شدت استرس به چه عواملی بستگی دارد؟

چرا عده ای از افراد در مقابله با حوادث و مشکلات، مقاومت روانی بیشتری دارند و برعکس برخی به آسانی تسلیم مشکلات زندگی شده و در مقابله با حوادث احساس شکست دارند؟

عواملی که باعث تاثیرپذیری بیشتر از وقایع استرس آمیز می شوند به قرار زیر است:

1- هر چه شدت واقعه بیشتر باشد، اثرات آن هم بیشتر خواهد بود. مثلاً مرگ یکی از اعضای خانواده به مراتب اثرات شدیدتری ایجاد می کند تا بیماری یکی از آنها.

2- هر چه یک مشکل یا رویداد زندگی بیشتر بطول انجامد، اثر آن هم بیشتر خواهد بود.

3- برداشت ذهنی فرد از وقایع و طرز تلقی از حوادث، روی اثرات ناشی از حوادث بر جسم و روان اثر می گذارد. مثلاً اگر فردی مرگ را بعنوان یک تحول مثبت، یک تغییر شرایط زندگی و رفتن به دنیای باقی و زندگی جاوید بدانید و طبق مشیت الهی اعتقاد به واقعیت غیر قابل انکار مرگ داشته باشد، اثر جسمی و روحی ناشی از مرگ یکی از نزدیکان در وی به مراتب کمتر خواهد بود. بنابراین دیدگاه فرد نسبت به هر واقعیت، روی شدت اثرات جسمی و روحی آن واقعه بر فرد تاثیرات بسزائی دارد.

 

4- هرقدر فرد در دوران کودکی حوادث بیشتری را تجربه کرده باشد، تاثیرپذیری وی از حوادث بعدی بیشتر خواهد شد.
بیشترِ ما دوست داریم به دورانِ خوشِ کودکی بازگردیم، همان دورانِ بی‌دغدغه، شاد و سرشار از بازی‌های کودکانه. امّا انگار فراموش کرده‌ایم که آن دوران زیبا و خوش نیز گاهی با استرس همراه بود. واقعیت این است که کودکان نیز استرس را تجربه می‌کنند.

عوامل استرس در کودکان متفاوت است؛ تغییر یا نیاز به تطابق با محیط، شروع فعالیتی جدید، تغییرات و وقایعی نظیر مرگ یا بیماری در خانواده و … ممکن است کودکان را دچار استرس کند و آنها را تحت فشار قرار بدهد.

5- بعضی از خصوصیات شخصیتی، آسیب پذیری فرد را نسبت به عوارض و اثرات ناشی از مشکلات بیشتر می کند:
- کسانی که وابستگی یبش از حد به خانواده و دیگران دارند.
- کسانی که اعتماد به نفس کافی ندارند.

- کسانی که ناراحتی های خود را با کسی در میان نمی گذارند.
- کسانی که به جامعه و آینده خوش بین نیستند.

- کسانی که احساس ناتوانی در روبرو شدن با حوادث آینده زندگی دارند.

این گونه افراد زودتر تسلیم حوادث شده، در زندگی شکست می خورند و خیلی زود خود را در مقابل مشکلات می بازند، این افراد آستانه تحمل پائینی داشته و تحمل وقایع و رویدادهای زندگی را ندارند.

6- بعضی از افراد به طور ژنتیکی و سرشتی آسیب پذیری بیشتری دارند.

طبق برخی از تحقیقات صورت گرفته، افرادی که یکی از بستگان درجه یک آنها به افسردگی مبتلا باشند، دو تا سه برابر بیشتر از افراد عادی در معرض خطر ابتلا به این افسردگی قرار می‌گِگیرند.

این می‌تواند ناشی از افسردگی ارثی یا افسردگی ژنتیکی باشد. با این حال برخی از افرادی که به افسردگی مبتلا می‌شوند، سابقه خانوادگی این اختلال روانی را ندارند. اما در هر صورت، با دریافت نوبت از مشاور روانشناس، می‌توانید منشا افسردگی خود را پیدا کنید و به فکر درمان آن باشید.

پژوهشگران معتقدند که یک مولفه ژنتیکی در افسردگی وجود دارد و هنوز برای اثبات آن در حال تحقیق هستند. ولی هم اکنون هیچ الگوی واضحی از وراثت‌پذیری برای افسردگی وجود ندارد. مطالعات نشان می‌دهند که تغییرات در بسیاری از ژن‌ها، خطر ابتلا به افسردگی را افزایش می‌دهند.

 

ژن‌هایی که تصور می‌شود با افسردگی مرتبط هستند، عملکردهای مختلفی در مغز دارند. برخی از آنها ممکن است تولید، انتقال و فعالیت مواد شیمیایی به نام انتقال‌دهنده‌های عصبی را کنترل کنند. این انتقال‌دهنده‌ها سیگنال‌های شیمیایی را ارسال می‌کنند و به سلول‌های عصبی (نورون‌ها) اجازه می‌دهند با یکدیگر ارتباط برقرار کنند.

ژن‌های دیگری که ممکن است بر خطر افسردگی تاثیر بگذارند، در رشد، بلوغ و نگهداری نورون‌ها نقش دارند. همچنین بر توانایی اتصالات بین نورون‌ها جهت تغییر و انطباق در طول زمان، تاثیر می‌گذارند.

7- کسانی که سابقه قبلی بیماریهای روانی و یا جسمی دارند، تاثیرپذیری بیشتری از استرس خواهند داشت.

8- مشکلات اقتصادی و نبودن حمایت اجتماعی و خانوادگی نیز فرد را آسیب پذیرتر می سازد. وقتی فردی دچار سانحه یا مشکلی می گردد، اگر از جانب خانواده، دوستان، همسایه ها، همکاران و آشنایان مورد حمایت عاطفی قرار نگیرد، احتمالاً دچار مشکلات جسمی و روانی ناشی از آن حادثه خواهد گردید.

این روزها بسیاری از مردم با تجربه استرس و اضطراب مواجه هستند و در این میان اگرچه عوامل مختلفی باعث بروز این استرس می شود ولی مطالعات جدید بیانگر این حقیقت است که مشکلات مالی و اقتصادی اصلی ترین دلیل اضطراب افراد محسوب می شود.

 نتایج یک نظرسنجی جدید نشان می دهد که تقریباً همه افراد نگران تورم هستند زیرا نگرانی های اقتصادی کووید-۱۹ با شرایط بحران اقتصادی فعلی جهان تداوم یافته است.

بر اساس نتایج نظرسنجی ماهانه ذهن سالم انجمن روانپزشکی آمریکا، نزدیک به ۹ نفر از هر ۱۰ فرد شرکت کننده (87٪) اظهار داشتند که نسبت به تورم مضطرب یا بسیار مضطرب هستند که نسبت به ماه قبل افزایش داشته است.این نظرسنجی نشان داد که نیمی از مردم (۵۱ درصد) نیز نگران از دست دادن احتمالی درآمد خود هستند.

 

9- بالاخره درگیری ذهنی زیاد با مسائل روزمره انسان را شکننده و آسیب پذیر می سازد.
• استرس ممکن است باعث بروز یا تشدید بیماریهای قلبی عروقی بویژه افزایش فشار خون گردد.
• کسانی که در معرض استرسورهای روانی و اجتماعی و اقتصادی قرار می گیرند بیش از سایرین دچار افزایش فشار خون می گردند.

• استرس حتی ممکن است باعث سکته قلبی گردد.
• هر چه استرس شدیدتر باشد احتمال بروز بیماریهای قلبی عروقی بیشتر است.

چگونه با استرس مقابله کنیم؟

به دو طریق می توان با استرس مقابله کرد:
- پیش بینی، شناسائی و پیشگیری از استرس
- سازگاری با استرس
در طریق اول باید سعی نمود، رویدادهای زندگی را پیش بینی نموده تا آن جا که مقدور است جلوی وقوع آن را گرفت. بعضی از وقایع قابل پیش بینی و پیشگیری است.

به چند نمونه در این زمینه توجه فرمائید:

• با رعایت دقیق قوانین و مقررات راهنمائی و رانندگی، میزان حوادث رانندگی کاهش می یابد و خطر وقوع حادثه برای فردی که بیشترین رعایت مقررات را می کند، بسیار ناچیز است. استرس های مربوط به حوادث رانندگی شامل: آسیب دیدگی، قطع عضو، خسارت مادی، آسیب و یا فوت آشنایان و وابستگان، شاهد صحنه تصادف بودن و با شاهد مرگ دیگری بودن است.

• حتی الامکان از وام گرفتن، قرض گرفتن و خرید اقساطی اجتناب ورزیم. فقط در شرایطی اقدام به وام گرفتن، قرض گرفتن یا خرید به صورت قسطی نمائیم، که در توانائی باز پرداخت اقساط آن کاملاً مطمئن باشیم. قسط داشتن یک استرس مزمن بشمار می رود. نگرانی در مورد سر رسید اقساط تاثیرات منفی و پایداری در انسان دارد. صدور چک در موردی که از نظر داشتن موجودی کافی بی اطلاع یا نامطمئن هستیم، استرس بشمار می رود. به همین منوال از بسیاری از استرس های اقتصادی می توان اجتناب ورزید.

• در برنامه ریزیهای روزانه، هفتگی، ماهانه و سالانه دقت کنیم و زمان کافی برای انجام هر کاری را در نظر بگیریم. تعجیل در انجام کارها، چند کار را توام با هم انجام دادن، سر وقت در قرار حاضر نشدن، به تاخیر ... افتادن کارهای روزانه، دیر رسیدن به محل کار، دیر وقت به منزل رسیدن و همگی استرس محسوب می شود. با تنظیم وقت و اجتناب از قبول کارهای مختلف توام با هم که وقت کافی برای انجام همه آن ها نداریم، می توانیم از این گونه استرس ها جلوگیری کنیم.
 

• خودشناسی، اصلاح رفتار، بازنگری عملکرد و برخوردهای روزانه، تعالی شخصیت، خویشتن داری، صبر و حوصله، گذشت و ایثار مانع بروز بعضی از استرسهای اجتماعی و خانوادگی می گردد. استرسهایی نظیر درگیریهای لفظی، عصبانیت ها، پرخاشگریها، ناسازگاریها، اختلاف با همسایه یا همکار یا همسر، کینه و نفرت و حسد همگی ناشی از عدم رعایت موارد فوق است.

• قناعت و صرفه جویی مانع بعضی از استرس های اقتصادی می گردد.

• صبر و حوصله و خویشتن داری در مواقع حوادث طبیعی و غیر طبیعی می تواند از تاثیرات استرس آمیز این گونه حوادث، به میزان قابل توجهی بکاهد.
در پیشامدها و حوادث توکل بر خداوند داشته باشید و صبر پیشه کنید.

و بشارت ده صابرین را، کسانی که وقتی مصیبتی به آنان می رسد، می گویند: ما از خدائیم و بسوی او باز می گردیم «قران کریم آیۀ 156 سوره بقره»

علیرغم تمهیدات، باز هم بسیاری از حوادث و اتفاقات رخ می دهد که قابل اجتناب نیست. بسیاری از مشکلات اقتصادی یا اجتماعی غیر قابل اجتناب است. بسیاری از عوامل ایجاد کننده رویدادهای استرس آمیز زندگی، از کنترل فرد خارج است و یک نفر به تنهایی نمی تواند آن عوامل را رفع نماید و مانع بروز حادثه و استرس گردد. بنابراین ضروری است در درجه اول توکل بر خداوند داشته باشیم و با صبر و حوصله به مقابله با استرس بشتابیم.

در سازگاری با استرس چند نکته را باید در نظر گرفت:

• از عجله بپرهیزیم.
• تصمیمات عجولانه نگیریم.

• از اضطراب و عصبانیت دوری کنیم.
• با صبر و حوصله و دقت نظر راه های سازگاری و کنار آمدن با وقایع استرس آمیز زندگی را بیابیم.

• به خاطر داشته باشیم هر مشکلی راه حلی دارد، باید آن را یافت.
• تسلیم مشکلات نشده و در زندگی احساس بن بست نکنیم.

راه های مختلف برای سازگاری با رویدادهای استرس آمیز زندگی وجود دارد که چند نمونه آنها را نام می بریم:

• توکل به خدا و خود را به خدا واگذار کردن و تقویت صبر و پایداری.
• نرمش و ورزش منظم حداقل سه جلسه در هفته و هر جلسه حداقل به مدت نیم ساعت (بویژه پیاده روی، شنا، دوچرخه سواری، کوه پیمائی).

• (Meditation) مراقبه یا تمرین تمرکز و آموزش آرام سازی.
• لبخند و شادی، خنده در مقابله با استرس معجزه می کند.

• اجتناب از عصبانیت و خصومت.
• استفاده از دوش آب سرد در مواقع معینی در طول هفته برای استفاده از اوقات فراغت به نحو مطلوب.

• کارهای هنری مورد علاقه.
• تفریح و گردش در وقت مناسب.

• گفتگوی دوستانه و محبت آمیز با اعضای خانواده.
• مشورت با دیگران و اجتناب از تصمیم گیری های عجولانه و فردی.
• -اوقاتی را به خود فقط خود- اختصاص دادن.
 

برای مقابله با استرس اقدامات جمعی هم مورد نیاز است:

• اصلاحات فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی در سطح جامعه.
• بالا بردن سطح آگاهی پزشکان و دست اندرکاران بهداشت عمومی جامعه.
• آموزش از طریق وسایل ارتباط جمعی.


منبع: اتاق خبر به همره هیئت تحریریه و بخش علمی پرتال فرهنگی راسخون