در تعریف یادگیری آمده است: یادگیری یعنی ایجاد تغییر نسبتا ثابت در رفتار بالقوه یادگیرنده مشروط بر آنکه این تغییر بر اثر تجربه رخ داده باشد.
انگیزه اساس همه یادگیری‌ها
انگیزه اساس کار و کلید همه یادگیری‌هاست. بدون آن معلومات کمی فرا گرفته میشود. حتی در اهمیت آن می‌گویند که یادگیری، بدون انگیزه ممکن نیست و جایی که یادگیری نباشد، آموزشی نیز نخواهد بود. یادگیری، در تغییرات رفتاری نمایان میشود و این تغییرات، تنها زمانی رخ میدهد که دانشآموز (فرد) به کسب معلومات و یا مهارت برانگیخته شده باشد. به عبارت دیگر، فعالیت، اساس یادگیری و انگیزه اساس فعالیت است. با پایان گرفتن انگیزه فعالیت نیز متوقف میشود.معلم و بیداری انگیزه
هدف آموزش و پرورش برانگیختن میل دانشآموزان به یادگیری است و نقش معلم (مربی) برانگیختن دانشآموزان به خودآموزی از راه کوشش، خطا و آزمایش راه‌های مختلف تا رسیدن به عمل مطلوب است.اولین تکلیف معلم ترغیب دانشآموزان به خواستن یادگیری است. دانشآموزان مشتاق یادگیری چیزهایی هستند که برایشان جالب باشد و معلمان هم باید خواسته‌های دانشآموزان را در مسیرش هدایت کنند. جو تربیتی متعادل که خوب هم اداره شود، امکان رشد و تعالی را بهتر میسر می‌سازد.
برخی از دانشآموزان تنها میل به سرگروه شدن در کلاس در آنها کافی است که برانگیخته شوند. نمره درسی، تشویق، تمجیدهای شفاهی و کتبی، جوایز و نشان‌های افتخار، تذکرات و توبیخ‌های ملایم میتوانند در ارتقای سطح مهارتی دانشآموزان نقش موثر و مهمی بازی کنند.
راه‌های برانگیختن انگیزه دانشآموزان
1• آشنایی با علاقه‌های درونی دانشآموز و استفاده از روش‌هایی که علاقه آنها را افزایش میدهد.2• ترغیب دانشآموز به تعیین و برقراری اهداف کوتاه‌مدت و بلندمدت.
3• وجود رابطه بین آنچه که یاد می‌گیرد و هدف‌هایی که تعیین کرده است.
4• توجه به توانایی‌های هر دانشآموز و توجه به این نکته که تکلیف نباید از حد توانایی او بیشتر باشد.
5• آگاهی دانشآموز از آنچه که از او انتظار می‌رود.
6• دخالت در تعیین و برقراری هدف‌ها.
7• شرکت در فعالیت‌هایی که برایش مهم و معنی‌دار است.
8• دوست داشتن معلم خود و احترام گذاشتن به او.
9• اطمینان از اینکه معلم نیز او را دوست دارد و به او احترام می‌گذارد.
10• انگیزش‌های منفی (ترس از تنبیه) معمولا یادگیری را کند می‌کند و به تعویق می‌اندازد در حالی که انگیزش‌ها مثبت (تعیین جوایز و تقدیر) موجب تسریع در پاسخ‌های مطلوب میشود.
11• ارایه آموزش‌ها با روشهای فعال که برای دانشآموز جالب و جذاب باشد.
انگیزه به دو نوع درونی و بیرونی قابل تقسیم است.
از انگیزه بیرونی میتوان به تقویت کنندههایی چون پول، تایید، محبت، احترام، نمره. و از تقویت کنندههای درونی میتوان به رضآیت خاطر و احساس خوب از یادگیری اشاره کرد. آنچه که بیشتر موجب رفتار خود جوش میشود، انگیزه درونی است. هدف عمده فعالیتهای پرورشی معلم یا مربی این است که دانشآموز به تدریج از انگیزههای بیرونی به سمت انگیزههای درونی هدآیت شود.تفاوت اساسی افراد دارای انگیزه درونی با افراد دارای انگیزه بیرونی این است که افراد با انگیزه درونی احساس کفآیت بیشتری در خود دارند و کمتر به دیگران اجازه میدهند که محرک رفتارشان شوند. این گروه از دانش آموزان، خود تعیین کننده رفتارها هستند و به خاطر کفآیتی که در خود احساس میکنند، باور دارند که میتوانند با رفتارشان بر محیط خود تأثیر بگذارند.
این گروه از دانشآموزان با انگیزه دورنگرا، تصورشان این است که موفقیت و عدم موفقیت در تحصیل به خاطر نحوه رفتار صحیح یا غلط خودشان است.
اما برخلاف آنها، دانشآموزان با انگیزه برونگرا، احساس بیکفآیتی یا کفآیت کم داشته و همواره تصور میکنند که موفقیت آنها تحت تأثیر عوامل محیطی نظیر معلم و سوالات سخت است. این گروه از دانشآموزان حتی اگر درس بخوانند، باز هم موفقیت چندانی نخواهند داشت. چرا که اندک تلاش آنها به خاطر همان انگیزه بیرونی، همچون فرار از تنبیه یا کسب خواسته معلم است. اینان در صورت کسب موفقیت اندک هم آن را به شانس و تصادف نسبت میدهند و نه به تلاش و استعداد خود.
این دانشآموزان حتی اگر نیمنگاهی به موفقیت داشته باشند، آنقدر آن را صعبالوصول میدانند که دست به عمل نمیزنند، در نتیجه هرگز طعم موفقیت را نخواهند چشید. در حقیقت گام اول در برخورد با این افراد چشاندن طعم موفقیت به آنها و در هم شکستن تصور منفی آنها در مورد دستیابی به موفقیت است. در این صورت است که «موفقیت»، «موفقیت» میآورد.
از آنجایی که انسان آمادگی دارد تا فعالیتها و تصوراتش را تعمیم دهد، موفقیت در یک درس منجر به موفقیت در دروس دیگر میشود و این موضوع در مورد دروس اصلی هر رشته مهمتر است.
در واقع، ضعف درسی در این دروس منجر به بیعلاقگی به تحصیل و گاهی حتی ترک تحصیل میشود و البته عکس آن هم صادق است. به همین علت به معلمان دروس اصلی هر رشته توصیه میشود، شرایط آموزشی و امتحانی را مطلوب نمایند و با ارزشیابیهای مناسب فضای کلاس را لذتبخش کنند.
به طور کلی به منظور افزایش انگیزه دانش آموزان و سوق دادن آنها به سمت درونی شدن انگیزهها راهکارهای زیر توصیه میشود:
1. سعی کنیم اولویت تجربه های دانشآموزان برای آنها جالب باشد، احساس موفقیت اولیه، اعتماد به نفس آنها را افزایش میدهد. این موضوع در مسابقات ورزشی نیز مشهود است.2. برای موفقیت دانشآموزان پاداش در نظر بگیریم. منتظر نباشیم تا افت تحصیلی اتفاق افتد و سپس موفقیت را تحسین کنیم.
3. با احترام گذاشتن به تفاوتهای فردی دانشآموزان، هرگز آنها را با یکدیگر مقایسه نکنیم.
4. دانشآموزان را در کلاس کمتر درگیر مسائل عاطفی منفی نمائیم و نسبت به حساسیتهای عاطفی آنان آشنا و در کاهش آن کوشا باشیم. سختگیری و انضباط شدید، تبعیض، بیان قضاوتهای منفی و خبرهای ناخوشایند از جمله عواملی است که موجب درگیری ذهنی و کاهش علاقه به یادگیری میشود.
5. بلافاصله پس از آزمون یا پرسش کلاسی، دانشآموزان را از نتیجه کار آگاه کنید.
6. برای اینکه دانشآموز بداند، در طول تدریس به دنبال آموختن به چیزی باشد، بیان اهداف آموزشی مورد انتظار از او را در ابتدای درس فراموش نکنیم.
7. چگونگی یادگیری و نحوه انجام کار برای دانشآموز مشخص شود.
8. به منظور افزایش حس کفآیت در دانشآموز از او بخواهیم مطالب یاد گرفته شده را به دوستان یا کلاس آموزش دهد.
9. در مورد مشکلات درسی دانشآموز و ریشهیابی آن، با او تبادل نظر و گفتوگو کنیم.
10. تشویق کلامی در کلاس، به صورت انفرادی بسیار حائز اهمیت است.
11. مطالب درسی را به ترتیب از ساده به دشوار مطرح کنیم.
12. از بروز رقابت ناسالم در بین دانشآموزان پیشگیری شود.
13. در فرایند آموزش متکلم وحده نباشیم و یادگیرندگان را در یادگیری مشارکت دهیم.
14. علاقه به دانشآموزان و تعلق خاطر و اهمیت دادن به یکایک آنها، سطح انگیزهها را افزایش میدهد.
15. آموزش را با «تهدید» پیش نبریم.
16. برای دانش آموزان با انگیزه، خوراک علمی کافی داشته باشیم.
17. با محول کردن مسئولیت به دانشآموزان کمتوجه، آنان را به رفتارهای مثبت هدآیت و علل کمتوجهی در آنها را بررسی کنید.
18. شیوههای تدریس را از سنتی به شیوههای روز تغییر داده و با استفاده از تکنولوژی آموزشی، حواس پنجگانه دانشآموزان را به کار گیریم.
19. - میان درس کلاس و مسائل زندگی که به وسیله همان درس قابل حل است. ارتباط برقرار کنیم.
20. - تدریس را با طرح مطالب و پرسشهای جالب توجه آغاز کرده و با تحریک حس کنجکاوی، دانشآموزان را برانگیختهتر سازیم.
21. - به وضعیت جسمانی دانشآموزان توجه کرده و علل جسمی بیتوجهی و کاهش انگیزه آنان را بیابیم.
22. محیط کلاس را با طراحی زیبا و مناسب، جذاب سازیم تا مانع بروز کسالت روحی شویم.
23. با فرهنگ و تاریخچه زندگی افراد مدرسه یا محلهای که در آن تدریس میکنیم، آشنا شده و در طول تدریس از مثالهای آشنا استفاده کنیم.
24. به منظور اطلاع از نتیجه فعالیت درسی دانش آموزان و ارائه بازخورد به موقع و مناسب، تکالیف آنان را بلافاصله در جلسه بعدی ملاحظه و با رفع اشکالات، جنبههای مثبت را تشویق کنید.
25. در گرفتن آزمون و امتحان به قول خود عمل کنیم.
26. زمان یادگیری باید در حد توان دانش آموز باشد. برای تجدید قوا و انگیزه در میان کلاس از وقت تفریح و استراحت غافل نشویم.
27. دانشآموز را از میزان پیشرفت خود آگاه سازیم تا بداند برای رسیدن به هدف چه گامهای دیگری بردارد.
28. به لحاظ اخلاقی و ایجاد انگیزه، همیشه خوش اخلاق و خوشرو باشیم.
29. به منظور افزایش حس کفآیت و مشارکت در ارائه دروس از نظرات دانش آموزان استفاده کنیم.
30. مطمئن باشیم که توجه دانشآموزان برای شروع تدریس آماده است.
31. تمام مطالب دشوار را یکجا و در یک جلسه آموزش ندهیم.
32. به خاطر داشته باشیم، توجه افراطی به دانشآموزان (قوی یا ضعیف) موجب متشنج شدن فضای کلاس میشود.
33. دانشآموزان را به گروههای «خوب»، «بد» و «ضعیف» تقسیمبندی نکنیم.
34. از ورود به موضوعات حاشیهای که منجر به انحراف توجه کلاس میشود، بپرهیزیم.
35. با ایجاد جلسات بحث و تحلیل به دانشآموزان فرصت تفکر و اظهار نظر بدهیم.
36. هرگز دانشآموزان را مجبور به انجام فعالیتهای تحقیرکننده نظیر «جریمه» نکنیم.
37. به افراد درونگرا، کمرو، مضطرب که تمایلی به ابراز وجود ندارند، توجه کرده و با تقویت رفتارهای مثبت، آنها را به مشارکت در بحثهای کلاسی و کارهای گروهی تشویق کنیم.
38. در روشهای تدریس، کنفرانس و سمینار را مد نظر قرار دهیم.
39. تأکید بر نمره، اضطراب دانشآموزان را افزایش میدهد و مانع از توجه کامل به موضوع درس میشود. این دانشآموزان با وجود تلاش زیاد از نمرات پایینی برخوردارند و به تدریج رابطه میان تلاش و نتیجه را نادیده میگیرند که در نهآیت منجر به از دست رفتن انگیزه خواهد شد.
40. گاهی از تجربه های دوران تحصیل و شکستها و موفقیتهای خود برای دانشآموزان صحبت کنید.
نقش انگیزش در یادگیری
در چهارچوب کلاس درس، انگیزش به خصوصیات رفتاری نظیر علاقه، هشیاری، توجه، تمرکز و پشتکار اطلاق میشود. این جنبه های انگیزشی جنبه هایی هستند که معلم مستقیماً در کلاس با آنها سروکار دارد.اگر دانشآموزی به درس توجه نکند، به گفتهها و راهنماییهای معلم وقعی ننهد و تکالیف خود را انجام ندهد، بالطبع یاد دادن مطلب به او بسیار دشوار خواهد بود.
هم چنین مربیان آموزشی با خصوصیات انگیزشی دراز مدت نیز سروکار دارند. برای مثال، معلم دبستان، نه تنها میخواهد که کودکان به درس کلاس توجه کنند، بلکه مایل است به آنان بیاموزد که در زندگی اینده خود نیز از خواندن لذت ببرد، همچنین معلم تاریخ نه تنها علاقمند است که شاگردان درسهای او را بیاموزند، بلکه امیدوار است که این شاگردان در اینده نیز رویدادهای اجتماعی و تاریخی را دنبال کنند.
10روش ایجاد انگیزه در خود
در ادامه به راهکارهای مؤثر جهت افزایش انگیزه می‌پردازیم:۱- اقدام کن، وقت تلف نکن!
در نخستین گام بهتر است صرفاً اقدام کنید و از اتلاف وقت بپرهیزید. یکی از راهکارهایی که لئونارد ای.اسکلسینگر به آن تأکید کرده، شروع بدون فوت وقت است. چقدر برای شروع انجام کاری سختی‌کشیده‌اید و احساس کردید که اگر فقط می‌توانستید شروع خوبی داشته باشید چقدر خوب می‌شد؟ شما نمی‌دانید چه اتفاقی خواهد افتاد، شما نمی‌دانید که اتفاقات چطور در آینده شکل میگیرند. پس چگونه می‌توانید موفق شوید؟ سعی نکنید پیش‌بینی کنید، نظری ندهید؛ وقت خود را برای فکر کردن به نتایج تلف نکنید. فقط شروع کنید.یک مطلب جالب دیگر بخوانید: چگونه آهنربا و مغناطیس جذب پول و ثروت شویم؟ ۱۰ قانون آهنربای پول و ثروت شدن
۲- انگیزه درونی ایجاد کن!
راهکار دیگر که ویکتور فرانکل در کتاب‌های خود به آن اشاره می‌کند، ایجاد انگیزه درونی است. وقتی برای زندگی خود معنای مشخصی تعریف کنیم، ایجاد انگیزه برای انجام دادن کارها راحت‌تر است.۳- به خودت پاداش بده!
دن آریلی به نقش پاداش در ایجاد انگیزه اشاره می‌کند. به عقیده وی با در نظر گرفتن پاداش به‌عنوان محرک بیرونی میتوان انگیزه برای افراد ایجاد کرد.۴- مثبت فکر کن!
یکی دیگر از راه‌های افزایش انگیزه، قدرت تفکر مثبت است. نورمن وینسنت پیل، یکی از افرادی است که به نقش مثبت‌گرایی برای رسیدن به موفقیت و ایجاد انگیزه اشاره‌کرده است.۵- افکارت را تغییر بده!
بخش قابل‌توجهی از آثار برایان تریسی دربارهی روانشناسی، موفقیت در کار و زندگی است. وی در کتاب‌هایش به موضوع جذاب ایجاد انگیزه نیز اشاره‌کرده است. کتاب «راه‌های مؤثر برای ایجاد انگیزه»، راه‌های کسب انگیزه و موفقیت شغلی را ازلحاظ روان‌شناختی موردبررسی قرار داده است. برایان تریسی معتقد است تغییر و اصلاح درون از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. او به توسعه فردی تأکید کرده است. ازجمله روش‌هایی که او برای افزایش انگیزه عنوان کرده میتوان به طبقه‌بندی ارزش‌ها و قانون پارتو اشاره کرد.طبقه‌بندی ارزش‌ها به این مفهوم است که شما با دادن اولویت به کارهای مهم و قرار دادن کارهای کم‌اهمیت‌تر در درجه چندم، می‌توانید وقت بیشتری برای خود آزاد کنید و انگیزه خود را برای انجام کارها افزایش دهید.
قانون پارتو یا ۸۰-۲۰، یکی از کاربردی‌ترین اصول موفقیت و ایجاد انگیزش است که تریسی به آن اشاره‌کرده است. این اصلی کلی است و در بسیاری از موارد قابل انجام است. تعریف آن این است که ۸۰ درصد نتایج از ۲۰ درصد فعالیتها ناشی میشود. یا ۲۰ درصد مشتریان شما، ۸۰ درصد سود شما را ایجاد میکنند.
۶- از قدرت ناخودآگاه غافل نشو!
درزمینه افزایش انگیزه و موفقیت، می‌توانیم از توصیه‌های ناپلئون هیل به‌عنوان نویسنده کتاب‌های پرفروش موفقیت و ثروت نیز بهره ببریم. یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که هیل در جهت افزایش انگیزه عنوان می‌کند، تمرکز روی قدرت ضمیر ناخودآگاه و حس ششم است. زمانی که شما ضمیر ناخودآگاه خود را پرورش دهید، اشتیاق یادگیری و انگیزه پیشرفت پیدا می‌کنید.۷- آهسته و پیوسته حرکت کن!
یکی از مؤثرترین روش‌ها جهت افزایش انگیزه، آهسته و پیوسته پیش رفتن است. زمانی که شما هدف خود را مصمم و بدون شتاب دنبال می‌کنید، کمتر خسته می‌شوید و موانع مسیر را سریع‌تر پشت سر می‌گذارید. دارن هاردی در کتاب اثر مرکب، به‌خوبی این موضوع را شرح داده و مؤثرترین راه جهت انگیزه تغییر عادات دانسته است. به عقیده وی تنها راه ایجاد انگیزه، پیروی از فرمول جادویی زیر است:شانس= آمادگی + نگرش + فرصت + اقدام
به عقیده هاردی، چیزی که ما به‌عنوان شانس می‌شناسیم ترکیبی از آمادگی، نگرش، فرصت و اقدام است. با پیدا کردن آمادگی، تغییر دیدگاه، استفاده از فرصت‌ها و اقدام به آنها می‌توانیم به موفقیت برسیم. خواندن پیام‌های اغواکننده‌ی چگونه سریع پولدار شویم یا چگونه در یک ماه لاغر شویم شاید در ما ایجاد انگیزه کند ولی موقتی است. ما باید راه درست و پیوسته را دنبال کنیم تا انگیزه‌هایمان نهادینه شود.
۸- وظایف را به قسمت های کوچک تر تقسیم کن!
هرچه وظیفه بزرگ‌تر و سنگین‌تر باشد، احتمال اینکه آن را انجام ندهید بیشتر است. پس بهتر است آن را برای خودتان ساده‌تر کنید تا برای انجامش انگیزه داشته باشید. این ساده‌سازی می‌تواند به‌صورت خرد کردن وظایف باشد. به‌عنوان‌مثال یک پروژه کاری را در طی ماه تقسیم کنید و هرروز بخشی از آن را انجام دهید.۹- مدیریت زمان داشته باش!
مدیریت زمان یکی دیگر از روشهای مؤثر جهت ایجاد انگیزه است. با زمان‌بندی مشخص شما می‌توانید به خیلی از فعالیتهای نظم دهید و در موعد مقرر آن را انجام دهید. در پایان روز مشاهده می‌کنید حجم فعالیتهای مفید شما به شکل چشم‌گیری افزایش‌یافته و باعث میشود در ادامه مسیر انگیزه بیشتری پیدا کنید.
۱۰- به انجام کار متعهد باش!
به انجام کار متعهد باشید و برای خودتان تنبیه و پاداش در نظر بگیرید. اگر حس تعهد در شما ایجاد شود و بدانید در صورت عدم انجام باید خود را تنبیه کنید، در این صورت برای انجام آن رغبت بیشتری دارید. به‌عنوان‌مثال اگر پروژه درسی‌ام را به‌موقع انجام دهم خود را به‌صرف قهوه دعوت می‌کنم و اگر آن را به تعویق بیندازم خود را جریمه مالی می‌کنم.۱۱- قدرت تفویض اختیار را نادیده نگیر!
در صورت امکان برای سبک شدن کارها از دیگران کمک بگیرید. تفویض اختیار یکی از راهکارهای مؤثر در افزایش سرعت کارها و ایجاد انگیزه است. اگر در کاری تخصص کافی ندارید و انجام آن برای شما زمان‌بر است، شخص ماهری بیابید تا آن را برای شما انجام دهد. این نکته هم باعث ایجاد روحیه همکاری خواهد شد هم مانع کلافگی و بی‌انگیزگی شما میشود.
۱۲- اهداف به ثمر رسیده را تیک بزن!
اهداف خود را تیک بزنید. تمام‌کارهایی که موفق به انجام آنها شده‌اید را روی کاغذ بنویسید تا انگیزه شما برای ادامه افزایش یابد. هرچه تعداد تیک‌های انجام‌شده افزایش یابد، شما اهداف بعدی را باقدرت بیشتری دنبال می‌کنید.۱۳- خودت را به چالش بکش!
خودتان را به چالش بکشید. ایجاد چالش می‌تواند جذابیت هدف را برای شما افزایش دهد. گاهی مسیر تکراری رسیدن به هدف، شمارا دچار روزمرگی می‌کند. یک تغییر و تعریف چالش می‌تواند شما را از این یکنواختی نجات دهد. به‌عنوان‌مثال ۲۰ روز چالش زود از خواب بیدار شدن برای خود تعریف کنید و هر بار که آن را انجام می‌دهید خود را تشویق کنید.۱۴- روی مسیر تمرکز کن نه هدف!
روی روند کار متمرکز شوید نه نتیجه! برای اینکه در انجام کارها انگیزه پیدا کنید، لازم است به‌جز هدف، به مسیر رسیدن هدف نیز مشتاق باشید. به‌عنوان‌مثال اگر هدف لاغر شدن است، هنگام ورزش کردن فقط به لاغر شدن فکر نکنید و از خود ورزش و احساس خود سلامتی نیز لذت ببرید. اهمیت این موضوع به این دلیل است که وقتی شما فقط به هدف فکر می‌کنید در صورت عدم تحقق آن، مسیر را رها کرده و استمرار نخواهید داشت؛ اما اگر مسیر برای شما لذتبخش باشد، حتی اگر در کوتاه‌مدت به هدف نرسید همچنان آن را ادامه می‌دهید و درنهایت پس از مدتی نتایج مثبت نمایان میشود.۱۵- تجسم خلاق را فراموش نکن!
موفقیت خود را تجسم کنید. یکی از متداول‌ترین نکات روانشناسی ایجاد انگیزه تجسم موفقیت است. تجسم خلاق می‌تواند برای شما حس لذت ایجاد کند. این حس شوق و لذت شمارا به انجام کار ترغیب میکنند. نکته‌ای که باید به آن توجه کنید آن است که در تجسم خود هدف را محل و غیرقابل‌دسترس تصور نکنید و حس خوب داشته باشید.
جمع بندی
خودانگیختگی موضوع پیچیده‌ای است و ایجاد انگیزه به‌راحتی امکان‌پذیر نیست. با ارزیابی نیازهایتان می‌توانید رویکردتان را نسبت به کارها تغییر دهید. با پیوند دادن این وظایف با احساسات درونی خوشایند، می‌توانید به‌خوبی از پس آنها برآیید. همچنین می‌توانید برای خود پاداش در نظر بگیرید و انگیزش بیرونی ایجاد کنید. با استفاده ترکیبی از تکنیک‌های ارائه‌شده برای ایجاد انگیزه، می‌توانید برای انجام وظایف ناخواسته و یا اجباری به خود انگیزه‌ی لازم را بدهید.منبع: سایت سیمرغ
سایت خانه سرمایه
سایت حوزه
