شهید بروجردی و تشکیل سپاه

* گفتگو با جواد کامور بخشایش، پژوهشگر و نویسنده انقلاب و دفاع مقدس
*درآمد
«شهید بروجردی با تأسیس سپاه پاسداران فعالیت های جدی خود را در این نهاد متمرکز کرد و به همکاری با آن پرداخت. مدتی بعد هم مسؤولیت قسمت عمده ای از پادگان ولی عصر (عج) را برعهده گرفت. "جواد کامور بخشایش نویسنده نام آشنایی است که سال ها در عرصه تاریخ و ادبیات انقلاب اسلامی و دفاع مقدس فعال بوده و آثارش نیاز چندانی به معرفی ندارد. آخرین اثر وی "جای امن گلوله ها" بازتاب زیادی در جامعه یافت و او همچنان به پژوهش و نگارش آثار جدید مشغول است. چندی پیش شنیدیم کامور بخشایش درباره تاریخ تأسیس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی پژوهش هایی انجام می دهد و بر آن است تا کتابی با عنوان "تاریخ شفاهی تأسیس سپاه پاسداران" بنویسد. از آن جا که شهید محمد بروجردی یکی از شخصیت های تأثیرگذاری بود که در جریان تأسیس سپاه ایفای نقش کرده بود با کامور بخشایش به تحلیل این موضوع پرداختیم و او از حاصل پژوهش های خود در این موضوع با ما سخن گفت:

ابتدا دوست داریم اندکی درباره موضوع پژوهش تان درباره سپاه پاسداران انقلاب اسلامی برای مان بگویید.

چگونگی تأسیس سپاه پاسداران در روزهای بحرانی پس از پیروزی انقلاب اسلامی با توجه به فراز و نشیب زیادش سوژه ای بود که مدت ها ذهنم را به خودش مشغول کرده بود تا این که با نگرش طرحی با عنوان "تاریخ شفاهی تأسیس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی" کار جمع آوری اطلاعات پژوهش های میدانی و مصاحبه با مؤسسان سپاه را آغاز کردم و مدت زیادی است که در این موضوع مشغول جمع آوری اطلاعات و پژوهش هستم. یافته های جدید دارای جذابیت های ویژه و زیادی است که حتی برای خود مؤسسان سپاه هم تازگی دارد و از آن جا که تاکنون اثری جامع درباره تاریخ تأسیس سپاه منتشر نشده اطلاعات ارائه شده در این اثر سودمند خواهد بود. هدف من تبیین بخشی از تاریخ انقلاب اسلامی و چگونگی تأسیس نهادی است که تأسیس آن ماه ها به طور انجامید و در طول این مدت اتفاقات گوناگونی روی داد.
امیدوارم با تکمیل شدن پژوهش ها و چاپ این اثر ابعاد و زوایای پنهان بسیاری از حوادث روزها و ماه های آغازین پیروزی انقلاب اسلامی تا حدی روشن تر شود.

قاعدتاً جنابعالی در پژوهش خود نقش شهید بروجردی را در روزهای پیروزی و حتی قبل از آن و نیز در جریان تأسیس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بررسی کرده اید. لطفاً از این مقوله سخن بگویید.

بله. پیش از پرداختن به این موضوع ضروری می بینم اشاره گذرایی به زندگی نامه شهید بروجردی و پیشینه ی شکل گیری شخصیت ایشان اشاره کنم. شهید بروجردی در 1333 شمسی در روستای دره گرگ از توابع شهرستان بروجرد در خانواده ای مستضعف دیده به جهان گشود و در پنج سالگی پدرش را از دست داد. به دنبال این رویداد به همراه مادر مکرمه اش به تهران آمد و همزمان با تحصیل حضور در بازار کار را نیز تجربه کرد. در هجده سالگی عازم سربازی شد اما از آن جا که علاقه ای به خدمت در ارتش شاهنشاهی نداشت پس از مدتی از سربازی فرار کرد و به قصد دیدار با حضرت امام خمینی (ره) به سوی عراق رفت اما در مرز دستگیر شد و پس از بازجویی و شکنجه راهی زندان شد و شش ماه زندانی گردید. پس از آزادی در تهران دو سال خدمت اجباری انجام داد و بلافاصله پس از اتمام این دوره مبارزات سیاسی اش را آغاز کرد و بر اثر ارتباط با شهید حاج مهدی عراقی در امر چاپ تکثیر و توزیع اعلامیه های امام خمینی به فعالیت پرداخت. به دنبال اوج گیری مبارزات نهضت و در ایامی که فضای جامعه به سمت مبارزه مسلحانه علیه رژیم پهلوی پیش می رفت شهید بروجردی نیز به همراه عده ای از دوستانش به سوریه رفت و با امام موسی صدر و شهید محمد منتظری و آقای جلال الدین فارسی ارتباط برقرار کرد و آموزش هایی دید اما پس از آن که نتوانست به دیدار حضرت امام در عراق برود به ایران بازگشت. او به همراه گروهی از دوستانش درصدد برآمد تا از طریق تشکیل یک گروه چریکی مبارزه جدی و نظامی علیه رژیم پهلوی را آغاز کند. شهید بروجردی در شمار کادر اولیه گروه فجر اسلام بود که پس از مدتی گروه دیگری به نام صف را تشکیل داد و متأثر از فضای سیاسی آن دوران استراتژی مبارزه مسلحانه را به صورتی جدی تر برگزید. این گروه پس از کادر سازی و انسجام توانست حدود چهارصد الی پانصد نیرو را تحت آموزش های سنگین قرار دهد. همان ایام شهید بروجردی سفری به نجف کرد و پس از بازگشت فاز نظامی مبارزه را پی گرفت. از مهم ترین عملیات های این گروه می توان به انفجار رستوران خوانسالار (محل رفت و آمد امریکایی ها)- انفجار اتوبوس آمریکایی ها در لویزان - خلع سلاح قرارگاه پلیس - عملیات نظامی 15 خرداد 1357 و غیره اشاره کرد.
شهید محمد بروجردی در جریان اوج مبارزات و راهپیمایی های مردمی حضوری فعال داشت و در جریان ورود حضرت امام خمینی به ایران با کمیته استقبال از امام به همکاری مؤثر پرداخت.

درباره نوع فعالیت و مسؤولیت شهید بروجردی در کمیته استقبال از حضرت امام قبل و بعد از 12 بهمن 1357 سخن بگویید.

شهید بروجردی در روز ورود تاریخی امام امت به دستور شهیدان آیت الله دکتر بهشتی و حاج مهدی عراقی به همراه عده ای دیگر مسؤولیت حفاظت از حضرت امام در فرودگاه مهرآباد و مسیر بهشت زهرا تا مدرسه علوی را عهده دار گردید. ریز قضایای آن روز در خاطرات آقای اکبر براتی آمده است که خواندنی هم هست. بر اساس آن خاطرات مسؤولیت نظامی کمیته به عهده شهید بروجردی و آقای براتی گذاشته شده بود و آن ها تدابیر زیادی را برای حفاظت از جان حضرت امام و امنیت فرودگاه و محل هایی پیش بینی شده حرکت و سخنرانی بنیان گذار جمهوری اسلامی اندیشیدند و در این امور از عده ای از اعضای گروه صف بهره گرفتند. به گفته اکبر براتی حدود شش تا هشت تیم تعیین شده بود تا حفاظت از حضرت امام را از لحظه ورود تا پایان مراسم برعهده بگیرد. شهید بروجردی در روز ورود امام به ایران لباس روحانی بر تن کرده بود و زیر عبایش اسلحه قرار داشت. قرار بود آنان همراه امام باشند اما استقبال مردمی و هجوم آنان برای دیدار با حضرت امام به حدی بود که عملاً امکان اسکورت را بی ثمر گذاشت. با این حال آنان همه تلاش خود را در حفاظت از جان حضرت امام انجام دادند.

شهید بروجردی پس از پیروزی انقلاب اسلامی چه مسؤولیت هایی را برعهده گرفت؟

ایشان مدتی پس از پیروزی انقلاب اسلامی فعالیت هایش را گسترده تر کرد و در دستگیری عوامل رژیم پهلوی و افشاگری علیه سازمان منافقین ایفای نقش کرد. شهید بروجردی مدتی هم سرپرستی زندان اوین را عهده دار شد و پس از آن که متوجه شد عده ای برای حفاظت از دستاوردهای انقلاب درصدد تشکیل نهادی با نام "سپاه پاسداران انقلاب اسلامی" هستند. با آن گروه به همکاری پرداخت.

در این بخش خوب است به توضیح مفصلی درباره ی چند گروهی بپردازید که هر کدام با هدف حفاظت از دستاوردهای انقلاب شکل گرفتند و البته به چند فعالیت و اقدام موازی دست زدند.

دقیقاً. شرایط به این صورت بود که پس از پیروزی انقلاب اسلامی حفظ امنیت فضای عمومی جامعه و حفظ انقلاب اسلامی و دستاوردهای آن به مهم ترین دغدغه سران و رهبران انقلاب تبدیل شده بود. گرچه بلافاصله پس از پیروزی انقلاب "کمیته ها" به صور خودجوش با هدایت سران انقلاب شکل گرفتند و فعالیت کردند اما وجود این کمیته ها برای برقراری امنیت کلی در جامعه به تنهایی کافی نبود و انقلابیون به فکر چاره بودند که به ایده جالب تشکیل یک نهاد بزرگتر و معتبرتر در این عرصه افتادند. این چنین بود که طرح اولین تأسیس نهادی که بعدها سپاه پاسداران انقلاب اسلامی عنوان یافت در اذهان شکل گرفت و گروه های مختلفی که در دوران انقلاب فعالیت های مؤثری انجام داده بودند و در سال های پیش از انقلاب هم تجربه همکاری و فعالیت در گروه های مسلحانه را داشتند در چند گوشه از تهران افرادی را گرد هم آوردند و سپاهی برای حفاظت امنیت شکل دادند و هر یک از آن ها در پادگان ها و مراکز نظامی تهران مستقر شدند و اقدامات خود را آغاز کردند. شهید بروجردی هم در زمره شخصیت هایی بود که به همراه عده ای از یاران پیشین خود به جمع یکی از این گروه ها پیوست و فعالیت های مؤثری در آن روزهای بحرانی انجام داد. از آن جا که به مرور زمان فعالیت این گروه ها که تعدادشان به سه گروه می رسید با فعالیت سپاه زیر نظر دولت موقت به سمت کار و عملیات موازی پیش می رفت شورای انقلاب به فرمان امام خمینی همه گروه ها را در هم ادغام کرده و نهادی به نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تأسیس کرد و برای آن فرماندهی هم تعیین نمود.

و شهید بروجردی از بدو تأسیس جزو اعضای بلندپایه و مؤثر این نهاد تازه تأسیس مردمی و انقلابی بود.

بله. شهید بروجردی با تأسیس سپاه پاسداران فعالیت های جدی خود را در این نهاد متمرکز کرد و به همکاری با آن پرداخت. مدتی بعد هم مسؤولیت قسمت عمده ای از پادگان ولی عصر (عج) را برعهده گرفت. به روایت آنانی که در آن ایام با شهید محمد بروجردی همکاری داشته اند ایشان در آن ایام تلاش زیادی برای سازماندهی و نظم دادن به سپاه پاسداران کرده و دلسوزانه تلاش می کرده تا نهاد سپاه در کوتاهترین زمان ممکن انسجام یابد و به رویارویی با بحران های داخلی که هر روز در گوشه و کنار کشور آشوبی به پا می کردند برخیزد. شهید بروجردی از همان اوایل به تداوم آموزش عقیدتی - سیاسی و نظامی اهمیت زیادی می داد و کوشش های زیادی در این زمینه انجام می داد.
سردار شهید محمد بروجردی تا زمان شهادت در سپاه پاسداران به خدمت پرداخت و در برهه های مختلف نقش های مهمی در تثبیت نظام جمهوری اسلامی و سرکوب ضد انقلابیون در کردستان ایفا کرد. ایشان در ایامی که به سمت فرماندهی عملیات غرب کشور منصوب شد به پاکسازی مناطق کردستان از ضد انقلابیون همت گماشت و پس از مدتی مسؤولیت تشکیل سازمان پیشمرگان مسلمان کرد را از سوی شورای عالی سپاه برعهده گرفت و با این سازمان عملیات های مسلحانه موفقی در کردستان انجام داد.
شهید بروجردی با شروع جنگ تحمیلی در دفاع مقدس نقش مهمی ایفا کرد و در دوره ای فرماندهی منطقه 7 سپاه که شامل استان های همدان باختران - کرمانشاه فعلی - کردستان و ایلام بود به ایشان واگذار کردید.
سردار سرافراز محمد بروجردی سرانجام در اول خرداد 1362 در مسیر جاده مهاباد - نقده بر اثر انفجار مین همراه با عده ای از همرزمانش به شهادت رسید.
منبع:نشریه مسیح کردستان، شماره 67.