آپارتمان 14 طبقه، باغ بام و عايق رطوبتي در قرن پنجم هجري
نويسنده: سيد مرتضي ميرسراجي
"ابومعين حميدالدين ناصر بن خسرو قبادياني مروزي" دانشمند، مولف و جهانگرد مسلمان ايراني در قرن پنجم هجري است. سفر هفت ساله و پر بار او از سال 437 هـ از مرو به قصد زيارت خانه خدا آغاز شد. او طي اين سفر طولاني و معنوي به شهرها و قراء بسياري جون "ميافارقين"، "اسيوط"، "حيفا"، "عسقلان"، قيروان"، طرابلس"، مکه"، " مدينه" و...مسافرت نمود. ناصر خسرو، شرح سفر، ماوقع، ديده ها و شنيده هايش را در يک کتاب مدون نمود که امروزه يک سند تاريخي، فرهنگي و اجتماعي به شمار مي رود. اين جهانگرد نامي عاقبت در سال 481 هـ. ديده در نقاب خاک فرو بست. يکي از نکات جالب و درخور عنايت که در سفرنامه او آمده "آپارتمان 14 طبقه" در "مصر" است. ناصرخسرو در اين مورد چنين گزارش داده است.
... و چون از دور شهر "مصر" را نگه کنند، پندارند کوهي است و [اين در حالي است که آنها] [خانه هايي هست که چهارده طبقه از بالاي يکديگر] [برافراشته شده] است و [نيز] خانه هايي هفت طبقه [آنجا وجود دارد].
و از ثقاب (افراد مورد اعتماد) شنيدم که شخصي بر بام هفت طبقه، باغچه اي کرده (ساخته) بود و گوساله اي آنجا برده و پرورده تا بزرگ شده بود و آنجا دو لابي ساخته [بود] که اين گاو [آن را ] مي گردانيد و [به وسيله آن] آب از چاه برمي کشيد و بر آن بام، درخت هاي "نارنج" و "ترنج" و "موز" و غيره کشته و همه در دربار آمده (ميوه دادند) و گل و "سپرغم ها" (گياهان خوشبو و معطر) [از] همه نوع کشته [بود].(1)"
بايد گفت: اين گزارش از ناصر خسرو بسيار عجيب و در عين حال قابل تامل و توجه است زيرا حدود هزار سال پيش بلکه بيشتر در مصر، آپارتمان هاي 14 طبقه و 7 طبقه وجود داشته است و اين امر نشانگر اين مطلب است که چه مقدار هنر معماري و مهندسي سازه در بين مسلمانان در آن قرون پيشرفته بوده است. جالب است که بدانيد اخيرا در غرب (اروپا و آمريکا) باب شده که بر فراز بام هاي آپارتمان ها و آسمان خراش ها، باغ ها يا باغچه هايي ايجاد مي کنند در حالي که طبق خبر ناصرخسرو حدود هزار سال پيش اين فن و هنر در معماري مسلمان ها به کار مي رفته است. بي شک آن باغ بام ها، عايق هاي رطوبتي نيز طلب مي کردند و در مي يابيم مسلمان ها در آن دوران عايق هاي رطوبتي خاصي براي عدم نفوذ رطوبت و نم از پشت بام به پيکره ساختمان هم ابداع کرده بودند. به هر روي اين گزارش مطلب فوق العاده اي است و گوشه اي از پيشرفت مسلمانان در معماري و تاريخچه کهن آپارتمان، باغ بام و عايق رطوبتي را براي ما بازگو مي کند.
... و چون از دور شهر "مصر" را نگه کنند، پندارند کوهي است و [اين در حالي است که آنها] [خانه هايي هست که چهارده طبقه از بالاي يکديگر] [برافراشته شده] است و [نيز] خانه هايي هفت طبقه [آنجا وجود دارد].
و از ثقاب (افراد مورد اعتماد) شنيدم که شخصي بر بام هفت طبقه، باغچه اي کرده (ساخته) بود و گوساله اي آنجا برده و پرورده تا بزرگ شده بود و آنجا دو لابي ساخته [بود] که اين گاو [آن را ] مي گردانيد و [به وسيله آن] آب از چاه برمي کشيد و بر آن بام، درخت هاي "نارنج" و "ترنج" و "موز" و غيره کشته و همه در دربار آمده (ميوه دادند) و گل و "سپرغم ها" (گياهان خوشبو و معطر) [از] همه نوع کشته [بود].(1)"
بايد گفت: اين گزارش از ناصر خسرو بسيار عجيب و در عين حال قابل تامل و توجه است زيرا حدود هزار سال پيش بلکه بيشتر در مصر، آپارتمان هاي 14 طبقه و 7 طبقه وجود داشته است و اين امر نشانگر اين مطلب است که چه مقدار هنر معماري و مهندسي سازه در بين مسلمانان در آن قرون پيشرفته بوده است. جالب است که بدانيد اخيرا در غرب (اروپا و آمريکا) باب شده که بر فراز بام هاي آپارتمان ها و آسمان خراش ها، باغ ها يا باغچه هايي ايجاد مي کنند در حالي که طبق خبر ناصرخسرو حدود هزار سال پيش اين فن و هنر در معماري مسلمان ها به کار مي رفته است. بي شک آن باغ بام ها، عايق هاي رطوبتي نيز طلب مي کردند و در مي يابيم مسلمان ها در آن دوران عايق هاي رطوبتي خاصي براي عدم نفوذ رطوبت و نم از پشت بام به پيکره ساختمان هم ابداع کرده بودند. به هر روي اين گزارش مطلب فوق العاده اي است و گوشه اي از پيشرفت مسلمانان در معماري و تاريخچه کهن آپارتمان، باغ بام و عايق رطوبتي را براي ما بازگو مي کند.
پي نوشت ها :
1- قبادياني مروزي، ناصر خسرو (م. 481 هـ)، سفرنامه، انتشارات زوار، تهران، چاپ هفتم، ص 89.
