با افزايش سن، عملكرد اعضا و دستگاه‌هاي بدن دچار تغييراتي مي‌شود كه دستگاه گوارش را هم در برمي‌گيرد. مشكلات دنداني، كم‌تحركي، تغيير رژيم غذايي و عوارض داروهايي كه در دوران سالمندي مصرف مي‌شوند، ممكن است ناراحتي‌هاي دستگاه گوارشي را تشديد كنند.
نويسنده: دكتر ناصر ابراهيمي‌درياني/فوق‌تخصص بيماري‌هاي گوارشي
از زخم معده تا سرطان لوزالمعده
با افزايش سن، عملكرد اعضا و دستگاه‌هاي بدن دچار تغييراتي مي‌شود كه دستگاه گوارش را هم در برمي‌گيرد. مشكلات دنداني، كم‌تحركي، تغيير رژيم غذايي و عوارض داروهايي كه در دوران سالمندي مصرف مي‌شوند، ممكن است ناراحتي‌هاي دستگاه گوارشي را تشديد كنند.
در اين نوشته، نگاهي مي‌اندازيم به شايع‌ترين تغييرات و مشكلات دستگاه گوارش در دوران سالمندي و راه‌هاي پيشگيري و روش‌هاي درمان آنها.
سرطان‌هاي مري، معده، لوزالمعده و روده بزرگ با افزايش سن شيوع بيشتري پيدا مي‌کنند بنابراين هميشه پزشكان بايد اين آگاهي را داشته باشند كه در سالمندان شيوع سرطان‌هاي دستگاه گوارشي از مري تا روده بزرگ و لوزالمعده بيشتر از جوان‌هاست.
مشکل بلع غذا
اگر بخواهيم بحث را از دهان شروع كنيم و به سمت راست‌روده يا ركتوم برويم، بايد بگوييم که معمولا بيماري‌هاي حركتي مري در افراد سالمند شيوع بيشتري دارند و سبب بروز اشکال در بلع غذا مي‌شوند. اين اختلالات مي‌توانند ناشي از زخم، تومور يا اختلالات حرکتي مري باشند. آنچه اهميت دارد اين است كه هيچ‌گاه حق نداريم گيركردن غذا در گلوي در فرد سالمند را ناديده بگيريم زيرا گهگاهي در خانم‌هاي جوان نيز اين مشکل ديده مي‌شود که ناشي از استرس و اضطراب فرد است اما در سالمندان چنين چيزي وجود ندارد و اين يک هشدار به خانواده‌ها است. وقتي يک فرد سالمند از اختلالات بلع شکايت مي‌کند او را حتما نزد پزشک ببريد زيرا متاسفانه با بالا رفتن سن، احتمال ايجاد سرطان مري در افراد افزايش پيدا مي‌کند و بارها شاهد بوده‌ايم که سالمندان و اطرافيانشان فکر مي‌کرده‌اند که مشکل بلع به دليل استرس بوده و فرد زماني به ما مراجعه مي‌کند که ديگر خيلي دير شده است. گاهي مشکل بلع غذا در سالمندان به دليل سکته مغزي است و ارتباطي به مري ندارد. علت ديگر آن است که سرعت حرکت مري در سالمندان کاهش مي‌يابد و اين مساله هم سبب ايجاد مشکل در بلع غذا مي‌شود. گروهي از سالمندان نيز از مشکل ريفلاکس يا برگشتن غذا از معده به مري رنج مي‌برند. تکرار وتداوم اين مشکل مي‌تواند سبب التهاب و تورم مري و درنهايت، ايجاد تنگي و زخم در مري شود.
مصرف گروهي از داروها نيز مي‌تواند چه در افراد جوان و چه در افراد سالمند باعث زخم مري و سبب اشکال در بلع غذا شود. گاهي مصرف برخي از آنتي‌بيوتيک‌ها مانند داکسي‌سايکلين که براي عفونت‌ها تجويز مي‌شود، قرص آهن که در خانم‌هاي مسن مصرف مي‌شود و يا حتي قرص کلسيم و ... اين زخم‌ها را ايجاد مي‌كند و در نهايت باعث مشکل بلع مي‌شود.
سوء هاضمه
بسياري از سالمندان از مشکلاتي مانند سوزش، پري معده، تهوع و استفراغ و ... شکايت دارند. به مجموعه اين علايم، سوءهاضمه مي‌گويند. اگر بيمار دچار زخم گوارشي نباشد، به آن سوءهاضمه بدون زخم گفته مي‌شود که مشکل شايعي است. در اين سوءهاضمه، فرد سالمند از اين موضوع شکايت دارد که به محض آنکه چيزي مي‌خورد، معده‌اش جلو مي‌آيد و دچار نفخ و پري و درد در ناحيه معده مي‌شود. در افراد سالمند سوءهاضمه بدون زخم يک علامت هشدار دهنده است زيرا اين مشکل مي‌تواند يکي از علايم سرطان معده باشد.
زخم معده
در دوران سالمندي زخم‌هاي معده شيوع بيشتري دارند و در جوان‌ها زخم‌هاي اثني‌عشر. به همين دليل ما هميشه از زخم‌هاي معده وحشت داريم زيرا ممكن است تابلوي باليني سرطان معده، زخم‌هاي معده باشند. نكته مهم اين است كه مصرف داروها در افراد سالمند كه از انواع دردهاي استخواني، مفصلي، آرتروز و... رنج مي‌برند و از انواع مسكن‌هاي ضدالتهابي غيراستروييدي مانند بروفن، مفناميك اسيد و... استفاده مي‌كنند بسيار بالاست. به همين دليل عوارض گوارشي اين داروها يعني خطر خونريزي معده، زخم معده و ... سالمندان بيشتر از جوان‌هاست. يك فرد سالمند به راحتي ممكن است با خوردن يك قرص ديكلوفناك دچار خونريزي شديد معده شود. لازم به ذکر است خونريزي دستگاه گوارش علت 8 درصد از مرگ و ميرهاست. اين مساله نشان مي‌دهد كه سالمندان به هيچ‌وجه نبايد خودسرانه و بدون تجويز پزشك دارو بخورند.
اسهال
گاهي اوقات، افراد سالمند، به خصوص آنهايي كه زمين‌گير شده‌اند، به اسهال مبتلا مي‌شوند؛ در حالي كه در معاينه پزشكي‌شان مشخص مي‌شود كه نه‌تنها فرد اسهال ندارد، بلكه يك توده مدفوعي كاملا سفت‌شده تقريبا شبيه سنگ در قسمت انتهايي روده‌شان گير كرده است. اين مشكل سبب مي‌شود که از اطراف اين توده سفت مدفوع، آب خارج شود و فرد احساس كند كه اسهال دارد. از همه بدتر اين است كه با ديدن چنين مشكلي، اطرافيان به فرد سالمند داروي ضداسهال مي‌دهند و سبب بدترشدن مشكل مي‌شوند؛ تا جايي كه بيمار با زخم و خونريزي مراجعه مي‌كند و ممكن است حتي كار به جراحي بكشد.
خونريزي گوارشي
يكي از مهم‌ترين مشكلاتي كه در افراد مسن مشاهده مي‌کنيم، خونريزي از دستگاه گوارش فوقاني يا تحتاني است. لازم به ذکر است از نظر آناتوميكي از مري تا اثني‌عشر را دستگاه گوارش فوقاني و از اثني‌عشر به پايين را دستگاه گوارش تحتاني مي‌گوييم. شايع‌ترين اين خون‌ريزي‌ها، خونريزي از بواسير يا هموروييد است زيرا همان‌طور كه مي‌دانيد يبوست در سالمندان شايع است و سبب ايجاد بواسير يا هموروييد مي‌شود. خونريزي ناشي از هموروييد معمولا به شكل قطره‌قطره است ولي مهم اين است كه نبايد خونريزي را به بواسير ربط بدهيم مگر آنكه قسمت‌هاي فوقاني دستگاه گوارش را ببينيم. خيلي از اوقات سرطان‌هاي ناحيه راست‌روده(ركتوم) فقط مي‌تواند خودش را با يك خون روشن نشان دهد ولي چون بيمار فكر مي‌كند خون‌ريزي‌اش به دليل بواسير است خيلي دير به پزشك مراجعه مي‌كند. به همين دليل معمولا به افراد بالاي 45 سال توصيه مي‌كنيم اگر از ناحيه مقعد دچار خونريزي شدند حتما هرچه سريع‌تر به پزشك مراجعه كنند. البته اين مشکل فقط مربوط به افراد بالاي 45 سال نيست و هر فرد كه خون روشن دفع مي‌كند بهتر است مورد بررسي قرار بگيرد. خون روشن عمدتا مربوط به قسمت تحتاني دستگاه گوارش است. گاهي اوقات در 15 درصد موارد خونريزي مي‌تواند از قسمت فوقاني دستگاه گوارش باشد كه معمولا خودش را با خونريزي شديد و گاه لخته‌لخته نشان مي‌دهد. نكته‌اي كه براي ما خيلي اهميت دارد مساله كم‌خوني فرد سالمند است. ما هيچ‌گاه نمي‌توانيم به فردي كه دچار كم‌خوني است بگوييم گوشت قرمز بخورد يا قرص آهن مصرف کند. اگر فردي به خصوص در آقايان و افراد بالاي 45 سال، دچار كم‌خوني شد به هيچ‌وجه حق نداريم قرص آهن به او بدهيم؛ مگر آنكه علت كم‌خوني را پيدا كنيم. خيلي از اوقات، ما بيماراني با تومور روده بزرگ در ناحيه سكوم يا قسمت ابتدايي روده بزرگ داريم كه تنها علامت اين تومورهايشان كم‌خوني فقر آهن است و ممكن است بيمار هيچ علامت ديگري مانند درد، اختلالات اجابت مزاج و... نداشته باشند. در اين حالت، بيمار مدت‌ها به تصور اينكه دچار كم‌خوني فقر آهن است، با خوردن قرص آهن درمان مي‌شود و پيگيري بيشتري نمي‌كند؛ تا جايي كه تومور ديگر قابل درمان و جراحي نيست. در افراد مسن بيماري‌هاي عروقي روده‌بزرگ هم شايع است و فرد در ناحيه روده‌بزرگش مشكل عروقي پيدا مي‌كند. اين مشكل هم خودش را با خونريزي نشان مي‌دهد.
بيماري‌هاي ديگر
بعضي از بيماري‌ها در افراد مسن شايع هستند و ما آنها را در جوانان نمي‌بينيم؛ مانند ايسكمي كولون (نرسيدن خون به روده‌بزرگ) و آنژيوديسپلازي (يك كلافه عروقي كه به داخل مجراي روده برجسته مي‌شود و ممكن است خونريزي كند) و تداخل مصرف داروها. علاوه بر عوارض برخي داروها که سبب خونريزي، زخم و درد گوارشي مي‌شود؛ يكي از مشکلات رايج گوارشي در سالمندان، مصرف همزمان برخي از داروها با همديگر است. اين امر، احتمال تداخل دارويي را بالا مي‌برد و مشكلاتي را براي برخي از سالمندان ايجاد مي‌کند. منبع:www.salamat.com
نظرات کاربران
ارسال نظر
با تشکر، نظر شما پس از بررسی و تایید در سایت قرار خواهد گرفت.
متاسفانه در برقراری ارتباط خطایی رخ داده. لطفاً دوباره تلاش کنید.
