آمبولی ریه

به هرگونه انسداد عروق خونی در اثر جسم خارجی، آمبولی می گویند. این جسم خارجی انواع مختلفی دارد، ممکن است لخته خونی باشد که از نقاط دور دست بدن خودش را به عروق اصلی می رساند، ممکن است هوا، مایع آمنیوتیک (مایعی که دور جنین را فرا گرفته است) توده چربی، توده باکتری و یا حتی بعضی از داروها باشند. با این حال، شایع ترین علت آمبولی لخته خون است.

آمبولی ریه در حقیقت انسداد عروق ریوی در اثر لخته ی خونی است که از طریق رگ های خونی خودش را به آنجا رسانده است. این عروق یا رگ های اصلی هستند که از قلب به سمت ریه منشا می گیرند و یا شاخه های آنهاست که به ریه خون رسانی می کنند. آمبولی ریه یکی از اورژانس های پزشکی است که باید سریعا درمان شود. این وضعیت در صورت عدم رسیدگی به موقع و به دلیل عدم اکسیژن رسانی کافی ممکن است آسیب جدی به ریه و یا سایر ارگان های حیاتی از جمله قلب وارد کند.1

علائم و نشانه های آمبولی ریوی چیست؟

آمبولی ریوی ممکن است با شروع ناگهانی درد قفسه سینه و تنگی نفس رخ دهد. درد، کلاسیک، تیز و با یک تنفس عمیق بدتر می شود اغلب درد ذات الجنب یا پلورزی نامیده می شود. ممکن است سرفه های با خلط خونی نیز وجود داشته باشد.

بیمار ممکن است علایم حیاتی پایدار ( فشار خون، ضربان قلب، تعداد تنفس و اشباع اکسیژن ) داشته اما اغلب ضربان قلب بالا است. اگر لخته خون به اندازه کافی بزرگ باشد می تواند خون سمت راست قلب را بلوک کرده و در نتیجه از ورود خون به ریه ها جلوگیری می کند پس از آن هیچ خونی به سمت چپ قلب وارد نمی شود که به بقیه بدن پمپ شود.

این می تواند سبب فروپاشی گردش خون (شوک) و مرگ شود.اشباع اکسیژن ممکن است کاهش یابد. بیمار ممکن است cyanotic ( تغییر رنگ آبی پوست ناشی از سلول های قرمز خون بدون اکسیژن ) و دارای سرگیجه و ضعف باشد. در برخی موارد، آمبولی ریوی با مرگ ناگهانی همراه است که در آن بیمار فرو می ریزد و تنفس و قلب متوقف می شود.

آمبولی ریه نیز می تواند سبب علائم عمومی تر به عنوان مثال، ممکن است احساس اضطراب یا بر روی لبه قرار داشتن، عرق زیاد، احساس سبکی سر، ضعف و ضربان قلب سریع یا تپش قلب شود اگر شما دچار علائم شبیه به آنها هستید به ویژه اگر ناگهانی و شدید باشند به یک دکتر مراجعه کنید.2

علت آمبولی ریه

آمبولی ریه زمانی اتفاق می‌افتد که یک توده از مواد – اغلب یک لخته‌ی خون – داخل یک شریان گیر می‌کند. این لخته‌های خون اغلب از وریدهای عمقی پاها می‌آیند. این عارضه به ترومبوز ورید عمقی (DVT) معروف است.

در اکثر موارد، چندین لخته‌ی خون در آمبولی ریه دخیل‌اند اما نه لزوما به‌طور همزمان. بخش‌هایی از ریه که توسط شریان‌های مسدودشده اداره می‌شدند، از خون تُهی می‌شوند و ممکن است ازبین بروند (مرگ بافت ریه). این وضعیت انفارکتوس ریوی نامیده می‌شود و باعث می‌شود که رساندن اکسیژن به سایر قسمت‌های بدن برای ریه‌ها دشوار شود.

گاهی اوقات انسداد در عروق خونی توسط موادی به غیر از لخته‌های خون ایجاد می‌شود، مانند:

چربی مربوط به مغز استخوانِ یک استخوان بلند شکسته؛

کلاژن یا سایر بافت‌ها؛

بخشی از یک تومور؛

حباب‌های هوا.3

عوامل خطر آمبولی ریه

سابقه ی جراحی چند ماه اخیر

بی تحرکی یا کم تحرکی برای مدت طولانی

سابقه ی شکستگی استخوان چند ماه اخیر

سابقه ی بدخیمی یا سرطان یا شیمی درمانی

بیماری های وراثتی خاص از جمله بیماری انعقادی نقص فاکتور 5-لیدن (بیک بیماری ژنتیکی می باشد)

سایر عوامل خطر عبارتند از:

مصرف سیگار

اضافه وزن و چاقی

سن بالای 60 سال

آسیب یا ترومای اخیر به ورید

حاملگی یا زایمان در شش ماه اخیر

مصرف قرص های ضدبارداری یا درمان های هورمونی.1

درمان آمبولی ریه چیست؟

بهترین درمان برای آمبولی ریوی پیشگیری است به حداقل رساندن خطر ابتلا به ترومبوز ورید عمقی کلیدی در جلوگیری از یک بیماری بالقوه کشنده است.

تصمیم اولیه این است که آیا بیمار نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارد؟ مطالعات اخیر نشان می دهد که آن دسته از بیماران با آمبولی ریوی کوچک، که از نظر همودینامیک پایدار (علائم حیاتی نرمال) باشند ممکن است در خانه با مراقبت های سرپایی درمان شوند افراد ناپایدار از نظر همودینامیک نیاز به بستری در بیمارستان دارند.

ضد انعقاد

اولین گام در درمان بیماران دارای آمبولی ریه ضد انعقاد است وارفارین ( کومادین) داروی انتخابی ضد انعقاد است. بلافاصله پس از تشخیص آمبولی ریه این دارو توسط دهان مصرف می شود اما ممکن است هفته ها طول بکشد تا خون به صورت مناسب، رقیق شود داروهای ضد انعقادی و به عنوان یک راه حل فوری تا کومادین موثر شود هپارین با وزن مولکولی کم ( انوگزاپارین (LOVENOX ) و یا pentasaccharide ( فونداپاریناکس، Arixtra ) موجود است که در همان زمان اثر می کند.

برای آن دسته از بیماران که منع استفاده از انوگزاپارین (LOVENOX) دارند به عنوان مثال، نارسایی کلیه اجازه نمی دهد که دارو متابولیزه شود هپارین داخل وریدی می تواند به عنوان گام اول استفاده شود. و این نیاز به بستری کردن در بیمارستان و مانیتورینگ دقیق بیمار با آزمایش خون دارد.

ضد انعقاد معمولا برای مدت حداقل شش ماه پیشنهاد می شود، اما هر بیمار باید رژیم درمانی منحصر به خود و آزمایش خون برای نظارت بر درمان با وارفارین به عنوان INR و یا نسبت نرمال بین المللی انجام دهد. این آزمون پروترومبین (PT) است. این مقدار با مقدار نرمال استاندارد آزمایشگاه تعیین می شود.

برای بیماران با آمبولی ریوی، دوز وارفارین تیتر خواهد شد به طوری که ارزش INR 2 – 3 خواهد بود اساسا خون نیاز است تا 2 تا 3 برابر رقیق تر از مقدار طبیعی باشد. لذا نگه داشتن یک دفترچه یاداشت از دوز وارفارین، تاریخ آزمون و ارزش INR مهم است.

درمان با ترومبولیتیک

آمبولی ریه می تواند کشنده باشد به خصوص اگرهمراه با مقدار زیادی از لخته باشد هنگامی که بیمار بیهوش است و دارای فشار خون کم یا هیچ و یا تنفس ندارد داروی متلاشی کننده لخته مانند TPA ( فعال کننده پلاسمینوژن بافت ) ممکن است در نظر گرفته شود همچنین اغلب هنگامی که علائم فشار قلب راست وجود دارد در نظر گرفته می شود.2

عوارض آمبولی ریه و خطرات احتمالی

آمبولی ریه می‌تواند بسیار خطرناک باشد. حدود یک‌سوم از افراد با آمبولی ریه‌ی تشخیص داده‌نشده یا درمان‌نشده زنده نمی‌مانند، با این‌حال هنگامی که این عارضه به‌موقع تشخیص داده و درمان شود، این میزان به‌طرز چشمگیری کاهش می‌یابد.

آمبولی ریه ممکن است به پرفشاری خون ریوی نیز منجر شود؛ وضعیتی که در آن فشار خون در ریه‌های شما و در سمت راست قلب‌تان بیش‌ازحد بالاست. هنگامی که گرفتگی‌هایی در عروق داخل ریه‌هایتان داشته باشید، قلب‌تان باید برای به‌جریان‌انداختن خون در آن رگ‌ها سخت‌تر کار کند. این مسئله، فشار خون را در داخل این رگ‌ها و سمت راست قلب افزایش می‌دهد که می‌تواند قلب شما را ضعیف کند.

در موارد نادر، آمبولی‌های کوچکی به‌طور مکرر اتفاق می‌افتند، به مرور زمان گسترش می‌یابند و به پرفشاری ریوی مزمن منجر می‌شوند که به پرفشاری ریوی ترومبوآمبولیک مزمن نیز معروف است.3

پینوشتها
1.www.pezeshket.com
2.www.asriran.com
3.www.chetor.com