فعاليت سياسي، پرتوي از مسئوليت شرعي
گفت وگو با حجت الاسلام سيدرياض حکيم، درباره شخصیت و اندیشه های شهید آیت الله سید محمد باقر حکیم
صدام در آغاز جنگ تحميلي، کنفرانس بين المللي فرمايشي براي توجيه جنگ و کسب حمايت جهان اسلام برگزار کرد. که خاندان آيت الله حکيم دست جمعي با جنگ و اين کنفرانس مخالفت کرده و به همين دليل مورد خشم صدام قرار گرفتند و به زندان افکنده شدند.درمراحل گوناگون حکومت حزب بعث ده ها تن از روحانيون و علما، زن و مرد و پيرو جوان از خاندان بيت حکيم به شهادت رسيدند.رژيم حزب بعث پس از شکست درجنگ کويت به ناچار گروهي از زندانيان از جمله سيدرياض حکيم را آزاد کرد که متعاقباً به جمهوري اسلامي آمد و تحصيلاتش را در حوزه علميه قم ادامه داد.
روزي دريکي از اين جلسات از او پرسيدم که چه کسي برشکل گيري شخصيت فکري تان مؤثر بوده است؟ از او پرسيدم چطور شد که آيت الله سيدمحسن حکيم با وجودي که ده فرزند داشت و سرگرم مسايل مرجعيت بود برهمه فرزندان خود اثر گذاشت و آنها را به سوي فراگيري علوم اسلامي تشويق کرد که همه شان دانشمند و عالمان متدين و وارسته بار آمدند و تعدادي از آنها در راه اسلام به شهادت رسيدند؟
شهيد سيد محمد باقرحکيم در جواب گفت: براي من مسئله اي پيش آمد که در بارور شدن فکرو انديشه ام بسيار مؤثر بود.در سال هاي جواني در بيت مرجعيت زندگي مي کردم.احساس مي کردم که مردم به آيت الله سيدمحسن حکيم مرجع تقليد بسيار علاقه مندند و براي ايشان احترامي قائلند. اين پرسش به ذهنم رسيد که آيت الله حکيم شايستگي اين همه احترام و قدرداني مردم را دارد؟رفتاري که با مردم دارد،همان رفتاري است که در منزل دارد؟ بنابراين، سعي کردم پدرم را الگوي خود قراردهم. رفتار پدرم با همسر و با فرزندان در خانه و با همسايگان را پيگيري مي کردم.
شهيد سيد محمد باقرحکيم مي افزود که مدت ها ناظر رفتار پدرش در خانه و بيرون خانه بوده است.سپس به اين نتيجه رسيده که پدرش واقعاً مرد علم و عمل و مرد خدا بوده است. همان سيمايي که بيرون از خانه داشت نماد سيمايي است که در درون خانه داشت.بنابراين،استقامت و روحيه بالاي پدر در مسير زندگي من اثرگذاشت و گمان مي کنم که اين رفتار بر ساير برادرانم هم اثر گذاشته است.
شهيد حکيم ضمن داشتن فعاليت هاي سياسي و جهادي،هفته اي يک بار به قم مي آمد و با علما و مراجع حوزه علميه ديدار و گفت وگو داشت.بفرماييد روابط ايشان با مراجع بزرگ چگونه بوده و بيشتر با چه تيپ مراجع تقليد ارتباط داشت؟
فعاليت هاي شهيد سيدمحمدباقر حکيم به مسائل سياسي محدود نبوده است.اصرار داشت روابطش و پيوندش با حوزه علميه قوي بماند.برنامه هاي خود را طوري تنظيم کرده بود که دو روز در هفته را در قم بگذراند.با بيشتر مراجع و شخصيت هاي حوزه علميه با گرايش هاي مختلف ديدار و تبادل نظر مي کرد.
در حقيقت شهيد سيدمحمدباقرحکيم فعاليت هاي سياسي را در پرتو مسئوليت هاي شرعي مي دانست.بنابراين،شيوه فعاليت هاي سياسي را با مشورت مراجع بزرگ تقليد انجام مي داد هراقدام سياسي را در چارچوب احکام شرعي و الهي انجام مي داد. هربرنامه اي را براساس ديدگاه هاي اسلام تنظيم مي کرد.او همواره با مراجع بزرگ و شخصيت هاي علمي در تماس بوده است. او تأکيد مي کرد که يک سياست مدار بايد همواره با حوزه علميه هماهنگ باشد. اين هم يکي ديگر از ويژگي هاي شهيد حکيم است.
پس از شهادت سيدمحمدباقرحکيم به روشني ملاحظه کرديم که شهادت او تا چه اندازه مراجع تقليد با مباني فقهي متفاوت و شخصيت هاي گوناگون علمي و سياسي را متأثر کرد.بسياري از مراجع براي شهادت او گريه کردند.اين نشان مي دهد که شهيد سيدمحمدباقر به گرايش خاصي از مراجع بزرگ و روحانيون حوزه علميه محدود نبوده است. همه به او علاقه داشتند و براي فقدان او گريستند.شهيد سيدمحمدباقر حکيم ضمن داشتن ارتباط صميمانه با مراجع حوزه علميه قم با مراجع تقليد در حوزه علميه نجف اشرف نيز روابطي صميمانه و مستحکم داشت.پس از بازگشت او به عراق و شهادتش، مراجع نجف احساس کردند خلأ بزرگي در حوزه علميه به وجود آمده است.من ازبرخي مراجع حوزه علميه نجف اشرف شنيدم که شهادت سيدمحمدباقرحکيم مسئوليت آنان را سنگين تر کرد. او اگر در قيد حيات مي ماند مي توانست به بسياري ازمسائل رسيدگي کند.
در جلسات خصوصي که با شهيد حکيم داشتم، او با صراحت مي گفت که احساس مي کند،بهاي سنگيني در راه پيکار و جهاد پرداخت کرده است.شهداي خاندان حکيم مردم عادي نبودند،شخصيت هاي انديشمند و عالمان بزرگي بودند که مي توانستند به جهان اسلام خدمت کنند.شهيد حکيم مي افزود:
«من هميشه به اين فکر هستم که در برابر شهادت اين بزرگان بايد خدمتي به اسلام کنم که ارزش شهادت فرزندان و نوادگان آيت الله العظمي سيدمحسن حکيم را داشته باشد.»
لذا هميشه سعي مي کرد از نظر روحي، معنوي،عاطفي و فرهنگي با خاندان اهل بيت(ع) ارتباط قوي داشته باشد.
با وجود اينکه آقاي حکيم درگير مسائل عراق بود اما،درعين حال مسائل جهان اسلام را نيزپيگيري مي کرد. اصولاً مسائل جهان اسلام را با دقت پيگيري مي کرد، ديدگاه جهان غرب نسبت به جهان اسلام را پيگيري مي کرد.او درباره معرفي اسلام به جهان غرب و کاستن ميزان عکس العمل غربي ها به مسلمانان طرح هاي جامع ارائه مي کرد.شهيد حکيم درباره چگونگي حل بحران هايي که گريبان گير جهان اسلام است،طرح هايي منطقي و ارزشمند ارائه مي کرد.
خدا را سپاس مي گويم که اين شجره مبارکه که از انفاس مبارکه مرجع عاليقدر بزرگ شيعيان مرحوم آيت الله سيدمحسن حکيم الهام گرفته است ثمرات ارزشمندي براي جهان اسلام داشته است،ميراث گرانبهايي از اين بيت باقي مانده و ان شاءالله به برکت خون شهدا و زحمات آقايان اين راه ادامه پيدا خواهد کرد.
منبع:ماهنامه شاهد یاران، شماره42-41
درآمد
صدام در آغاز جنگ تحميلي، کنفرانس بين المللي فرمايشي براي توجيه جنگ و کسب حمايت جهان اسلام برگزار کرد. که خاندان آيت الله حکيم دست جمعي با جنگ و اين کنفرانس مخالفت کرده و به همين دليل مورد خشم صدام قرار گرفتند و به زندان افکنده شدند.درمراحل گوناگون حکومت حزب بعث ده ها تن از روحانيون و علما، زن و مرد و پيرو جوان از خاندان بيت حکيم به شهادت رسيدند.رژيم حزب بعث پس از شکست درجنگ کويت به ناچار گروهي از زندانيان از جمله سيدرياض حکيم را آزاد کرد که متعاقباً به جمهوري اسلامي آمد و تحصيلاتش را در حوزه علميه قم ادامه داد.
در آغاز ازشناخت خودتان ازسيدمحمدباقر حکيم و مسيرعلمي و جهادي ايشان بفرمائيد؟
روزي دريکي از اين جلسات از او پرسيدم که چه کسي برشکل گيري شخصيت فکري تان مؤثر بوده است؟ از او پرسيدم چطور شد که آيت الله سيدمحسن حکيم با وجودي که ده فرزند داشت و سرگرم مسايل مرجعيت بود برهمه فرزندان خود اثر گذاشت و آنها را به سوي فراگيري علوم اسلامي تشويق کرد که همه شان دانشمند و عالمان متدين و وارسته بار آمدند و تعدادي از آنها در راه اسلام به شهادت رسيدند؟
شهيد سيد محمد باقرحکيم در جواب گفت: براي من مسئله اي پيش آمد که در بارور شدن فکرو انديشه ام بسيار مؤثر بود.در سال هاي جواني در بيت مرجعيت زندگي مي کردم.احساس مي کردم که مردم به آيت الله سيدمحسن حکيم مرجع تقليد بسيار علاقه مندند و براي ايشان احترامي قائلند. اين پرسش به ذهنم رسيد که آيت الله حکيم شايستگي اين همه احترام و قدرداني مردم را دارد؟رفتاري که با مردم دارد،همان رفتاري است که در منزل دارد؟ بنابراين، سعي کردم پدرم را الگوي خود قراردهم. رفتار پدرم با همسر و با فرزندان در خانه و با همسايگان را پيگيري مي کردم.
شهيد سيد محمد باقرحکيم مي افزود که مدت ها ناظر رفتار پدرش در خانه و بيرون خانه بوده است.سپس به اين نتيجه رسيده که پدرش واقعاً مرد علم و عمل و مرد خدا بوده است. همان سيمايي که بيرون از خانه داشت نماد سيمايي است که در درون خانه داشت.بنابراين،استقامت و روحيه بالاي پدر در مسير زندگي من اثرگذاشت و گمان مي کنم که اين رفتار بر ساير برادرانم هم اثر گذاشته است.
آيا مرحوم آيت الله سيدمحسن حکيم، ميان ويژگي هاي اخلاقي و علمي و استعدادهاي فرزندانش تفاوت قائل بود؟
ويژگي هاي اخلاقي شهيد سيدمحمدباقر حکيم کدامند؟
شهيد حکيم ضمن داشتن فعاليت هاي سياسي و جهادي،هفته اي يک بار به قم مي آمد و با علما و مراجع حوزه علميه ديدار و گفت وگو داشت.بفرماييد روابط ايشان با مراجع بزرگ چگونه بوده و بيشتر با چه تيپ مراجع تقليد ارتباط داشت؟
فعاليت هاي شهيد سيدمحمدباقر حکيم به مسائل سياسي محدود نبوده است.اصرار داشت روابطش و پيوندش با حوزه علميه قوي بماند.برنامه هاي خود را طوري تنظيم کرده بود که دو روز در هفته را در قم بگذراند.با بيشتر مراجع و شخصيت هاي حوزه علميه با گرايش هاي مختلف ديدار و تبادل نظر مي کرد.
در حقيقت شهيد سيدمحمدباقرحکيم فعاليت هاي سياسي را در پرتو مسئوليت هاي شرعي مي دانست.بنابراين،شيوه فعاليت هاي سياسي را با مشورت مراجع بزرگ تقليد انجام مي داد هراقدام سياسي را در چارچوب احکام شرعي و الهي انجام مي داد. هربرنامه اي را براساس ديدگاه هاي اسلام تنظيم مي کرد.او همواره با مراجع بزرگ و شخصيت هاي علمي در تماس بوده است. او تأکيد مي کرد که يک سياست مدار بايد همواره با حوزه علميه هماهنگ باشد. اين هم يکي ديگر از ويژگي هاي شهيد حکيم است.
پس از شهادت سيدمحمدباقرحکيم به روشني ملاحظه کرديم که شهادت او تا چه اندازه مراجع تقليد با مباني فقهي متفاوت و شخصيت هاي گوناگون علمي و سياسي را متأثر کرد.بسياري از مراجع براي شهادت او گريه کردند.اين نشان مي دهد که شهيد سيدمحمدباقر به گرايش خاصي از مراجع بزرگ و روحانيون حوزه علميه محدود نبوده است. همه به او علاقه داشتند و براي فقدان او گريستند.شهيد سيدمحمدباقر حکيم ضمن داشتن ارتباط صميمانه با مراجع حوزه علميه قم با مراجع تقليد در حوزه علميه نجف اشرف نيز روابطي صميمانه و مستحکم داشت.پس از بازگشت او به عراق و شهادتش، مراجع نجف احساس کردند خلأ بزرگي در حوزه علميه به وجود آمده است.من ازبرخي مراجع حوزه علميه نجف اشرف شنيدم که شهادت سيدمحمدباقرحکيم مسئوليت آنان را سنگين تر کرد. او اگر در قيد حيات مي ماند مي توانست به بسياري ازمسائل رسيدگي کند.
شهيد سيدمحمدباقرحکيم يکي از افرادي بود که همواره در مراسم عزاداري و مناسبت هاي مذهبي حضور داشت و تعزيه خواني مي کرد.او هنگام تعزيه خواني و نيايش يک حالت عرفاني داشت و از خود بيخود مي شد. به نظر شما،اين ابعاد روحاني و عرفاني از کجا ناشي مي شد؟
در جلسات خصوصي که با شهيد حکيم داشتم، او با صراحت مي گفت که احساس مي کند،بهاي سنگيني در راه پيکار و جهاد پرداخت کرده است.شهداي خاندان حکيم مردم عادي نبودند،شخصيت هاي انديشمند و عالمان بزرگي بودند که مي توانستند به جهان اسلام خدمت کنند.شهيد حکيم مي افزود:
«من هميشه به اين فکر هستم که در برابر شهادت اين بزرگان بايد خدمتي به اسلام کنم که ارزش شهادت فرزندان و نوادگان آيت الله العظمي سيدمحسن حکيم را داشته باشد.»
لذا هميشه سعي مي کرد از نظر روحي، معنوي،عاطفي و فرهنگي با خاندان اهل بيت(ع) ارتباط قوي داشته باشد.
مرحوم آيت الله سيدمحسن حکيم در زمان تصدي مرجعيت شيعه به مسائل جهان اسلام همچون مسئله کشمير و پاکستان و فلسطين توجه خاص داشتند.آيا شهيد سيدمحمدباقراين راه را نيز ادامه داد يا فقط به قضيه عراق توجه مي کرد؟
با وجود اينکه آقاي حکيم درگير مسائل عراق بود اما،درعين حال مسائل جهان اسلام را نيزپيگيري مي کرد. اصولاً مسائل جهان اسلام را با دقت پيگيري مي کرد، ديدگاه جهان غرب نسبت به جهان اسلام را پيگيري مي کرد.او درباره معرفي اسلام به جهان غرب و کاستن ميزان عکس العمل غربي ها به مسلمانان طرح هاي جامع ارائه مي کرد.شهيد حکيم درباره چگونگي حل بحران هايي که گريبان گير جهان اسلام است،طرح هايي منطقي و ارزشمند ارائه مي کرد.
به جزآيت الله سيدمحمدسعيد حکيم،اکنون چند تن از بزرگان خاندان حکيم متصدي مرجعيت شيعه هستند؟
خدا را سپاس مي گويم که اين شجره مبارکه که از انفاس مبارکه مرجع عاليقدر بزرگ شيعيان مرحوم آيت الله سيدمحسن حکيم الهام گرفته است ثمرات ارزشمندي براي جهان اسلام داشته است،ميراث گرانبهايي از اين بيت باقي مانده و ان شاءالله به برکت خون شهدا و زحمات آقايان اين راه ادامه پيدا خواهد کرد.
دفتر آيت الله سيدمحمدسعيد حکيم در چه زمينه هايي با حوزه علميه قم همکاري و هماهنگي دارد؟
با دانشگاه المصطفي چه همکاري هايي داريد؟
آيت الله سيدمحمدسعيد حکيم تاکنون چه گامي براي تقريب و همکاري ميان حوزه علميه نجف اشرف و حوزه علميه قم برداشته اند؟
با وجودي که آيت الله سيدمحمدباقر حکيم به شهادت رسيدند اما،به نظر مي رسد که روح و فکر ايشان همچنان ميان علاقه مندان زنده است. بفرماييد که فقدان او چه آسيبي به جهان اسلام وارد آورد؟
منبع:ماهنامه شاهد یاران، شماره42-41
/ج
.jpg "چگونه ماهی تازه را پاک کنیم؟")
