پاک کردن خاطرات ناخوشايند

دانشمندان در جست و جوي روش هايي هستند که بتوان خاطرات بد گذشته را براي هميشه از مغز پاک کرد. البته اين کار، به عنوان درمان براي کساني استفاده خواهد شد که در اثر يک خاطره شوک آور يا هراس انگيز قديمي، دچار استرس هاي شديد و بيماري شده اند
 

خواندن اين مطلب، معناي تازه اي به ارتباط با کودک درونتان مي بخشد. بازگشت موقت ذهن به حالتي شبيه کودکي، مي تواند کمک کند تا خاطره اي ناراحت کننده براي هميشه پاک شود. اين حالت مي تواند به افرادي که از اختلالاتي مثل استرس و ترس رنج مي برند، کمک کند.
در همايش علمي مغز و اعصاب در سن ديگو، محققان روش هايي را مطرح کردند که مي توان با آنها، بخش اصلي خاطرات ترس را از بين برد.
بيشتر تکنيک ها بر مبناي رفتار درماني اي به نام "خاموش سازي" طراحي شده اند. در اين روش ها، پزشکان مکررا با ايجاد حالت هاي ترس در محيط هاي امن، برآنند که تداعي کننده هاي ترس را از بين ببرند. در حالي که اين گونه مي توانند علائم بيماري را کاهش دهند، اما در بزرگسالان خاطره اصلي ترس باقي مي ماند و اين بدين معناست که در آينده امکان احياي مجدد، وجود دارد.
نظريه پاک شدن کامل خاطره، برگرفته از تحقيقي ريو بچه موش ها است. در اين تحقيق، روش درماني "خاموش سازي" کاملا ترس را از بين برد، به صورتي که ديگر بازگشتي نيز وجود نداشت. تشخيص چنين تغييراتي در دوراني بين کودکي و نوجواني در مغز جانور جونده اي مانند موش، احتمالا به محققان کمک مي کند تا جنبه هايي از سيستم شبه کودک را ايجاد و حالتي را در افراد القا کنند که ديگر پس از گذراندن دوره درمان، بازگشتي به خاطرات بد نداشته باشند.
يکي از اميدوار کننده ترين روش ها، روشي است که در آن مدتي ذهن افراد بزرگسال، شبيه دوران کودکي شان مي شود؛ يعين حالت انعطاف پذير به خود مي گيرد. به نظر مي رسد فرايند يادآوري خاطره که "تقويت مجدد" ناميده مي شود، براي چندين ساعت ذهن را انعطاف پذير مي کند. طي اين مدت، امکان دارد خاطره، کمرنگ و حتي به صورت بالفعل پاک شود.
"دانيل اسکيلر" در دانشگاهي در نيويورک و همکارانش، با نشان دادن مربعي آبي همزمان با وارد کردن شوک الکتريکي به داوطلبان، اين فرضيه را آزمايش کردند. زماني که به داوطلبان تنها مربعي آبي نشان داده شد، تغييرات کمي در تعرقشان ايجاد شد که نشانه اي از پاسخ به ترس است.
"اسکيلر" روز بعد، تنها با يک بار نشان دادن مربع آبي و شوک الکتريکي، خاطره ترس را در بعضي داوطلبان دوباره ياد آوري کرد. طي دوره "تقويت مجدد"، ناميده مي شود، براي چندين ساعت ذهن را انعطاف پذير مي کند. طي اين مدت، امکان دارد خاطره، کمرنگ و حتي به صورت بالفعل پاک شود.
"دانيل اسکيلر" در دانشگاهي در نيويورک و همکارانش، با نشان دادن مربعي آبي همزمان با وارد کردن شوک الکتريکي به داوطلبان، اين فرضيه را آزمايش کردند. زماني که به داوطلبان تنها مربع آبي نشان داده شد، تغييرات کمي در تعرقشان ايجاد شد که نشانه اي از پاسخ به ترس است.
"اسکيلر" روز بعد، تنها با يک بار نشان دادن مربع آبي و شوک الکتريک، خاطره ترس را در بعضي داوطلبان دوباره يادآوري کرد. طي دوره "تقويت مجدد"، محققان براي کنترل خاطره، داوطلبان را مکررا در معرض مربع آبي بدون شوک الکتريکي قرار دادند.
داوطلبان تحت درمان " خاموش سازي" به همراه دوره " تقويت مجدد"، از داوطلبان بدون اين دوره، عکس العمل تعرق بسيار کمتري از خود نشان دادند و همچنين خاطره شان براي هميشه از بين رفت.
بعدها "اسکيلر،" گروه سومي از داوطلبان شرکت کننده در آزمايش اوليه اش را فراخواند. وي گفت: "يک سال پس از شرطي سازي در برابر ترس، آنهايي که تنها تحت روش درماني "خاموش سازي" قرار گرفته بودند، عکس العملي شديد به مربع نشان دادند اما آنهايي که در اين روش، دوره "تقويت مجدد" را نيز گذراندند، هيچ گونه عکس العملي مبني بر ترس از خود بروز ندادند."
عدم توانايي پاک کردن خاطره ترس در بچه موش ها، همزمان با ظهور شبکه عصبي در مغز به نام (PNN) (1) اتفاق افتاد. اين شبکه، در واقع ساختار پروتئيني ــ گليکوژني بسيار منظمي است که ناحيه اي در مغز مانند آميگدالا را در بر گرفته است. آميگدالا، داراي عصب هاي کوچک و به هم مرتبط و مسئول فرآيند ترس است.
اين مطلب نشانگر اين است که احتمالا در مغز بزرگسالان، پي ان ان نقش بازدارنده اي در فرآيند پاک شدن خاطرات ترس دارد. "سريل هري" در مرکز مغز و اعصاب در بوردو فرانسه و همکارانش، به اين نتيجه رسيدند که با تخريب پي ان ان، مي توان سيستم را به حالت شبه کودک برگرداند. آنها موش هاي بچه و نوجوان را در معرض شرطي سازي ترس و به دنبالش درمان "خاموش سازي" قرار دادند، سپس آزمايش کردند که ببينند آيا ترس مجددا احيا مي شود يا خير. همانند بچه موش ها، در موش هاي نوجواني که پي ان ان آنها تخريب شده بود، خاطرات نتوانستند بازيابي شوند.
از آنجايي که پي ان ان قابل بازگشت است، هري عنوان مي کند که با اين روش به طور موقت پي ان ان در انسان کاهش مي يابد و خاطره آزار دهنده براي هميشه پاک مي شود، بدون اين که آسيب بلندمدتي به حافظه برسد. وي بيان مي کند: "بايد منشا نهاني ترس، مثلاً براي سربازان رفتن به جنگ، را بيابيم. اين نتايج پيشنهاد مي کند که اگر قبل از واقعه اي نارحت کننده، آنزيمي را براي کاهش پي ان ان تزريق کنيم، بعدها مي توانيم با استفاده از درمان "خاموش سازي" آن خاطره بد را راحت تر پاک کنيم."
"راجر کِلم" از دانشکده پزشکي در مريلند، اشاره مي کند براي افرادي که در حال حاضر از خاطرات ناراحت کننده اي رنج مي برند، به جاي تمرکز بر اين مسئله، بهتر است به حذف کلسيم از عصب هاي آميگدالا توجه کنيم.(اين کلسيم در واقع گيرنده هاي نفوذ پذير آمينوهيدروکسي متيل ايزوکسازول پروپيونيک اسيد است و جز کليدي در پاک کردن حافظه کودک به حساب مي آيد.)
وي مي افزايد: "با برداشتن اين گيرنده ها در بزرگسالان، احتمالاً توانايي ما نيز در پاک کردن خاطره افزايش مي يابد."
"پيرزبيشاپ" مي گويد: "گروهي هستند که روش سنتي، براي درمان ناراحتي روحي شان موثر نيست و گاهي اوقات، مي توان از دارو به عنوان وسيله اي براي پاک کردن و يا کمرنگ کردن خاطره استفاده کرد."

پي نوشت ها :
 

1ــ Perineuronal net
 

منبع: نيوساينتيست
منبع: دانشمند، شماره 576