خود کم بینی

خود کم بینی یا عقده حقارت حالتی است که در آن فرد عزت نفس ندارد، در مورد خودش شک دارد و دچار عدم قطعیت می‌باشد. احساس می‌کند در حد استاندارد‌ها عمل نمی‌کند و در واقع پایین‌تر از استانداردها می‌باشد.

در واقع خود کم بینی یک جور احساس ناکافی بودن است که برخاسته از واقعیت یا خیال می‌باشد. این احساس معمولا به شکل ناخودآگاه حضور دارد و باعث می‌شود که فرد خود کم بین دست به اقدامات جبرانی و در واقع جبران افراطی بزند. خود کم بینی از افکار منفی نشأت می‌گیرد و مانند یک چرخه معیوب منجر به تشدید افکار منفی می‌شود.1

نشانه ‏هاى خودکم بینى‏

افرادى که مبتلا به بیمارى خود کم بینى هستند رفتارهاى مختلفى را از خود نشان مى‏ دهند. در اینجا به قسمتى از آنها اشاره مى ‏نماییم:

1- در اثر خودکم ‏بینى که در خود احساس مى‏ کنند خود را کوچک مى‏ شمارند و براى خود ارزش قائل نیستند. اعتماد به نفس ندارند و در جامعه قادر به انجام کار مهمى نیستند، در نتیجه استعدادهاى درونى آنها شکوفا نمى ‏شود.

2- بیش از حد، شرم و حیا دارند به طورى که حتى در بیان سخنان خود دچار مشکل مى ‏شوند.

3- بیش از حد متواضع هستند و تواضع آنها توأم با ذلّت است.

4- خود را از دیگران عقب مى‏ بینند و براى رسیدن به آنان در خود احساس ناتوانى مى ‏کنند.

5- از بى مهرى دیگران رنج مى ‏برند، تشنه محبت و نیازمند تمجید و تعریف دیگرانند.

6- چنین افرادى معمولًا براى جبران ضعف خود به دنبال حرکتى مى‏گردند تا خود را نشان دهند. بیش از دیگران به نوگرایى و تجدّدطلبى روى مى ‏آورند حتى در انتخاب مکتب و مرام، به راهى که به نظر بیاید امروزى و جدید است جذب مى ‏شوند. و براى توجیه ضعف‏هاى خود فلسفه بافى مى‏ کنند مثلًا جوان محصّلى که بر اثر نداشتن استعداد کافى یا به علت تن پرورى درست تحصیل علم نکرده و بى سواد مانده است در خود احساس حقارت مى‏ کند و خویشتن را در مقابل سایر هم شاگردیها، پست مى ‏بیند و مطمئن است که اگر در جلسه امتحان شرکت کند مردود مى‏ شود و نزد رفقاى خود رسوا خواهد شد. براى پنهان نگاهداشتن حقارت درونى خویش خود را به بیمارى مى‏ زند یا اساساً ترک تحصیل مى‏ کند.

و براى توجیه تنبلى خود مى‏گوید: درس خواندن چه فایده ‏اى دارد؟ علم در این کشور بیهوده است! چه بسیارند مردان تحصیل کرده‏اى که در این کشور بیکار و سرگردانند و براى یک لقمه نان معطّلند.2

برخی از دلائل خود کم بینی عبارتند از

1- ممکن است به نوع تربیت و رشد فرد برگردد. بسیاری از پدر و مادر ها یا کسانی که به نوعی وظیفه ی تربیت کودک را به عهده دارند پیام هایی منفی به او القا می کنند و این پیام ها در ذهن او کاشته می شود. مثلا به او می گویند کودن .

2- ممکن است دلیل این مشکل تملق، ضعف و خود کم بینی والدینش باشد که به فرزند به ارث رسیده است؛ چرا که ثابت شده کودک این نوع رفتار ها را از والدینش به ارث می برد، پس شخصیتش ضعیف و با خود درگیر می شود و از ظاهر شدن در اجتماع بدش می آید، در نتیجه خود را تحقیر می نماید.

3- اضافه بر این ممکن است دلیل خود کم بینی به نبود هدف مشخص در زندگی برگردد. و این سبب می شود طوری به رتبه و مقام دیگران نگاه کند، انگار ستاره هایی دست نیافتنی هستند. تمام این دلایل و شاید دلایلی دیگر سبب می شود انسان، ارزش خودش، ارزش انسان بودنش و ارزش وجودش را پایین بیاورد. درجه این پایین آوردن در هر شخصی می تواند متفاوت باشد.3

انواع خود کم بینی

احساس خودکم‌ بینی و عقده حقارت وضعیتی است که همه افراد در بدو تولد آن را احساس می‌کنند. این جریان به علت ناتوان بودن کودک از انجام بسیاری از کار‌ها ناشی می‌شود. در واقع خود کم‌بینی و حقارت یک وضعیت طبیعی است که به رشد فرد کمک می‌کند. افراد با احساس خود کم بینی تشویق می‌شوند تا بر آن غلبه کنند و در نتیجه رشد کرده و به موفقیت نائل می‌شوند.

هنگامی که احساس خود کم بینی شدید باشد و منجر به احساس حقارت زیاد شود، فرد تلاش‌های بسیار زیادی برای جبران این احساس حقارت می‌کند و همین امر می‌تواند منجر به دستاورد‌های بسیار بزرگ برای او شود. یعنی عملا یک وضعیت حقارت آمیز منجر به دستاوردهای بسیار بزرگ می‌شود. از طرف دیگر فرد ممکن است برای جبران این احساس خود کم بینی دست به هر کاری بزند و خلاف اجتماع و قوانین عمل کند. در این صورت هم برای خود و هم برای دیگران خطرناک خواهد بود.

برخی از افراد هم به هیچ یک از طرق بالا عمل نمی‌کنند. یعنی به شکل آگاهانه خود را دست کم می‌گیرند و دائما در مورد خود شک و تردید دارند. این افراد ظاهرشان کم اعتماد به نفس بوده و به خاطر همین اعتماد به نفس کم از مشارکت‌های سود بخش در اجتماع و کار خودداری می‌کنند و هیچ وقت نمی‌توانند پتانسیل‌های خود را شکوفا کنند. افراد دارای شخصیت اجتنابی و شخصیت وسواسی با احتمال بیشتری احساس خود کم بینی را تجربه خواهند کرد.1

در مقابل خود کم بینی چه می شود کرد؟

– یکی از راه هایی که می تواند به شما کمک کند تا از پس احساس حقارت تان بر بیایید ، این است که راه هایی برای تشویق خود پیدا کنید . خیلی لذت بخش است که آدم بعد از موفقیت در یک آزمون زندگی، اولین شیرینی موفقیتش را خودش بخورد و بعد آن را به دیگران تعارف کند.

– علل و تقویت کننده های این رفتار را پیدا کنید. تمرکز دارید؟ کسی کمکتان می کند؟ از کارهای سخت گریزان هستید؟ کسی از دست شما ناراحت است؟ رفتارهای مثبت انجام دهید.

-احساس خود کم بینی در موقعیت های خاص بروز می کند و می شود با حساسیت زدایی این رابطه را قطع کرد. با این کار می شود با ضعف ها کنار آمد ، مثل وقتی مشکلی قابل اصلاح نیست (لکنت زبان) این تنها راه حل است. برخی ضعف ها قابل جبران هستند . این کار مهارت خاصی لازم ندارد، فقط تمرین می خواهد.

– بهترین راه غلبه بر ضعف، قوی شدن است. یعنی باید کارهای جدید یاد بگیریم. مثلا اگر خوب بلد نیستید حرف بزنید می توانید با بیشتر کتاب خواندن ، تمرین ذهنی و … مشکل را کم کنید. گاهی بهتر است در جهت دیگری خود را تقویت کنید و کاری به این مشکل نداشته باشید. شاید کسی که خوب نمی تواند صحبت کند، بتواند نویسنده چیره دستی شود.

-بپذیرید که بنا بوده با همین قیافه و همین قد و جثه خوشبخت شوید و حالتان خوب باشد. به بدن خود احترام بگذارید.

– در بسیاری از موارد یک فکر غلط( مثل بی کسی) منشأ اصلی است.

– باید علت خود کم بینی تان را پیدا کنید ، شاید نشود چشمه را خشکاند اما می شود آن را ناداشته فرض کرد.3

پینوشتها
1.www.honarehzendegi.com
2.www.hawzah.net
3.www.hidoctor.ir