گفتگو با دكتر شيرين معماران، متخصص پروتز دهان، فک و صورت
خانم دكتر، اگر قسمتي از صورت در تصادف از بين برود، خيلي وحشتناك است. اين‌طور نيست؟
خوب، بله ولي در دنياي دندانپزشكي امروز مي‌توان چهره اين افراد را بازسازي كرد و زيبايي را به آنها بازگرداند. خيلي‌ها در اثر تصادف، جنگ و حتي به صورت مادرزادي با اين مشكل روبه‌رو مي‌شوند و يا به دليل تومور‌هاي سرطاني بخشي از فك و صورت‌شان برداشته مي‌شود. گاهي كسي در يك تصادف گونه، بيني و فك خود را هم‌زمان از دست مي‌دهد ولي گاهي وسعت ناحيه از دست رفته بيشتر است.
خوب، حالا بايد چه كار كند؟
پروتزهاي خاصي وجود دارد كه مي‌توان اين بخش‌هاي از دست رفته را جايگزين كرد. با اين پروتزها مي‌توان لب، گونه، فك، بيني و حتي چشم را جايگزين كرد و البته دندان‌ها و بافت‌هاي دهان كه از دست رفته‌اند نيز با اين پروتزها جايگزين مي‌شوند.
يك تكه‌اند يا چند تكه؟
بستگي به وسعت ناحيه از دست رفته صورت دارد. اگر فقط بخش كوچكي مانند دهان از دست رفته باشد، يك تكه ساخته مي‌شوند ولي اگر بخش‌هاي وسيع‌تري مانند فك و بيني و گونه از دست رفته باشند، اغلب چند تكه ساخته مي‌شوند: بخش متحرك كه دهان و فك باشد، جدا ساخته مي‌شود و بخش‌هاي ثابت مانند گونه و بيني و چشم و پيشاني جداگانه سپس با هم هماهنگ مي‌شوند.
جنس اين پروتزها از چيست؟
چون بخش‌هاي سطحي پروتز صورت بايد مانند بافت‌هاي سطحي صورت حالت ارتجاعي داشته باشد، از ماده‌اي به نام سيليكون ساخته مي‌شوند ولي اگر پروتز ضخيم باشد يا با مخاط در تماس باشد، بخش عمقي آن از ماده‌هايي به نام اكريل ساخته مي‌شود. اين دو ماده را با هم مي‌پزند تا سختي و استحكام پروتز تامين شود و اين دو لايه به هم بچسبند.
اين طور كه شما مي‌گوييد، اين مواد مصنوعي‌اند، در ظاهر زيبايي را به كسي كه از آنها استفاده مي‌كنند، برمي‌گرداند ولي كسي متوجه مي‌شود كه صورت و دهان اين فرد مصنوعي است؟
اين پروتزها از عمق به سطح رنگ‌آميزي مي‌شوند تا حد امكان رنگ‌شان با بافت‌هاي اطراف هماهنگ باشد ولي اين رنگ با گذشت زمان و تماس با مواد شستشودهنده و برخورد نورآفتاب از بين مي‌رود و تفاوت رنگ با بافت‌هاي اطراف پيدا خواهد كرد. راه حل آن هم رنگ‌آميزي سطحي است كه پروتز را دوباره خوش‌رنگ مي‌كند. صورت‌ها با حالت‌ها و ژست‌هايي كه به خود مي‌گيرند، زيباتر و جذاب‌تر مي‌شوند كه ما اين كار را با عضلات حالت‌دهنده صورت و كشيدن پوست صورت به وسيله اين عضلات انجام مي‌دهيم ولي اين صورت‌هاي مصنوعي در اين شرايط خود را لو مي‌دهند چون نمي‌توانند مانند صورت طبيعي حركت كنند. ولي در حالت معمولي با نگاه كردن به صورت كسي شايد متوجه نشويد صورت، دهان و دندان‌هايش مصنوعي است.
با صحبت كردن و بلعيدن تداخلي ايجاد نمي‌كنند؟
اين صورت و دهان و دندان مصنوعي تداخلاتي با عملكرد‌هاي طبيعي دهان ايجاد مي‌كنند. چون پروتز قابليت حركت ندارد، نمي‌تواند هماهنگ با ساير اجزاي طبيعي صورت حركت كند. به طور مثال، فرض كنيد كسي در اثر يك تومور بخشي از زبانش برداشته شده است و با اين پروتزها جايگزين شده است. به طور مسلم اين بخش نمي‌تواند مانند ساير بخش‌هاي زبان حركت كند و ممكن است مشكلاتي در بلع، تنفس و صحبت كردن فرد ايجاد كند ولي پس از مدتي كه از تحويل پروتز گذشت، كم‌كم فرد به آن عادت مي‌كند. در حقيقت بخش سالم فك و دهان و صورت خود را با پروتز هماهنگ مي‌كند.
خانم دكتر، چگونه يك چشم يا ساير بخش‌هاي اين پروتزهاي دهاني صورتي را به بافت‌هاي استخواني زيرين ثابت مي‌كنند؟
با ايمپلنت‌هاي خارج دهاني. اين ايمپلنت‌ها طول و قطر‌هاي متفاوتي از ايمپلنت‌هاي داخل دهاني دارند. با اين ايمپلنت‌ها كه مانند ميخ عمل مي‌كنند، چشم و گوش و بيني به بافت‌هاي زيرين محكم مي‌شوند. در حقيقت اين ايمپلنت‌ها نخست به وسيله جراح در استخوان كار گذاشته مي‌شوند سپس بعد از مدتي كه با استخوان محكم شدند و استخوان ترميم شد، پروتز كه ظاهر فرد را بازسازي مي‌كند، براي بيمار ساخته مي‌شود.
پس با اين حساب‌ساختن اين صورت‌هاي مصنوعي يك كار تيمي است. اين‌طور نيست؟
بگذاريد از اول به ماجرا نگاه كنيم. كسي كه با اين مشكل روبه‌رو مي‌شود، از روز اول تا روزي كه پروتز را تحويل مي‌گيرد با يك تيم پزشكي سر و كار دارد. در بخش جراحي‌ها، متخصصان جراحي گوش و حلق و بيني و بي‌هوشي به او كمك مي‌كنند. اگر سرطاني باشد، متخصصان سرطان‌شناسي پس از جراحي به شيمي‌درماني يا اشعه‌درماني او مشغول‌اند. در مرحله آخر هم متخصص پروتزهاي دهاني صورتي پروتز را براي بيمار مي‌سازند و گفتاردرماني و روان‌شناس به او كمك مي‌كنند تا با فك و صورت جديدش كنار بيايد.
بهترين سن براي ساخت اين پروتزها چه سني است؟
بهترين زمان وقتي است كه رشد فرد به پايان رسيده باشد يعني پس از 18 سالگي ولي بسياري از كودكان به صورت مادرزادي اين مشكلات را دارند يا بعضي افراد در سنين پايين در حادثه‌اي بخشي از فك و صورت‌شان را از دست مي‌دهند، در اين صورت در سنين پايين براي اين بيماران پروتز ساخته مي‌شود و سپس هم‌زمان با رشد ساير اجزاي صورت چون پروتز رشد نمي‌كند، پروتز قديمي دور انداخته شده پروتز جديدي ساخته مي‌شود.
در ايران هم؟
بله، اين كارها در ايران هم‌زمان با ساير كشورها به بهترين كيفيت انجام مي‌شود.
مراقبت از اين فك و صورت‌هاي مصنوعي چگونه است؟
رعايت بهداشت اين پروتزها بسيار اهميت دارد چون متحرك‌اند بيمار مي‌تواند آنها را بيرون بياورد و تميز كند. اگر زير پروتز با مخاط در تماس است بايد هر چند روز يك بار يا هر روز زير پروتز از ترشحات مخاطي پاك شود. با يك مسواك نرم و آب زير پروتز را تميز مي‌كنند و اگر نياز به مواد پاك‌كننده بود، مايع ظرف‌شويي و دست‌شويي كفايت مي‌كند. مسواك زبر و پودر و خميردندان‌هاي ساينده رنگ پروتز را مي‌برند و سطح آن را خراش مي‌دهند. اگر از چسب براي ثبات پروتز استفاده مي‌كنند، بايد چسب را شسته و زير پروتز را خشك كنند، سپس چسب جديد به كار ببرند.
منبع: http://www.salamat.com
