اسرار و فوايد علمي روزه بر جسم و روح انسان

1-روزه در روايات اهل بيت :
 

در احاديث پيامبر (ص)‌ و اهل بيت (ع) بر آثار روزه به‌ ويژه آثار معنوي آن تأكيد شده است:عن النبي (ص): 'صوموا تصحوا''روزه بگيريد تا سالم باشيد'.
در جايي ديگر حضرت مي فرمايد: روزه بدن و روح انسان را آباد مي سازد، در روزه آن قدر فايده هست كه قابل شمارش نيست .

2ـ روزه موجب تقويت اراده و قواي روحي انسان
 

در اين رابطه برخي از پزشكان مي‌نويسند: از طرفي ديگر روزه مي‌تواند تأثيرات نيكويي بر روح انسان نيز داشته باشد كه به صورت رقت احساس و عواطف، خيرخواهي، دوري از جدل و درگيري و دشمني با ديگران ظاهر مي‌شود. روزه‌دار احساس مي‌كند روحي متعالي و فكري بلند دارد.

3ـ تأثير مثبت روزه بر بيماري‌ها :
 

برخي از پزشكان نوشته‌اند:‌خلاصه اينكه امروزه تأثير مثبت روزه بر بسياري از بيماري‌ها به اثبات رسيده است. مهمترين اين بيماري‌ها عبارتند از :
* امراض دستگاه گوارش از قبيل التهاب حاد معده.
* چاقي
* تصلب شرايين، بالا رفتن فشار خون و خناق سينه.
* آسم.
* اختلالات رواني و اخلاقي.

4ـ تأثير روزه در پيشگيري از بيماريها: برخي از پزشكان مي‌نويسند:
 

' روزه برنامه‌اي است براي نظام بخشيدن به ابعاد مختلف زندگي به صورت ادواري كه در آن انسان‌هاي مؤمن خود را ملزم مي‌دانند سالي يك ماه به آن عمل كنند و اين كار تأثير عميقي بر روح و جسم آنها بر جاي مي‌گذارد .'
'روزه يك تدبير وقائي و يك روش درماني براي بسياري از حالات مرضي است و شايد دستگاه گوارش بيش از ساير اندام‌هاي ديگر از آن بهره‌مند شود. به همين لحاظ بحث را به اختصار درباره غريزه هضم نزد انسان آغاز مي‌كنيم:
دستگاه گوارش را دهان،‌غدد بزاقي ،‌معده و غدد مترشحه آن،‌كبد و لوزالمعده و ترشحات هضمي و صفراوي آنها و امعاء و ترشحات آنها تشكيل مي‌دهد . تمام اين اعضا مشتركا فعاليت مي‌كنند تا غذا هضم شده و آماده جذب گردد . غذاي جذب شده توسط خون به كبد حمل مي‌گردد تا در آنجا تصفيه شده و به طور دقيق و به حسب نياز بدن توزيع و مازاد آن ذخيره گردد .
عمل هضم در اينجا پايان نمي‌پذيرد ،‌بلكه مواد غذايي به وسيله‌ي شريان‌ها به تمام اندام‌ها و سلول‌هاي بدن حمل مي‌گردد تا هر يك غذاي مورد نياز خود را از قبيل اسيد‌هاي آمينه، چربي و ساير مواد از آن بردارند و به مصرف ترميم،‌تكاثر و رشد برسانند. ضمناً مواد اضافي و زايد موجود در سلولها نيز همزمان تحويل خون مي‌گردد تا آنها را از طريق كليه‌ها، ريه‌ها و روده بزرگ دفع نمايد. در كليه اين مراحل، قلب، دستگاه گردش خون،‌مغز و اعصاب نيز مشاركت دارند.
عمل غذا خوردن با بلعيدن لقمه پايان نمي‌پذيرد، بلكه اين اولين مرحله كار است . با بلعيدن لقمه ،‌تمام دستگاههاي بدن وارد فعاليت‌ مي‌شوند تا عمل هضم و جذب به نحو مطلوب انجام پذيرد. هر چند اكثر افراد در انجام فعاليت‌هاي روزانه خود چه بدني باشد و چه روحي و فكري كوتاهي مي ‌كنند،‌تعداد كمي نيز با فرو دادن بي‌حساب مواد غذايي در مشغول كردن معده خود قصور مي‌ورزند .
دستگاه گوارش را مي‌توان پركارترين دستگاه بدن ناميد و همانطور كه استراحت براي اعضاي مختلف بدن لازم و ضروري است،‌براي دستگاه گوارش نيز امري حياتي و واجب است و چه بهتر اين استراحت از طريق پيروي از يك برنامه ثابت غذايي و در طول يك ماه باشد تا به فوايد غير قابل انكار دست يابيم .
*خلاصي بدن از چربي‌هاي متراكمي كه در صورت افزايش تبديل به بيماري چاقي مي‌شود. گرسنگي بهترين روش درمان بيماري چاقي و آب كردن چربيهاي اضافي بدن است. از طرفي انسان را از عوارض زيان‌آور جنبي داروهايي كه اشتها را كم مي‌كنند ، مصون مي‌دارد.
* دفع فضولات و سموم متراكم در بدن
* فرصت دادن به سلول‌ها و غدد بدن براي تجديد قوا و انجام وظايف خود به نحو مطلوب و كامل .
* استراحت نسبي كليه‌ها و دستگاه ادرار.
* كاهش رسوبات چربي در شريان‌ها و پيش‌گيري از تصلب شرايين .
* گرسنگي باعث مي‌شود كه پس از پايان‌ روزه بدن از خود واكنش نشان دهد.اين واكنش به صورت ميل به غذا و نشاط و فعاليت و تحرك است. در حالي كه قبلاً خوردن غذا به صورت يك عادت خسته كننده درآمده بود.
اگر آداب روزه را همان‌طور كه شارع مقدس تكليف فرموده و رسول خدا(ص)‌براي ما سنت قرار داده،به جا آورده شود،‌مي‌تواند بهترين روش درماني با گرسنگي باشد . روشي كه اروپائيان در اين اواخر به اهميت آن پي برده‌اند.
در همين رابطه يك پزشك اتريشي به نام بارسيلوس مي‌گويد: ' ممكن است فايده گرسنگي در معالجه، برتر از كاربرد دارو باشد.' پزشك ديگري به نام دكتر هلبا (Helba) بيماران خود را چند روز از غذا خوردن منع مي‌كرد و سپس براي آنها غذاهاي سبك تجويز مي‌نمود.
علت كارآيي روزه در معالجه را مي‌توان به دليل روي آوردن بدن به مصرف مواد غذايي ذخيره شده در خود دانست . در صورت كاهش ورود مواد غذايي از خارج به بدن،‌رژيم غذايي شديدي در بدن حكم‌فرما خواهد شد. سپس بدن براي زنده‌ماندن خودخوري را آغاز خواهد كرد و اين كار را به ترتيب با مصرف ذخاير قندي ،‌چربي‌ها، بافت‌هاي پروتئيني از كار افتاده و شروع خواهد كرد.
ملاحظه مي‌كنيم كه درمان با روزه، بر از بين بردن بافت‌هاي مريض و از كار افتاده تكيه دارد كه بعد از روزه مجدداً ترميم خواهد شد. شايد به همين دليل باشد كه عده‌اي و از جمله دكتر ' باشوتين' معتقد باشند كه روزه مي‌تواند جواني را به انسان بازگرداند.
براي اينكه از روزه بهره كامل بگيريم، لازم است آداب آن را به طور صحيح بجا آوريم از جمله تأخير در خوردن افطار و تعجيل در خوردن سحري و عدم اسراف در خوردن غذا هم از نظر كميت و هم از لحاظ كيفيت.
1ـ لزوم روزه‌داري براي انسان يك هديه الهي است كه از طرف انبيا‌ء: به بشر ابلاغ شده است.
آثار مفيد روحي و بهداشتي روزه و اسرار آن كاملاً روشن است و اين يك مطلب علمي است كه در اديان الهي وجود دارد. (هر چند كه مقدار و شرايط روزه‌ممكن است در اديان ديگر متفاوت بوده و يا در غير اسلام در طول اعصار دگرگون يا تحريف شده باشد.) با توجه به اينكه در عصار گذشته مردم اسرار علمي روزه را نمي‌دانستند و آن را اجباراً انجام مي‌دادند و بشريت در عصر حاضر به فوايد پزشكي روزه پي برده است.
حكم روزه‌داري يكي از معجزات علمي اديان الهي است، البته اين احتمال هم هست كه گفته شود اصل پرهيز از غذا در بيماريها، از ديرزمان مورد توجه پزشكان بوده است و روزه‌نوعي تأييد اين دستور پزشكي است، اما مي‌توان به اين احتمال پاسخ داد كه روزه در اديان الهي، مخصوص انسان‌هاي سالم است، اما پرهيز پزشكي ويژه انسان‌هاي بيمار است.
2ـ روزه را نمي‌توان يك معجزه علمي انحصاري قرآن محسوب كرد؛ چرا كه همان‌گونه كه گذشت و خود قرآن نيز بدان تصريح دارد، روزه در اديان قبل از اسلام سابقه داشته است و يك حكم تأسيسي اسلام نيست.
3ـ روزه در اصل يك عبادت است كه براي نزديكي انسان به خدا و تعالي روحي و معنوي او قرار داده شده است پس اگر چه روزه فوايد بهداشتي و درماني دارد، ولي نبايد آن را در حد يك دستور رژيم غذايي پايين آورد و از فوايد عظيم معنوي آن غافل و محروم شويم.
4ـ اسرار پزشكي كه در مورد روزه گفته شد جزئي از فلسفه و حكمت حكم وجوب روزه است و اين مطلب ثابت نمي‌كند كه علت تامه و منحصر صدور اين حكم همين فوايد پزشكي است، بلكه ممكن است مصالح و مفاسد ديگري نيز مورد نظر شارع بوده است.
5ـ تأثير روزه در برخي از بيماري‌ها كه نام برده شد (مثل امراض دستگاه گوارش) ممكن است در برخي موارد و با نظر پزشك معالج قابل اجرا و مفيد باشد و چه بسا كه طبق تشخيص پزشكان روزه براي برخي از اين افراد مضر باشد كه در آن صورت روزه حرام است . پس اين آثار في الجمله ( در برخي موارد ) صحيح است.

فوايد روزه از ديدگاه علم تغذيه
 

1- تجزيه چربي ها:
 

به تدريج با گذشت چند روز از روزه داري كمبود مواد غذايي در بدن تشديد مي شود و بدن براي جبران اين كمبود و تامين انرژي مورد نياز از منابع دروني خود استفاده مي كند كه به اين حالت اتوليز يا خودگوارشي مي گويند.اتوليز باعث تجزيه چربي هاي ذخيره شده در بدن و توليد انرژي مي شود. با كاهش تعداد وعده هاي غذايي در ماه رمضان و به دنبال آن كاهش انرژي در بدن، چربي ها به عنوان اولين منابع تامين انرژي مورد استفاده قرار گرفته و چربي هاي اضافي تجمع يافته در بدن كه از مهم ترين عوامل اضافه وزن هستند، به تدريج از بين مي روند و شخص سلامت خويش را باز مي يابد.

2- سم زاديي:
 

سم زدايي يكي از بهترين فوايد روزه داري است. سم زدايي يا دفع سموم از بدن به طور طبيعي از طريق روده ها، كبد، كليه ها، ريه، برخي از غدد و پوست انجام مي شود اما اين فرايند با روزه داري تسريع مي شود چرا كه در زمان روزه داري به جهت كاهش چشمگير ورود مواد غذايي به بدن، بدن براي تأمين انرژي از ذخاير چربي استفاده مي كند( به عقيده پزشكان چربي ها از مهم ترين منابع توليد كننده سموم هستند) كه اين امر باعث دفع سموم بدن مي شود.

3- ترميم بافت ها و سلول ها:
 

فرايند ترميم بافت هاي بدن، التيام التهاب بافت ها و سلول ها و دقيقاً همزمان با آغاز روزه داري شروع مي شود چرا كه در طي روزه داري انرژي بدن به جاي آن كه صرف گوارش مواد غذايي شود، صرف ترميم بافت ها، التيام زخم ها، بازسازي سلول ها و افزايش توان سيستم ايمني بدن مي شود.
فرايند ترميم بافت ها به جهت جست وجوي بدن براي يافتن منابع انرژي در بافت هاي مختلف در طول روزه داري تسريع شده و به اصطلاح بدن 'نوسازي و بازسازي' مي شود.
از سوي ديگر از رشد بي رويه سلول ها كه منجر به ايجاد تومور و بيماري هايي چون سرطان مي شود، جلوگيري به عمل مي آيد چرا كه بافت ها علاوه بر قرار گرفتن در حالت ترميم، استراحت نيز مي كنند.

4- كنترل و كاهش دماي سلول هاي بدن:
 

كاهش و كنترل دماي سلول هاي بدن به ويژه هسته سلول به دليل كاهش متابوليسم ( سوخت و ساز) و يا به عبارتي كند شدن متابوليسم بدن در طي روزه داري اتفاق مي افتد كه در طي اين تحول قند خون كاهش مي يابد. اما كبد براي جبران اين كمبود از منابع گليكوژن ذخيره شده در بدن استفاده مي كند كه خود عاملي جهت جلوگيري از تجمع هيدرات كربن در بدن و تبديل آن به چربي است و باعث كاهش دماي سلول ها و استراحت آنها مي شود.

5- تنظيم ترشح هورمون ها:
 

يكي ديگر از فوايد روزه ماه مبارك رمضان، تنظيم ترشح و توليد هورمون هاي بدن به علت قرار گرفتن بدن در حالت استراحت و عملكرد بهتر سلول هاي بدن است. بسياري از اختلالات هورموني با رژيم غذايي مناسب و كاهش وزن تنظيم مي شود كه اين دو نكته در حين روزه داري به خوبي رعايت مي شود.
به طور كلي متخصصان مهم ترين فوايد روزه ماه مبارك را به اين شرح زير نام برده اند:
-پاكسازي بدن از چربي هاي اضافي
-جوان شدن سلول ها به جهت ترميم سلول ها
-احياء و ترميم بافت هاي آسيب ديده بدن و بهبود عملكرد دستگاه هاي مختلف بدن
-استراحت دستگاه گوارش
-پاكسازي و طراوت پوست؛ پزشكان معتقدند علاوه بر آرامش جسم در ماه مبارك، آرامش روح نيز بر چهره و طراوت آن تأثيرگذار است.
-تقويت حواس به جهت كاهش فعاليت هاي مداوم به ويژه حس چشايي
-كاهش و از بين رفتن حساسيت ها ( آلرژي)
-تعادل و كاهش وزن بدن
- از بين رفتن اثرات سوءاستفاده از داروهاي مختلف در طول سال
- افزايش مقاومت بدن در مقابل بيماري ها به جهت تقويت سيستم ايمني بدن
-هوشياري و طراوت جسم و روح

فايده هاي روزه از ديدگاه تربيتي
 

با توجه به اين كه براي روزه ابعاد گوناگوني وجود دارد و آثار فراواني از نظر مادي (جسماني و بدني ) و معنوي (روحي و رواني) در وجود انسان مي گذارد ولي بايد گفت كه مهم تر از همه اين ها بعد اخلاقي و فلسفه تربيتي روزه بوده است
منبع:http://www.irna.ir
ارسال توسط کاربر محترم سایت : hasantaleb