در اهمیت روزه چه می دانید؟

همه ما می‌دانیم که روزه یکی از مهمترین عباداتی است که خداوند برای بندگانش واجب فرموده است. اما شاید به طور تفصیل از اهمیت آن آگاهی نداشته باشیم. اینکه تاریخ پیدایش روزه از چه زمانی بوده است و یا چه مسائلی باعث فزونی و دوچندانی اهمیت روزه می‌شود.
شاید تا کنون درباره پیدایش روزه و چگونگی تشریع آن در دین مبین اسلام، نکته و یا مطلبی به گوش شما نرسیده باشد. جالب است بدانید که می‌توان تاریخ تولد روزه را از زمان آدم ابوالبشر معرفی کرد.ا
اگرچه در چگونگی و نحوه وجوب روزه اختلافاتی وجود داشته ولی اصل این عبادت بزرگ از همان ابتدا تا کنون، ثابت بوده و هم اکنون نیز بر امت آخرین فرستاده الهی، از واجبات مهم الهی به شمار می‌رود.
روزه ، عبادت دیرینى است كه پیدایش آن را مى توان با حضور آدم (ع ) در زمین و پس از خروج وى از بهشت ، مقرون دانست .
مفسر معروف ، علامه طبرسى مى نویسد: روزه در میان انبیاء و امت آنان ، همواره از زمان آدم تا كنون مورد توجه بوده است . (1)امیرالمومنین (ع ) مى فرماید: روزه ، عبادت قدیمى است كه خدا هیچ امتى را از آن بر معاف نداشته است (2). قرآن مى فرماید: اى كسانى كه ایمان آورده اید! روزه بر شما واجب شد همان گونه كه بر پیشینیان مقرر شده بود (3)، این آیه نشان مى دهد كه روزه عبادت سابقه دار است .
امام باقر (ع ) فرمود: همواره در ماه رمضان ، روزه واجب بود و این وجوب فقط براى انبیاء مقرر و براى امت آنان در غیر رمضان ، روزه واجب بوده ، ولى امت محمد (ص ) مورد لطف ویژه خدا واقع گشته از این حیث در ردیف انبیا قرار گرفتند. (4)
مردى از ابن عباس از چگونگى روزه انسانهاى برگزیده تاریخ ، سؤ ال كرد.
ابن عباس در پاسخ گفت : پیامبر اكرم (ص ) فرمود: برترین روزه ، روزه داشتن برادرم داود پیامبر است ، كه در طول سال همیشه یك روز را روزه مى داشت و یك روز را افطار مى كرد، سلیمان نیز در هر ماه ، سه روز اول ماه و سه روز وسط و سه روز آخر آن را روزه دار بود، عیسى ، همواره روزه دار بود و مریم نیز همیشه دو روز را روزه و دو روز را افطار مى نمود.
پیامبر اسلام (ص ) نیز در هر ماه اول ، وسط و آخر آن را روزه مى گرفت و مى فرمود: این همیشه روزه دارى است (5).
حضرت مریم وقتى كه عیسى را به دنیا آورد، به او گفتند: اى مریم ! مادرت كه آدم درستى بود، چطور شد كه شما بدون شوهر، فرزند آوردى ؟ (6)
مریم به فرزند خود اشاره كرد و گفت : تو بر پاكدامنى من گواه بده . عیسى (ع ) به امر خدا به زبان آمد و از پاكدامنى مادرش خبر داد. وقتى كه به مریم گفتند چرا خودت حرف نمى زنى و از بچه استمداد مى كنى ، پاسخ داد: من نذر كردم كه روزه دار باشم و با هیچ كس صحبت نكنم (7).
و باید در امساك و سكوت حكیمانه باشم . (8)این سخن نشان مى دهد كه در زمان مریم امساك و از سخن نیز مرسوم بوده است . و مى توان گفت : مریم نذر كرده بود كه روزه بدارد و در سكوت حكیمانه به سر ببرد.
گوستاولوبون وزیر اسبق فرهنگ فرانسه در كتاب تاریخ تمدن اسلام و عرب بابى دارد به نام سنتهاى عرب ، مى نویسد: در میان عرب ، پیش از اسلام سنت روزه دارى به چشم مى خورد. (9)
این نویسنده مسیحى مذهب در فصل آداب و اخلاق اسلامى یادآور مى شود كه روزه نصارى 40 روز و روزه مسلمانان 30 روز است ، ولى بسى سخت است . در عین حال ، مسلمانان دلبستگى بیشترى نسبت به روزه دارند.
موسى كلیم الله در مناجات خود راز برترى امت محمد (ص ) بر سایر امتها را جویا شد. ندار رسید كه امت محمد (ص ) به خاطر ده خصلت ، از جمله روزه دارى در ماه مبارك رمضان ، بر امتهاى دیگر برترى دارند.
آرى ، امتهاى گذشته ، روزه مى داشتند، ولى در غیر ماه مبارك رمضان و فقط انبیاء در ماه مبارك رمضان روزه مى گرفتند، لكن خدا بر آحاد مسلمین تفضل كرد و آنان را در ردیف انبیاى پیشین قرار داد و روزه در ماه مبارك را براى آن منظور فرمود. (10)
موساى كلیم در مناجات خود از درگاه الهى پرسید: آیا كسى را همانند من گرامى داشته اى ؟ ندا رسید: من بندگانى در آخر زمان دوران خاتمیت دارم كه آنان را از طریق ماه رمضان گرامى داشتم . (11)
چرا در آیه ابلاغ وجوب روزه ، سخن از وجوب روزه در تاریخ گذشته به میان آمده است ؟ (12)باید به این نكته روانشناختى توجه داشت كه اگر كار سخت و دشوار براى همگان مقرر گردد، تحمل آن براى افراد از حیث روانى قضیه دشوار نخواهد بود. مفسر معروف ، فخر رازى مى نویسد: چون روزه ، یك عبادت طاقت فرساست ، عمومیت آن براى همگان ، مایه تقویت توان و مقاومت است . والشى ء الشاق اذا عم سهل تحمله (13)

تشریع روزه در اسلام
در سال دوم هجرت وجوب روزه به مسلمانان ابلاغ شد، گرچه مسلمانان مى دانستند كه روزه ، مورد توجه رسولخداست ؛ زیرا آن حضرت در برخى اوقات روزه مى داشت .
مرحوم طبرسى در تفسیر مجمع البیان مى نویسد: دو چیز در صدر اسلام براى روزه داران واجب بود، كه بعدا خدا آنها را تخفیف داد و نادیده گرفت . این دو عبارت اند از: اولا روزه داران پس از افطار، فقط تا وقتى كه به خواب نرفته بودند مجاز بودند غذا بخورند. این حكم لغو شد؛ یعنى تخفیف داده شد. ثانیا؛ در صدر اسلام زناشویى ، در شب و روز ماه رمضان حرام بود، این حكم نیز پس از چندى لغو گردید و به روز ماه مبارك رمضان ، اختصاص یافت ، پس روزه در اسلام ، در سال دوم هجرت واجب شد و داراى ویژگیهاى فوق بود كه بعدا این ویژگیهاى از سوى پروردگار متعال مورد تخفیف قرار گرفته و از مدار وجوب خارج شد (14)
زمخشرى در كشاف ، مطلب فوق را با اندكى اختلاف نقل مى كند، او در ذیل آیه احل لكم لیلة الصیام الرفث الى نسائكم (15)مى نویسد: در شب ماه رمضان پس از افطار، خوردن و آشامیدن و مباشرت با همسر جایز بود تا هنگامى كه نماز عشا خوانده نشده و یا آدمى به خواب نرفته باشد و پس از آن حرام بود... عمر بن خطاب شبى در ماه رمضان بعد از نماز عشا با همسر خود مواقعه نمود ولى پشیمان گشت و پریشان خاطر پیش رسول خدا به توبه و ندامت پرداخت كه چرا دستور خدا را نادیده گرفته ، پیامبر (ص ) به او فرمود: از تو انتظار چنین گناهى نبود. البته افراد دیگرى نیز همین گونه خطا را مرتكب گشته بودند... پس از آن آیه فوق نازل شد (16).
صاحب مجمع البیان در ذیل آیه 189 سوره بقره مى نویسد: در آغاز، روزه براى پیران و كسانى كه طاقت روزه دارى را ندارند مقرر بوده است كه بعدا نسخ گردید. (17)
در كتاب تفسیر الصافى ذیل آیه فمن كان منكم مریضا آمده است كه در امم پیشین ، بر خلاف امت اسلام روزه براى مسافران نیز مقرر بوده است .(18)
طبق دستور شارع مقدس نباید در سفر روزه گرفت ؛ لذا پیامبر (ص ) فرموده اند: (19)انسان روزه دار در مسافرت ، مانند فرد غیر روزه دار در محل اقامت خویش است ؛ یعنى اگر كسى ، بدون توجه به دستور شرع مقدس ، در سفر روزه بگیرد، چنان است كه در غیر سفر، روزه خود را عمدا بخورد.
البته حساب افرادى كه باید در سفر روزه بگیرند جداست ، از آن جمله است كسى كه سفر او سفر معصیت باشد و نیز افرادى مثل برخى از رانندگان و كسانى كه نذر كرده اند كه در سفر روزه باشند و یا قصد اقامت ده روز در سفر را دارند.

پي‌نوشت‌ها:

1-ر.ك : طبرسى ، جوامع الجامع ، ج 1، ص 103.
2-ر.ك : طبرسى ، جوامع الجامع ، ج 1، ص 103.
3-بقره : 183.
4-ر.ك : حر عامل ، وسایل الشیعه ، ج 7، ص 172.
5-ر.ك : حر عامل ، وسایل الشیعه ، ج 7، ص 322.
6-مریم : 28.
7-مریم : 29.
8-بحار الانوار، ج 97، ص 351.
9-گوستاولوبون ، تمدن اسلام و عرب : ترجمه فخر داعى ، باب سنت هاى عرب ، ص 654.
10-تفسیر الصافى ، فیض كاشانى در ذیل آیه 285 بقره و وسائل الشیعه ، ج 7، ص 224.
11-نورالثقلین : ج 1 ص 163.
12-بقره 183.
13-ر.ك : فخر رازى ، تفسیر كبیر، ج 5، ص 75.
14-جوامع الجامع ، ج 1، ص 106: وسائل الشیعه ، ج 7، ص 81.
15-بقره : 187.
16-كشاف ، ج 1، ص 228.
17-ابن ادریس ، السرائر، ج 1، صص 364-315.
18-طبرسى ، مجمع البیان ، ج 1، ص 112؛ جوامع الجامع ، ج 1، ص 106.
19-ر.ك : طبرسى ، جوامع الجامع ، ج 1 ص 103.