاص است، اخلاص شاه کلید طلایی است که هر انسانی را در سخت ترین شرایط فکری، فرهنگی و اجتماعی نجات می دهد، انسانی که کار خود را تنها برای رضایت خدا انجام می دهد، چشم داشت و توقعی از دیگران ندارد، منتظر تحسین و تمجید همنوعان نیست، به خاطر کاستی و کمبود از دیگران گلایه نمی کند، در سختی و مشکلات دست نیاز به سوی محبوب بی نیاز دراز می کند، این چنین افرادی به اذعان روایات از تنگنای خواهش های نفسانی نجات پیدا می کنند؛ کما اینکه در منابع روایی این شاخص طلایی این چنین مورد تمجید قرار گرفته است: «وَ بِالْإِخْلَاصِ یَکُونُ الْخَلَاصُ فَإِذَا اشْتَدَّ الْفَزَعُ فَإِلَى اللَّهِ الْمَفْزَعُ؛[5]و با اخلاص خلاصى آید و چون بى تابى سخت گردد، پناهجوئى به درگاه خدا است.»3-خوش رویی و حسن خلق
یکی از مهمترین اکسیرهای شگفت انگیز و معجزه آسا در موفقیت تبلیغی و کار فرهنگی، برخورداری از شاخص حسن خلق و خوش رویی است، این اکسیر به راحتی زمینه نفوذ در قلب ها را فراهم می کنند، به طوری که به راحتی پذیرای سخن حقّ می شوند این در حالی است که اگر یک مبلغ علوم دینی فضیلت اخلاقی را در سرزمین وجودی خود تقویت و تبدیل به ملکه نکرده باشد و با حالتی خشک و سرد وبه دور از خوش رویی و نرم خویی با مردم ارتباط داشته باشد، کسی حاضر به نزدیک شدن به او و ارتباط با این چنین طلبه و روحانی نمی باشد. در قرآن کریم خداوند متعال خطاب به پیامبر خود می فرماید: «فَبِما رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَ لَوْ کُنْتَ فَظًّا غَلیظَ الْقَلْبِ لاَنْفَضُّوا مِنْ حَوْلِک؛[6] به سبب رحمت خداست که تو با آنها اینچنین خوشخوى و مهربان هستى. اگر تندخو و سختدل مى بودى از گرد تو پراکنده مى شدند.» مفسران قرآن در ذیل این آیه شریف به نکته بسیار مهمی اشاره کرده اند:«فظ» در لغت به معنى کسى است که سخنانش تند و خشن است، و غلیظ- القلب به کسى می گویند که سنگدل است و عملاً انعطاف و محبتى نشان نمى دهد بنابراین، این دو کلمه گرچه هر دو بمعنى خشونت است اما یکى غالباً در مورد خشونت در سخن و دیگرى در مورد خشونت در عمل به کار مى رود و به این ترتیب خداوند اشاره به نرمش کامل پیامبر (صلّی اللّه علیه و اله) و انعطاف او در برابر افراد نادان و گنهکار مى کند.[7]
4-صبر، بردباری و سعه صدر
دست یابی به نتیجه و خروجی در کار فرهنگی و تبلیغی نیاز به زمان، صبر، بردباری و سعه صدر دارد، این چنین که تصور شود، باعجله و شتابزدگی می توان خروجی و دسترنج مناسبی را بدست آورد، باید با حوصله و متانت کار کرد، باید در این مسیر صبر داشت و از خدای متعال سعه صدر طلب کرد، تا به راحتی از رسیدن به نتیجه مأیوس و نا امید نشویم، برخی از محققان شرح صدر را این چنین معنا کرده اند: «ظرفیت روحی بسیار وسیع و تحمل فوق العاده زیاد» به حدی که فرد روحیه پذیریش حق و حقیقت را داشته باشد و ظرفیت او به درجه ای برسد که بتواند هر کاری را به خوبی مدیریت و راهبری نماید.[8]
پی نوشت ها:
[1]. سوره مبارکه توبه، آیه 122.[2].سوره حجر، آیات94و95. « فَاصْدَعْ بِما تُؤْمَرُ وَ أَعْرِضْ عَنِ الْمُشْرِکینَ، إِنَّا کَفَیْناکَ الْمُسْتَهْزِئینَ؛ آنچه را مأموریت دارى، آشکارا بیان کن! و از مشرکان روى گردان (و به آنها اعتنا نکن)! ما شرّ استهزاکنندگان را از تو دفع خواهیم کرد؛»
[3]. سوره توبه، آیه 128.
[4]. سوره احزاب، آیه 21.
[5]. الکافی، ج2، ص468، ح2.
[6]. سوره آل عمران، آیه 159.
[7]. تفسیر نمونه، ج3، ص141.
[8]. راضیه ذلفقاری، اخلاق کاربردی مبلغ، 35.
