تمرکز چیست و چگونه می‌توان آن را تقویت کرد؟

تمرکز کردن یعنی اینکه فرد بتواند توجه و اراده‌‌اش را همسو کند و کنترلِ توجه خود را در اختیار داشته باشد. تمرکز یعنی تواناییِ متمرکز کردن ذهن بر روی یک موضوع، شیء یا فکر و بیرون راندن تمام افکار، ایده‌ها، احساسات و هیجان‌های نامربوط از ذهن. تمرکز یعنی به‌جایِ از این شاخه به آن شاخه پریدن و از دست دادن توجه، زمان و انرژی، در هر زمان تنها یک کار انجام بدهیم.

در هنگام تمرکز، تنها «یک فکر» ذهن فرد را اشغال می‌کند و تمام انرژی ذهن بر همین فکر واحد متمرکز می‌شود.

البته برای کسبِ تواناییِ فرمان دادن به ذهن و کنترل کردن تمرکز و توجه، به آموزش نیاز داریم. بیشتر افراد نمی‌توانند توجه خود را کنترل و ذهن خود را صرفا بر یک موضوع متمرکز کنند. آنها نمی‌توانند هر زمان که می‌خواهند به ذهن خود دستور بدهند که بر چیزی تمرکز کند.

متمرکز کردن فکر، فعالیتی غیرمعمول نیست و تقریبا هر روز برای همه اتفاق می‌افتد ولی این تمرکز، توانایی ناخودآگاه و کنترل‌نشده‌ای است. برای مثال، آیا توجه کرده‌اید کودکان در هنگام بازی صدای شما را نمی‌شنوند؟ آنها آن‌قدر در بازی غرق می‌شوند که به هیچ چیز دیگری توجه نمی‌کنند. یا وقتی کتاب بسیار جالبی می‌خوانید، صدای اطرافیان‌تان را نمی‌شنوید. زمانی که نامه‌ای مهم می‌نویسید، فیلم یا مسابقه‌ای ورزشی تماشا می‌کنید، شطرنج بازی می‌کنید و به‌طورکلی وقتی مشغول انجام کاری می‌شوید که عاشق آن هستید و برای‌تان جالب یا لذت‌بخش است، به محیط اطراف خود بی‌توجه می‌شوید و گذشت زمان را حس نمی‌کنید.

این مثال‌ها نشان می‌دهند که «متمرکز کردنِ توجه» امکان‌پذیر است ولی این کار با تمرکز واقعی تفاوت دارد، زیرا فرایندی آگاهانه و عمدی است و شما هر زمان که اراده کنید، می‌توانید برای مدت زمان مشخصی (و نه فقط چند ثانیه) ذهن خود را بر هر موضوعی که می‌خواهید، متمرکز کنید. با استفاده از این توانایی، می‌توانید علاوه بر چیزهای لذت‌بخش و کارهای مورد علاقه‌تان، ذهن خود را بر وظایف، شغل، درس و حتی کارهای خسته‌کننده‌ و ناخوشایندی که مجبور به انجام آنها هستید، متمرکز کنید.

چگونه تمرکز می‌کنیم؟

تمرکز کردن بر یک کار، بسیار شبیه به «متمرکز کردنِ نگاه» است. وقتی تصمیم می‌گیرید بر چیزی تمرکز کنید، ابتدا مغزتان تمام اطلاعات بصری را دریافت و پردازش می‌کند تا به شما بگوید که باید بر چه چیزی تمرکز کنید. این کار شبیه زمانی است که برای اولین بار، تابلوی نقاشی یا عکسی را می‌بینید. وقتی که تصویر واضح‌تر می‌شود، مغز شما به‌سراغ جنبه‌ای می‌رود که می‌خواهید به آن توجه کنید (فرایند بالا به پایین). وقتی به این نوعِ لذت‌بخش از تمرکز دست می‌یابید که در آن گذشت زمان را حس نمی‌کنید، درک شما از جهان اطراف تغییر می‌کند و توانایی بیشتری در نادیده گرفتن محرک‌های بیرونی دارید.1

تمرین های زیر را برای افزایش تمرکز داشته باشید:

زمان بندی خاصی برای انجام این تمرینات پیشنهاد نمی شود، زیرا اگر به شما گفته شود که باید در مدت یک هفته تمرینی را تکمیل کنید و به آن مسلط شوید و شما از عهده این کار بر نیایید، ممکن است ناامید شوید و یا گاهی امکان دارد برای به پایان رساندن تمرین در زمان تعیین شده ، آن را بطور کامل و درست انجام ندهید. به خاطر بسپارید که گاه روزها، هفته ها و حتی ماه ها تمرین مستمر لازم است تا به این مهارت ها مسلط شوید.

تمرین شماره 1:

کتابی را انتخاب کنید، یک صفحه از آن را در نظر گرفته و تعداد کلمات موجود در هر پاراگراف را بشمارید. یک بار دیگر این کار را تکرار کنید تا مطمئن شوید که شمارش را درست انجام داده اید. در آغاز کار با یک پاراگراف آغاز کنید و هنگامیکه این تمرین برای شما اسان تر شد، تمام کلمات یک صفحه را بشمارید. شمارش را بطور ذهنی و با حرکات چشم هایتان انجام دهید.

تمرین شماره 2:

روی یک صندلی راحت بنشیند و ببینید چه قدر میتوانید بدون حرکت بمانید. این کار به آن آسانی که فکر می کنید، نیست. شما مجبورید تمام توجه تان را به بی حرکت نشستن روی صندلی جلب کنید. مراقب باشید هیچ یک از ماهیچه های بدن تان حرکت نکند.

ابتدا ممکن است تنها پنج دقیقه بتوانید بدون حرکت بمانید، ولی آرام آرام حتی میتوانید به ۱۵ دقیقه در روز هم برسید. خود را به زور روی صندلی نگه ندارید، زیرا باید کاملاً حس آرامش کنید. هنگامی که بتوانید روی بدن خود تسلط داشته باشید، میتوانید امیدوار باشید که ذهن تان را هم رام کنید.

تمرین شماره 3:

روی صندلی به گونه ای بنشینید که سر اندکی بالا و چانه تان رو به جلو و شانه هایتان به عقب مایل باشد. دست تان را همسطح شانه تان بالا برده و به طرف جلو اشاره کنید. به مدت یک دقیقه به انگشتان دست تان خیره شوید. همین کار را با دست چپ هم انجام دهید. زمان انجام این کار را آرام آرام افزایش دهید. با این شیوه بعد از مدتی متوجه می شوید میتوانید براحتی روی کاری متمرکز شوید.

تمرین شماره 4:

در طول شبانه روز از هرگونه فشارهای تندخو به گونه ای که چه بسا ماهیچه هایتان را درگیر کند و سبب کشیدگی آن ها شود خودداری کنید. تلاش داشته باشید ارامش خود را حفظ کنید و در محیطی آهسته قرار بگیرید که دچار استرس نشوید, دوری از استرس و کاهش استرس به افزایش تمرکز حافظه کمک میکند .2

تمرین شماره 5:

یک لیوان را پر از آب کنید. دست هایتان را به طور مستقیم در مقابل خود قرار دهید و با انگشت هایتان آن را بگیرید. حالا چشم خود را بر روی شیشه بگذارید و تمام توجه خود را روی آن متمرکز کنید.

در حین انجام این کار سعی کنید دستتان را چنان محکم نگه دارید که هیچ حرکت قابل ملاحظه ای نباشد. این کار را یک دقیقه انجام دهید و سپس به تدریج آن را به پنج افزایش دهید. این تمرین باید با یک بازو و سپس با دیگری انجام شود.

تمرین شماره 6:

یک شی ساده کوچک مانند قاشق, چنگال, فنجان یا یک لیوان را بردارید. حالا روی یکی از این اشیا تمرکز کنید و بدون هیچ کلمه ای در ذهن خود به آن نگاه کنید.

تمرین شماره 7:

زمانی که در تمرین های فوق مهارت پیدا کردید، می توانید این تمرین را امتحان کنید. یک شکل هندسی کوچک از حدود یک سانت ابعاد, مانند یک مثلث, مستطیل یا یک دایره بکشید. آن را با هر رنگی که می خواهید رنگ کنید و سپس با نگاه کردن به شکل شما و هیچ چیز دیگری روی آن متمرکز شوید.

وارد شدن هر گونه افکار نامربوط و یا حواس پرتی را نادیده بگیرید. توجه خود را فقط بر روی شکل متمرکز کنید و سعی نکنید چشم ها را فشار دهید. وقتی این کار را کردید، می توانید سعی کنید تصویرش را با چشمان بسته تان تجسم کنید. اگر ظاهر شی را فراموش کردید, چشمان خود را برای چند ثانیه باز کنید, نگاه کنید و سپس چشم هایتان را ببندید.

تمرین شماره 8:

این تمرین به شما این امکان را می دهد که از درون تمرکز کنید. با دراز کشیدن و شل کردن کامل ماهیچه های خود شروع کنید. حالا بر ضربان قلب خود تمرکز کنید، بدون اینکه به چیز دیگری توجه کنید. به قلب و نحوه پمپاژ خون به هر بخش بدن فکر کنید.

در حالی که این کار را انجام می دهید, سعی کنید خون را تجسم کنید که قلب شما را ترک می کند و در یک مسیر درست روی پنجه پا جریان می یابد. به عکس دیگری که از خون جاری می شود فکر کنید. بعد از انجام این تمرین می توانید خون عبوری از سیستم خود را احساس کنید.

تمرین شماره 9:

روی یک صندلی راحت بنشینید و کمر خود را صاف کنید. حالا یک انگشت را به سمت راست بینی تان فشار دهید و نفس عمیقی بکشید. تا ده بشمارید, نفس را به آرامی بکشید و از سوراخ سمت راست بینی به اندازه ده بشمارید. این تمرین را با سمت دیگر بینی تکرار کنید. این تمرین باید حداقل سه بار تکرار شود.

تمرین شماره 10:

نقاشی و رنگ کردن فعالیت های بسیار مفید و زیادی برای حفظ آرامش مغز و تحریک خلاقیت هستند. همچنین سطح تمرکز را بهبود می بخشد. از آنجا که این وظیفه ای است که مستلزم تمرکز کامل در حین حرکت در مورد آن است، رنگ کردن، قدرت تمرکز فرد را بهبود می بخشد و همانطور که در این بخش از نمناک گفته شده است این کار ذهن را درگیر یک فعالیت واحد می کند.

کودکان و بزرگسالان از کارهای خلاقانه ای مانند طراحی، نقاشی و رنگ آمیزی بهره می برند. در متن زیر پنج تمرین آورده شده است که می تواند به شما در افزایش تمرکزتان کمک کند.3

پی نوشت:
1.www.chetor.com
2.www.beytoote.com
3.www.namnak.com