به خاطر داشتن این نکته بسیار اهمیت دارد که معده کودکان بسیار کوچک تر از معده بزرگسالان است و در نتیجه نیازی نیست که یک کودک به اندازه خواهر یا برادر بزرگ ترش غذا بخورد. چند مثال از مقدار غذایی که یک کودک یک یا دوساله می تواند در یک روز بخورد، در منوی مثالی روبرو آمده است. اگر کودک بسیار پرانرژی باشد، ممکن است به یک میان وعده دیگر هم پس از شام نیاز داشته باشد. بعضی از نکات مفیدی که در هنگام تغذیه یک کودک خردسال باید به خاطر داشت، عبارتند از:
استفاده از بشقاب های کوچک برای نوپایان و اجازه دادن به آنها که تا براساس اشتهای شان مقدار غذایی را که می خورند تنظیم کنند. عدم اجبار، نق زدن یا رشوه دادن به کودک برای تمام کردن وعده غذایی یا تمیز کردن بشقابش. این کار به مشاجره بر سر غذا یا اضافه وزن کودک منجر می شود و بعد ترک این عادت ها بسیار دشوار خواهد بود. کودک با سفت بستن لب هایش، پس زدن ظرف غذا یا ریختن غذا بر زمین به شما می گوید که دیگر کافی است.
دادن یک وعده غذایی متعادل که شامل مواد غذایی از تمام گروههای غذاهایی هر کدام در مقادیر اندک باشد. نباید نیازی به کشیدن مجدد غذا در ظرف کودک باشد. اگر کودک هنوز گرسنه است و باز هم غذا می خواهد، به او سبزیجات یا میوه‌های تازه بدهید. ممکن است او بخواهد در وعده بعدی هم غذای بیشتری بخورد. اگر کودک مقدار شیری را که می نوشد کاهش داده، می توان به او به عنوان میان وعده یا دسر ماست یا پنیر داد.
کودکانی که ماهی دوست ندارند می توانند برای بهره مند شدن از آثار سودمند اسید چرب امگا 3 از نوشیدنی های حاوی این ماده استفاده کنند. پژوهشگران با درج مقاله ای در نشریه انجمن پزشکی آمریکا اعلام کردند: استفاده از نوشیدنی ها و آب میوه‌های حاوی امگا-۳ می تواند جانشینی برای ماهی به منظور تامین نیاز کودکان به اسید چرب امگا 3 باشد.
نتیجه بررسی اخیر محققان درباره ۳۱ کودک ۴ تا ۱۲ سال نشان میدهد، مصرف آب پرتقال غنی شده با اسید چرب امگا 3 باعث می شود تا سطح خونی این اسید چرب پس از ۶ هفته مصرف این نوع آب میوه تا حد زیادی افزایش یابد. تا کنون بررسی ها سودمندی امگا ۳ را در بهبود رشد و تکامل جسمی و مغزی کودکان نشان داده اند.
امگا ۳ در ماهی های چرب نظیر تن و ساردین و گردو به وفور وجود دارد. شکل صبحانه خوردن کودکان را باید برحسب شخصیت آنها چید. بیدار کردن کودکان و نشاندن سریع آنها سر سفره باعث می شود کودکان میل به خوردن صبحانه پیدا نکنند. توصیه من این است که در عادت کودک به صبحانه خوردن یک سری تغییرات مثبت ایجاد کنید؛ مثلا شبها کمی زودتر کودکان را بخوابانید تا صبح راحت تر و زودتر از خواب برخیزند. یک ورزش صبحگاهی کوچک قبل از خوردن صبحانه و بعد، یک مراسم جالب برای صبحانه خوردن می تواند میل کودکان را افزایش دهد.
القای عجله در خوردن صبحانه به کودکان می تواند سبب طفره رفتن آنها از صبحانه خوردن شود. اگر دچار چنین مشکلی هستید، نگران نباشید و کودک را مجبور به خوردن صبحانه نکنید. اجازه بدهید یک تا دو ساعت بعد از بیدار شدن و هر وقت که کودک میل داشت، در مدرسه یا مهدکودک، صبحانه اش را بخورد.
شکل صبحانه، حتى شکل و رنگ ظرف ها می تواند در سر ذوق آمدن کودکان برای خوردن صبحانه موثر باشد. اگر کودک شما تمایلی به خوردن صبحانه از خود نشان نمی دهد، می توانید خیار، گوجه، تخم مرغ یا پوره را به شکل حیوانات تزیین کرده و با حالت دل انگیز همراه با تعریف داستان او را تشویق به خوردن آنها کنید.
در کنار این نوع صبحانه در بازار، غلات آماده ای هم وجود دارد که تبلیغات آنها و عکس روی بسته آنها گاهی کودکان را به سمت مصرف آنها سوق می دهد. در رابطه با نوع کیفیت این نوع غلات بهتر است با متخصصان تغذیه مشورت کنید. از نظر روانی نیز استفاده از آنها اگرچه با فرهنگ ایرانی همراه نیست اما مشکلی ایجاد نمی کند.
متخصصان بیماری های کودکان و متخصصان تغذیه می گویند از ۶ ماهگی می توان به کودکان غلات خوراند اما در ابتدا باید غلات بدون گلوتن به کودکان داده شود زیرا دستگاه گوارش آنها هنوز کاملا بالغ نشده و بهتر است در غذاهای آنها به جای آرد گندم از آرد برنج استفاده شود که برای گوارش آنها مناسب تر است.
گلوتن پروتئینی است که در گندم، جو، چاودار و جوی دوسر موجود است و می تواند سبب بروز حساسیت های مقطعی پرزهای دستگاه گوارش شود. گلوتن همچنین می تواند مسبب برخی ناراحتی های گوارشی مثل جذب بد مواد غذایی یا کندی رشد دستگاه گوارش شود و از آنجا که گلوتن ماده ای آلرژی زا است، باید وجود یا وجود نداشتن آن روی محصولات درج شود.
غلات حاوی قندهای سبک هستند که انرژی را تامین و از بروز حس گرسنگی و خستگی در طول روز جلوگیری می کند. متخصصان تغذیه توصیه می کنند غلات را صبح ها به عنوان صبحانه مصرف کنید تا انرژی فعالیت تان در طول روز تامین شود. غلات برای کودکان کم سن و سال معادل نان برای کودکان بزرگ تر است و می توان عصرها نیز به کودکانی که گرسنه می شوند و شیر طلب می کنند، آن را داد. همچنین می توان غلات را با شیر سرد یا ولرم مخلوط کرد.
غلات قند بالایی دارد که منبع اصلی انرژی در رژیم های غذایی متعادل است. تحقیقات فراوان نشان داده که علت اصلی چاقی زودهنگام در کودکان مصرف بالای پروتئین است و بنابراین لازم است برنامه متعادلی برای تغذیه آنان در نظر گرفته شود؛ مثلا اگر کودک صبحها سیب زمینی و برنج بخورد، در طول روز باید به او تنها یک وعده غلات داد و اگر صبحانه میوه و سبزی بخورد، باید ۲ وعده در روز به او غلات داد.
البته باید میزان جنب و جوش کودکان را نیز در نظر گرفت. والدین باید در ۹ ماهگی و ۲۴ ماهگی الزاما فرزندان خود را نزد متخصص کودکان ببرند تا میزان رشد و وزن آنها سنجیده شود. در ۹ ماهگی اندازه حجم توده بدنی کودکان برای دخترها ۲۰ و در پسرها 20/3 است. در ۲ سالگی این مقدار به ۱۹ در دخترها و 19/2 در پسرها می رسد. به طور کل باید گفت حجم توده بدنی تا یک سالگی افزایش و از یک تا ۶ سالگی کاهش می یابد. در صورتی که کودک شما وزن طبیعی دارد یا کم وزن است، دادن غلات به او مشکلی ایجاد نمی کند اما اگر وزن اش بیش از حد متعادل است، بهتر است دادن غلات را کمی محدود کنید.
منبع: آشپزی و تغذیه کودکان، فاطمه تقدسی‌نیا، صص242-239، نوید حکمت، چاپ دوم، قم، 1396
