شناسنامه تفسیر
نام معروف: تفسیر قرآن کریممؤلف: ناصر سبحانی
متولد: ۱۳۳۰ ش
وفات: ۱۳۶۸ ش
مذهب: سنی شافعی
زبان: فارسی
مشخصات نشر: هر چند بخش عمده این تفسیرها به صورت نوار و صوتی دست به دست می گردد، اما تفسیر سوره فاتحه و سوره یونس ایشان در تهران توسط نشر احسان به چاپ رسیده است. چ2/ ۱۳۸۷
معرفی مفسر و تفسیر
ناصر سبحانی، فرزند محمد رشید در مهر ماه سال ۱۳۳۰ش در روستای دوریسان از توابع شهرستان پاوه دیده به جهان گشود. در سال ۱۳۴۷ش با انگیزه تسلط بر زبان قرآن کریم و ادبیات عرب، راهی حجره نودشه(1) از توابع اورامانات پاوه گردید. در این مدت استعداد و علاقه او برای همکنان او آشکار شد و با بسیاری از منابع علوم عربی آشنا گردید. خدمت استاد در شهر پاوه رسید.ایشان علاوه بر تلمذ در خدمت دو استاد محمدی مطلق به خدمت مرحوم استاد ملامحمد زاهد ضیایی خدمت استادانی چون ملامحمد بداقی، ملامحمد امین عالی تلمذ کرده و سرانجام در نیمه اول سال ۱۳۵۳ش موفق به پایان تحصیلات علوم دینی گردید و در نیمه اول سال ۱۳۵۴ش در محضر مرحوم شیخ عثمان نقشبندی موفق به اخذ اجازه علمی، امامت، تدریس و افتاء شد. و اواخر سال ۱۳۶۸ش پس از تحمل ۹ ماه و ۹ روز زندان، محبوسا و مظلومة دار دنیای فانی را وداع گفت و به ملکوت اعلی پیوست. (روحش شاد)
به جز تفسیر کتاب، دو اثر بندگی خدا و اسمای حسنی توسط دکتر جهانگیر ولدبیگی پس از ترجمه (بندگی) و تطبیق و ویراستاری (اسمای حسنی) به چاپ رسیده است.
وی به سه زبان کردی، عربی و فارسی بیش از یک سوم قرآن را تفسیر کرده است. در حیات مفسر هیچ اثری از او به چاپ نرسیده و همه آثار او به صورت نوار در دست شاگردانش محفوظ و دست به دست شده است. در چند سال اخیر، دو اثر تفسیری از ایشان در کنار دو اثر غیر تفسیری دیگر به چاپ رسیده است؛ یکی تفسیر سوره حمد به زبان فارسی و دیگری تفسیر سوره یونس به زبان کردی.
سبک روش سبحانی ساده و با اهداف تربیتی و گاه شکل کلامی و ناظر به نزاع های مذهبی و متأثر شرایط اجتماعی و فرهنگی و افکار ابن تیمیه، سید قطب، و جریان اخوان المسلمین سوریه دارد. در ابتدای تفسیر هر سوره، به وجه تسمیه مشهورش می پردازد. ایشان معتقد است که نام سوره در فهم بهتر معانی آیات آن سوره و جهت گیری مباحث کمک می کند و نیز برای تعیین محور سوره ها توجه به نام سوره، بسیار حائز اهمیت است. ایشان در ادامه به تقطیع آیات و بیان محور یا محورهای سوره می پردازد. تفسیر را با بررسی مفردات هر مقطع به شکلی بسیار محققانه شروع می کند، سپس آیات را تفسیر می نماید، و بعد از تفسیر مقاطع مختلف، به ارتباط این مقاطع با هم می پردازد. در بسیاری از سوره ها به ارتباط آن با سوره حمد اشاره دارد. در پایان به درس ها و عبرت های گرفته شده از سوره نیز اشاره می کند.
سبحانی معتقد به سبب نزول اصلی یعنی درک معنا از طریق فضاشناسی آیات است نه سبب نزول عارضی که در کتاب های حدیثی به آنها اشاره شده و بعضا با هم متعارض است. زیرا بهترین روش کشف سبب نزول از روح آیات و جو حاکم بر آنها و سوره ها است. ایشان در این زمینه می نویسد: از طریق علم به مراد و محور سوره ها می توان به سبب نزول اصلی دست یافت. (مقدمه تفسیر)
هر سوره دارای محور یا محورهای خاص به خود است که متن سوره حول آن محور یا محورها دور می زند. ایشان سوره حمد را متن قرآن می دانند. یعنی خلاصه دین خدا سوره حمد است. او این نظر را بیشتر از سعید حوی گرفته که در الاساس فی التفسیر بیان کرده است. از نظر این مفسر این سوره کتاب هدایت اجمالی و لب لباب قرآن است و سایر سوره های قرآن، تفصیل این اجمال و شرح متن آن هستند؛ پس با هر یک از سوره ها در ارتباط است. به همین دلیل از روش های شاخص او برقراری ارتباط بین سوره ها با هم و با سوره حمد و بهره گیری از آیات در تفسیر یکدیگر است. همچنین، توجه به علوم عربی به خصوص ریشه یابی لغات در تفسیر آیات نکته برجسته این تفسیر را تشکیل می دهد.
مفسر معتقد است هر سوره از فرازهای گوناگون برخوردار است و وظیفه مفسر شناخت این مقاطع و کشف رابطه میان آنها بر اساس آن فرازها است؛ مثلا در تقطیع آیات سوره بقره چنین آورده است: آیات این سوره در عین کثرت به مقدمه ای بیست آیه ای (۲۰-۱) و چهار فصل (۲۸۴-۲۱) و خاتمه ای دو آیه ای (۲۸۶-۲۸۵) تقسیم شده است. آیات چهار فصل به ترتیب عبارتند از: فصل نخست ۱۹ آیه، فصل دوم ۶۴ آیه، فصل سوم ۵۹ آیه و فصل چهارم ۱۲۲ آیه. و در ادامه به شرح و تبیین هر فصل به تفصیل می پردازد.
پی‌نوشت:
1. نودشه یکی از شهرهای مرزی ایران با عراق در قسمت غرب کشور و در ۲۰ کیلومتری شهرستان پاوه استان کرمانشاه قرار دارد.
منبع: شناخت نامه تفاسیر، سید محمدعلی ایازی، چاپ اول، نشر علم، تهران، 1393ش، صص 456-453
