آشنایی با گیاه افتیمون و خواص آن

افتیمون چیست؟

گیاه دارویی افتیمون با نام انگلیسی Cuscuta epithymum و نام علمی Cuscuta مشهور می باشد. این گیاه سالهاست که در آسیا، اروپا و مناطق مختلف جهان به عنوان داروی سنتی، در طب سنتی برای درمان بیماری ها استفاده می شود. افتیمون در زبان فارسی اسامی دیگری هم مانند آفتیمون، افینیمون، ترشک و شکوفا دارند. در زبان یونانی افتیمون به شعرالضبع، در زبان عربی دواءالجنون، رومیان شیون، در زبان هندی امل بیل یا اکاس بیل و در زبان سریانی به سورمو مشهور است.

افتیمون یک نوع گیاه بدون ریشه، یک ساله، علفی و از تیره پیچک ها Convolvulaceae است. ارتفاع این گیاه به یک متر می رسد.

این گیاه در مکان های نیمه سایه و یا حتی بدون سایه البته با خاک مرطوب به آسانی رشد می کند و به دلیل نداشتن کلروفیل به حالت انگل بر روی برخی از گیاهان علفی رشد می کند تا ازگیاه میزبان تغذیه کند. به این نوع گیاهان که به دور گیاهان دیگر می پیچند “سس” گفته می شود.

شکل ظاهری این گیاه نباتی و سرخ رنگ است. این گیاه را از بهار تا تابستان می توان در مکان های مختلف مشاهده کرد و در تمامی قاره ها بجز قطب جنوب کاشته می شود. افتیمون دارای گل های سرخ با ریشه های بسیار نازک مثل مو است. این گیاه دارای میوه ای به اندازه دانه شاهدانه و زرد رنگ است و دانه های داخل میوه ریزتر از دانه های خردل و به رنگ قرمز مایل به زرد است.

طعم این گیاه تند و تلخ است. این گیاه دارویی، در فصل بهار به حالت انگل بر روی گیاهان روئیده در مزارع، رشد می کند و همچنین در بیابان ها در کنار بوته های تیغ رشد می کند و روی آنها را مانند تار عنکبوت می پوشاند و تا پایان تابستان در حالی که بوته های تیغ، ضعیف شدند، رشد می کند و همچنان گل و بذر تولید می کند.

گیاه افتیمون در بسیاری از مناطق مختلف زمین می روید و حتی تا ارتفاع 2000 متری در دامنه کوه ها دیده می شود. افتیمون دارای گونه های مختلف است مانند گونه ای که در اطراف تهران، دامنه های البرز، کندوان، کرج، دیلمان و پل زنگونه در مزارع غلات رشد می کنند و یا روی گیاه Lactuca Orientalis، در اصفهان، شوش، همدان و ازنا می روید.

در کازرون فارس انگل گیاه Vicia است یعنی با خوابیدن بر روی این گیاه رشد می کند. گونه های دیگری از گیاه، در کوه لاله زار روی آزر و ابریشم، رشد می کند و در جزیره قشم، هرمز و کرمان در کوه جوپار، بر روی “هاو” یا “آر تمیز”، و همچنین در بندر عباس انگل روی شنبلیله می باشد.

گیاه دارویی افتیمون بر روی گیاهانی مانند بومادران، گیاهان خانواده نیلوفر صحرایی، یونجه، سرو کوهی، گیاه شیر پنیر و برخی دیگر از گیاهان رشد می کند. بررسی های فراوانی درباره این گیاه دارویی تاکنون انجام شده است اما باید بدانیم که هنوز هم بر روی بسیاری از جنبه های این گیاه تحقیقات کافی انجام نشده است و همچنان در حال بررسی است.

ترکیبات شیمیایی گیاه افتیمون

گیاهانی که مانند افتیمون بر روی گیاهان دیگر رشد می کنند، خواص متفاوتی با توجه به گیاه میزبان دارند یعنی خاصیت دارویی آن بستگی به خاصیت دارویی گیاهی که به دور آن پیچیده است دارد. به همین دلیل اگر گیاه پایه آنها از گیاهان دارویی باشند اثرات درمانی بیشتری خواهند داشت. ترکیبات شیمیایی این گیاه شامل مانیتول، کامفن، بتا، دی، بورنیل استات، دولسیتول و کاریولفن است.1

خواص دارویی گیاه افتیمون:

۱. طبع آن گرم و خشک است.

۲. این گیاه پیچیده و انگلی است بدون کلروفیل برگ‌های آن بسیار ریز است که مشاهده نمی‌شود و ساقه‌های آن مکنده است که روی بدنه گیاهان دیگر مستقر است و خاصیت آن بیشتر بستگی به نوع گیاهی دارد که اطراف آن پیچیده است.

۳. مسهل سودا و بلغم است ۱۴ گرم گیاه را سائیده سپس با کمی عسل و نمک مخلوط کرده میل شود.

۴. برای بیماری‌های عصبی، جنون، مالیخولیا، سردرد، کابوس مفید می‌باشد.

۵. دردهای مفاصل و لقوه و سرطان را درمان می‌کند.

۶. برای رفع سردردهای سوداوی ۵ گرم از این گیاه را در۲۰۰ سی‌سی شیر جوشیده شده خیسانده صاف نموده با کمی سکنجبین مخلوط نموده میل شود.

۷. نوع خاکستری رنگ آن دارای پتاسیم زیاد است.

۸. تصفیه کننده خون است.

۹. تقویت کننده کبد است.

۱۰. برای کسانی که انزال زودرس دارند مفید می‌باشد.

۱۱. برای درمان هراس، مالیخولیا و تشنج عصبی ۸ گرم افتیمون با ۶۰ گرم سکنجبین و یک لیوان شیر میل شود.

۱۲. مبتلایان به لرزش عصبی به خاطر مصرف مشروبات الکلی روزی سه گرم در ۲۰۰ سی‌سی آب دم‌کرده به مدت ۴۰ روز میل کنند به جای قند از مویز استفاده شود.

۱۳. برای رفع سردرد، افتیمون را جوشانده در بینی بچکانید و کمی میل شود.

۱۴. برای رفع رطوبت‌های حبس شده در معده افتیمون، آریغون، آمله مقشر از هر کدام ۱۰ گرم، نبات ۲۰ گرم سائیده هر صبح ناشتا یک قاشق مرباخوری میل شود.

۱۵. شربت افتیمون برای امراض سودا نافع است، ۳۰ گرم افتیمون در ۲۰۰ سی‌سی آب کمی جوشانده سپس صاف نموده با عسل مخلوط کرده هر صبح ۲ قاشق میل کنند.

دم کرده افتیمون

این دم کرده، تحلیل برنده ورمها، لطیف کننده، بازکننده انسداد و مفرح قلب ، جهت بیماریهای مغز و اعصاب مانند سردرد، تشنج، افسردگی، کاووس و وسواس و بیماریهای مفاصل مفید است. به تنهایی مسهل بلغم و سودا و با بنفشه مسهل صفرا می باشد.از آنجاییکه بسیار لطیف و ضعیف هست جوشاندن و کوبیدن آن سبب از بین رفتن خاصیت آن می شود.هنگام مصرف نباید آنرا نرم کوبید و یا زیاد جوشاند بلکه باید با شعله غیر مستقیم و خیلی آهسته و طولانی مدت دم بکنید. مصرف زیاد آن برای گرم مزاجان مضر هست.2

عوارض استفاده از افتیمون

از مهمترین عوارض و مضرات استفاده از افتیمون می توان به موارد زیر اشاره کرد:

مصرف زیاد آن باعث افسردگی میشود.

نباید دروران بارداری و شیردهی استفاده شود.

کودکان زیر ۵سال نباید به هیچ عنوان از آن استفاده نمایند.

افراد گرم مزاج نباید استفاده کنند و درصورت مصرف حتما از کتیرا ، بنفشه، زعفران و صمغ عربی میتوانند استفاده نمایند.

نکات مهم در مورد طرز استفاده از افتیمون

برای مصرف افتیمون، ابتدا مقداری از افتیمون که یک گیاه خشک است را داخل کیسه ای ریخته و آن را بجوشانید. از مهمترین نکاتی که باید به یاد داشته باشید، از کوبیدن زیاد و یا جوشاندن زیاد آن امتناع کنید، چرا که از خواص درمانی آن کم می کند. به هنگام جوشاندن افتیمون، حتما از شعله غیر مستقیم استفاده نمایید و مدت زمان دم کشیدن آن باید طولانی باشد. بعد از اینکه دو جوش زد، حتما از آب خارج کنید و آب باقی مانده آن را استفاده نمایید. در مصرف زیاد ان احتیاط کنید. در صورت داشتن سوال و یا شک و تردیدی در استفاده از این گیاه، حتما با یک پزشک طب سنتی یا با افراد متخصص در حوزه گیاهان دارویی مشورت نمایید.

از نکات دیگری که به هنگام استفاده از افتیمون باید در نظر بگیرید، موارد زیر می باشند:

از قرار دادن افتیمون در تماس مستقیم با نور خورشید جلوگیری نمایید و بهترین مکان، جای خشک و خنک است.

بهترین میزان مصرف افتیمون، ۱۵ گرم بوده که باید در طی ۳تا ۴ بار در روز این مقدار مصرف شود و به یکباره از ۱۵گرم آن استفاده نکنید.3

پی نوشت:
1.www.chaymarket.com
2.www.delgarm.com
3.www.mootanroo.com