ضدآفتاب؛ سپر بلاي پوست

پوست‌تان را در مقابل آفتاب بيمه کنيد
 

مواجهه با نور خورشيد براي بدن مزايا و معايبي دارد که به طول زمان و تعداد دفعات مواجهه، شدت نور و حساسيت پوست بستگي دارد.
مواجهه ملايم بدن انسان با نور خورشيد داراي تأثيرات مثبت جسمي (فيزيولوژيک) و رواني (سايکولوژيک) است؛ به عنوان مثال، مواجهه با نور خورشيد سبب تحريک گردش خون، افزايش توليد هموگلوبين و حتي کاهش فشارخون مي‌شود. به علاوه، نور خورشيد به واسطه توليد ويتامينD (از طريق فعال‌سازي پيش‌ساز ويتامين D3 موجود در اپيدرم) که سبب افزايش جذب کلسيم در سيستم گوارشي مي‌شود، در پيشگيري و درمان پوکي استخوان نقش مهمي دارد. نور خورشيد در درمان سل غدد و استخوان و انواع خاصي از بيماري‌هاي پوستي نظير پسوريازيس و همچنين در کاهش حساسيت افراد نسبت به بيماري‌هاي عفوني موثر است و همچنين با تحريک سنتز ملانين و افزايش ضخامت پوست، نقش مهمي را در تشکيل مکانيزم‌هاي طبيعي بدن براي مقابله با آفتاب‌سوختگي ايفا مي‌کند.
اما همين نور مفيد، مضراتي هم دارد؛ مخصوصا براي پوست، و البته اين آثار مضر ناشي از مواجهه با نور خورشيد شامل آثار کوتاه‌مدت و بلندمدت است. با برخي از همين عوارض منفي آفتاب و راه‌هاي برخوررد با آن و پيشگيري از خطراتش آشنا شويد.
آثار کوتاه‌مدت شامل آسيب‌هاي زودگذر و موقتي لايه اپيدرم است که آفتاب‌سوختگي ناميده مي‌شود و علايم آن از يک اريتم (سرخ شدن و سوختگي پوست) تا سوختگي دردناک و همراه با تاول متغير است. زماني که قسمت اعظم پوست تحت تأثير اين نوع از سوختگي قرار بگيرد، با علايمي همچون تب و لرز، حالت تهوع و خارش همراه است. تحقيقات نشان مي‌دهد اين آسيب‌ها ناشي از تخريب يا آسيب لايه سلولي خاردار اپيدرم پوست است که احتمالاً به دليل بازتوليد پروتئين‌هاي موجود در اين سلول‌ها رخ مي‌دهد. ترشح واسطه‌هاي التهاب‌زاي شبه هيستاميني توسط سلول‌هاي آسيب‌ديده سبب گشادشدن عروق و ايجاد اريتم يا سرخي شده و همچنين سبب ادم (تورم) و تحريک تقسيم سلول‌هاي لايه بازال اپيدرم نيز مي‌شود.
آثار مزمن يا بلندمدت مواجهه با نور خورشيد که معمولاً کارگران، کشاورزان و مهندسان ساختماني در معرض آن قرار مي‌گيرند، شامل پيري زودرس پوست، ضخيم شدن و از دست رفتن قابليت ارتجاعي پوست، چروکيدگي پوست (به‌دليل کاهش توانايي نگهداري آب توسط پوست) و سرطان پوست است.

تاريخچه ضدآفتاب
 

ضدآفتاب اولين‌بار در دهه 1940 ميلادي در طول جنگ جهاني دوم براي جلوگيري از آثار سوء ناشي از نور خورشيد براي جذب طيفي از نور خورشيد که سبب آفتاب‌سوختگي در سربازان مي‌شد، ابداع شد. طيف نور خورشيد طول موج‌هاي گسترده‌اي با طول موج‌هاي بالاي 770 نانومتر (مادون قرمز)، بين 400 تا 770 نانومتر (نور مريي) و 200 تا 400 نانومتر (فرابنفش يا UV) را شامل مي‌شود. نور مريي و مادون قرمز براي بدن آسيبي در پي نداشته و آسيب‌هاي نور خورشيد ناشي از طول موج‌هاي UV است که براساس طول موج به سه نوع UV-A با طول موج 320 تا 400 نانومتر، UV-B 290 تا 320 نانومتر و UV-C 200 تا 290 نانومتر تقسيم مي‌شود.
UV-A سبب برنزه شدن پوست در نتيجه فتواکسيداسيون فرم خاصي از ملانين در لايه‌هاي سطحي پوست بدون ايجاد التهاب و علايم خاص مي‏شود. پيري زودرس پوست، چروک و سرطان پوست ناشي از اين محدوده طيف نور فرابنفش است.
UV-B محدوده‌اي از طيف نور فرابنفش است که مسوول ايجاد اريتم يا آفتاب‌سوختگي و واکنش‌هاي التهاب‌زاست که نهايتاً به توليد ملانين و برنزه شدن پوست منجر مي‌شوند.
UV-C تشعشعات کوتاه فرابنفش را شامل مي‌شود. اگرچه براي بافت‌هاي بدن بسيار آسيب‌رسان است، بيشتر آن توسط لايه اُزون اتمسفر زمين فيلتر مي‌شود و به پوست بدن ما نمي‌رسد. با اين حال، ممکن است با منابع مصنوعي نور فرابنفش نظير دستگاه سولاريوم توليد و منتشر شود.

محتويات ضدآفتاب
 

مواد جاذب پرتوهاي فرابنفش موجود در کِرِم‌ها و لوسيون‌هاي ضدآفتاب به دو گروه جاذب‌هاي آلي و غيرآلي تقسيم مي‌شوند. جاذب‌هاي آلي از لحاظ اتم‌هاي تشکيل دهنده حاوي کربن، هيدروژن، اکسيژن و نيتروژن بوده و به‌صورت مولکول‌هاي منفرد در فرمولاسيون نهايي پراکنده‏اند. اين نوع از جاذب‌ها طول موج خاصي از نور فرابنفش را جذب کرده و پس از استفاده روي پوست ظاهري شفاف و بي‌رنگ دارند. پس از جذب نور فرابنفش توسط اين مواد، انرژي آن به‌صورت ارتعاش و چرخش حول پيوند‌هاي کووالانسي به دام افتاده و پس از تهييج مولکول براي برگشت به حالت پايه، از خود امواج مادون قرمز ساطع مي‌کنند که بي‌خطر بوده اما در سطح پوست ايجاد حرارت مي‌کند. به عنوان مثال پارسول 1789، پارسول MCX و پارسول 5000 جزو اين مواد ضدآفتاب هستند. با توجه به اينکه هر جاذب آلي طيف خاصي از نور فرابنفش را جذب مي‌کند، در فرمولاسيون ضدآفتاب نبايد به يک جاذب آلي اکتفا کرد و معمولاً مجموعه‌اي از آنها به کار برده مي‌شود.
جاذب‌هاي غيرآلي از لحاظ اتم‌هاي تشکيل‌دهنده حاوي روي، تيتانيوم و اکسيژن هستند و در فرمولاسيون به‌صورت اجتماعي از هزاران مولکول منفرد مشاهده مي‌شوند.
اين نوع از جاذب‌ها طيف وسيعي از امواج فرابنفش را جذب مي‌کنند. قطر اين تجمعات مولکولي بين 100 تا 300 نانومتر متغيراست. در صورت کوچک بودن قطر (زير 100 نانومتر) پس از استفاده روي پوست ظاهري شفاف و بي‌رنگ داشته، اما در صورت بزرگ بودن آنها (بالاي 200 نانومتر) روي پوست رنگ گچي ايجاد کرده که از لحاظ آرايشي نامطلوب است. دي اکسيد تيتانيوم (TiO2) و اکسيد روي (ZnO) مثال‌هايي از اين نوع جاذب‌ها هستند.

SPF چيست؟
 

SPF فاکتور حفاظتي در برابر نور خورشيد است. اين فاکتور تنها حفاظت در مقابل طول موج‌هاي UV-B را نشان مي‌دهد و به ساير طول موج‌هاي فرابنفش نظير UV-A که در آثار مزمن مانند پيري و سرطان پوست نقش به سزايي دارد، هيچ ربطي ندارد. براي محاسبه SPF ابتدا بايد حداقل انرژي مورد نياز براي ايجاد اولين درجه آفتاب‌سوختگي، اريتم (سرخي) حساس کمينه با نام دوز اريتم کمينه را تعريف کنيم. دانشمندان به منظور کمي کردن حداقل انرژي مورد نياز براي ايجاد اريتم کمينه (MED) واحدي را اتخاذ کرده‌اند که به طول موج وابسته نيست. اين واحد E-ويتون بر سانتي‌متر مربع (E-Viton cm-2) ناميده مي‌شود که معادل 10 ميکرووات از انرژي نور در طول موج 7/296 نانومتر (اين طول موج بيشترين تأثير را در ايجاد اريتم دارد) بر واحد سطح، سانتي‌متر مربع است. براي ايجاد اريتم حساس کمينه (MPE) به 40 E-ويتون در واحد سطح و در مدت زمان يک دقيقه يا 1 E-ويتون در واحد سطح و در مدت زمان40 دقيقه يا 4 E-ويتون در واحد سطح و در مدت زمان10 دقيقه مورد نياز است. بنابراين در اين واحد، انرژي و زمان در نظر گرفته شده است و طول موج نور در آن دخالتي ندارد.

عامل محافظت از خورشيد(SPF)
 

به منظور کمي کردن کارايي نسبي مواد ضدآفتاب مطرح شده است و به صورت نسبت انرژي مورد نياز براي ايجاد اريتم کمينه در پوست محافظت شده بعد از استفاده 2 ميلي‌گرم بر سانتي‌متر مربع فرمولاسيون نهايي محصول ضدآفتاب بر انرژي مورد نياز براي ايجاد اريتم کمينه در پوست محافظت نشده تعريف مي‌شود.
براي مثال، اگر در فردي به طور معمول براي ايجاد اريتم يا سرخي حداقل به 20 دقيقه در معرض نور خورشيد قرار گرفتن زمان نياز است، پس از استفاده از ضدآفتابي با 6=SPF به 120 دقيقه زمان براي ايجاد اريتم در همان فرد زمان نياز است که از حاصل‌ضرب 20 در 6 در صورتي که محصول شسته نشود يا با تعريق برداشته نشود، حاصل مي‌شود.
با توجه به حساسيت پوست افراد، ضدآفتاب‌ها با SPF مختلف توصيه مي‌شود. براي افرادي که داراي پوست حساس هستند و پوست آنها به آساني در مقابل آفتاب مي‌سوزد، ضدآفتاب‌هايي با SPF 15 يا بالاتر پيشنهاد مي‌شود. همچنين توجه به اين نکته الزامي است که عدد SPF نشان‌دهنده درصد حفاظت نيست.

وقتي SPF بالاتر مي‏رود...
 

افزاينده‏هاي SPF به موادي گفته مي‌شود که بدون اينکه ماهيت جاذب آلي و يا غيرآلي داشته باشند سبب افزايش SPF مي‌شوند؛ به عنوان مثال، پونگامول گرفته‌شده از دانه‌هاي نوعي گياهي هندي که به ‌صورت سنتي براي درمان بسياري از بيماري‌هاي پوستي استفاده مي‏شده است، در مقابل UV به خصوص محدوده UVA حفاظت بخش است و در غلظت 1 درصد، SPF را از 14 تا 5/27 واحد افزايش مي‌دهد.
امروزه براي افزايش SPF در برخي فرآورده‌هاي ضدآفتاب از فناوري نانو نيز استفاده شده است تا بدون افزايش غلظت جاذب‌هاي آلي و غيرآلي، SPF ضدآفتاب افزايش يابد. کره‌هاي تو خالي پليمري مثالي از اين افزاينده‌هاي SPF است. اين کره‌ها از آب پر شده و غيرقابل رويت هستند و در اثر تابش نور روي پوست احساس نمي‌شوند. در هنگام استعمال روي پوست آب به‌صورت برگشت ناپذير از کره‌ها خارج شده و کره‌هاي توخالي به جاي مي‌گذارد که با شکست و انحراف نور نقش موثري در افزايش SPF دارند.

5 نکته براي انتخاب و خريد ضدآفتاب
 

* اولين و مهم‌ترين نکته در انتخاب ضدآفتاب‌ها، توجه به پوشش‌دهي ضدآفتاب در طول موج‌هاي UV-A است. توجه داشته باشيد در حال حاضر عدد SPF تنها نشان‌دهنده ميزان حفاظت در مقابل UV-B است، بنابراين دقت کنيد در فرآورده جاذب‌هاي آلي UV-A نظير پارسول 1789 وجود داشته باشد. همچنين استفاده از جاذب‌هاي غيرآلي به‌صورت اولترا فاين که اجتماعات مولکولي از قطر کوچک‌تري برخوردار بوده، به جذب بهتر ضدآفتاب، شفافيت آن روي پوست و کاهش احتمال ايجاد جوش و احساس سنگيني محصول کمک مي‌کند، بايد مورد توجه قرار گيرد.
* دومين نکته در انتخاب ميزان SPF ضدآفتاب اين است که بايد توجه داشت تنها در شرايط ويژه مانند اسکي، کوهنوردي و شنا و در پوست‌هاي حساس به نور و تحت درمان که پوست به محافظت ويژه يا حداکثر نياز دارد، بايد از SPFهاي بالاي 50 استفاده کرد. استفاده از افزاينده‌هاي SPF در فرآورده‌هاي ضدآفتاب با کاهش غلظت مورد نياز جاذب‌هاي آلي براي رسيدن به SPFهاي بالا، از آثار سوء ناشي از غلظت بالاي مواد ضدآفتاب روي پوست جلوگيري مي‌کند.
* سومين نکته در اين خصوص توجه به اين موضوع است که به عنوان مثال 30SPF به اين معنا نيست که پوست 30 ضرب در 20 دقيقه در مقابل آفتاب مصون مي‌ماند، چرا که پراکنش مواد ضدآفتاب در سطح پوست يکنواخت نبوده و معمولاً با تعريق يا مالش با سطوح ديگر اين مواد از سطح پوست برداشته مي‌شوند و بنابراين ضدآفتاب با هر SPF بايد 2 ساعت يکبار تجديد شود.
* نکته چهارم اينکه اين تصور که ضدآفتاب تنها بايد در تابستان و در زير نور مستقيم خورشيد مورد استفاده قرار گيرد، کاملاً اشتباه است و در ساير فصول و حتي زير نور لامپ بايد براي پيشگيري از پيري زودرس ناشي از آثار مضر نور روي پوست، از ضدآفتاب استفاده کرد. همچنين به منظور جذب و اثربخشي بهتر ضدآفتاب، معمولاً 30 دقيقه قبل از مواجهه با منبع نور بايد از ضدآفتاب استفاده کرد.
* پنجمين نکته در انتخاب محصولات ضدآفتاب توجه به اين نکته است که يک ضدآفتاب کامل علاوه بر مواد ضدآفتاب بايد حاوي مواد مرطوب کننده، التيام بخش و ضدالتهاب، آنتي‌اکسيدان و ضدپيري زودرس و مواد کنترل کننده تعريق نيز باشد.
منبع: www.salamat.com
ae